Қәдирли ўатанласлар!
Ҳүрметли конференция қатнасыўшылары!
Ханымлар ҳәм мырзалар!
Бәринен бурын, сиз, әзизлерди бийтәкирар қәдирият ҳәм дәстүрлер ели болған Өзбекстан жеринде екинши рет өткерилип атырған Халықаралық мақам көркем өнери конференциясының ашылыўы менен қызғын қутлықлайман.
Бүгинги салтанатымызда ЮНЕСКО Бас конференциясы 42-сессиясының президенти Симона Микулеску, АЙСЕСКОның бас директоры Салим Муҳаммад ал-Малик, ТҮРКСАЙдың Бас хаткери Султан Раев, Түркий мәденият ҳәм мийрас фондының президенти Актоти Раимкулова, Түркий мәмлекетлер Парламент Ассамблеясының Бас хаткери Меҳмет Суреййа Эр, Ғәрезсиз Мәмлекетлердиң Дослық Аўқамы Бас хаткериниң орынбасары Нурлан Сейтимов, Түркия Республикасы Президентиниң бас кеңесгөйи Ялчин Топчу, Қазақстан Республикасы Президентиниң кеңесгөйи Малик Отарбаев, Тәжикстан Республикасы Президентиниң социаллық раўажланыў, мәденият ҳәм жәмийетшилик пенен байланыслар бойынша жәрдемшиси Абдулло Раҳмонзода, Қырғыз Республикасы мәденият, мәлимлеме, спорт ҳәм жаслар сиясаты министри Олтинбек Максутов, Әзербайжан мәденият министри Адил Габил улы Каримли ҳәм басқа да ҳүрметли мийманларымыздың қатнасып атырғаны ушын айрықша миннетдаршылық билдиремен.
Хош келдиңиз Өзбекстан жерине!
Қәдирли мийманлар!
Бул конференция 2018-жылы ески Шахрисабзда өткерилген биринши халықаралық мақам көркем өнер фестивалының даўамы болып, пандемия себепли жүзеге келген алты жыллық тәнепистен кейин бәршемизди жаңаша руўх ҳәм қуўаныш пенен және өзине шақырмақта.
Уллы жипек жолы дүрданасы – жәннет мәкан мәмлекетимиздиң гәўҳары, гөззал таўлар, жасыл тоғайлар, халықшыл ҳәм кеңпейил инсанлар ели болған бийтәкирар Замин бүгин үлкен көркем өнер байрамына басшылық етпекте.
Ески Замин ҳаққында көплеген китаплар, илимий изертлеўлерде толық мағлыўматлар берилген. Тарийхый дәреклерде атап өтилиўинше, «Замин» атамасы «Авесто»да тилге алынған «Зомёд», яғный, абаданлық периштеси деген атамаға байланыслы ҳәм бизлердиң эрамыздан алдынғы VII-V әсирлерге барып тақалады.
Сийрек ушырасатуғын археологиялық ашылыўлар, зәбердес уламалар менен дүнья жүзине белгили бул аймақ көп әсирлер даўамында цивилизация бесиклеринен бири, илим, көркем өнер ҳәм ағартыўшылық орайы болып келген. Соның ишинде, XII әсирдиң ақыры ҳәм XIII әсирдиң биринши ярымында бул мәканда жасап дөретиўшилик еткен ҳуқықтаныўшы улама Муҳаммад ибн Маҳмуд Уструшоний тарийхта балалардың ҳуқықлары бойынша биринши кең көлемли дәрек – «Балалар ҳуқықлары кодекси» («Жомиъ аҳком ас-сиғор») атлы сийрек ушырасатуғын шығарма дөреткенин үлкен мақтаныш пенен тилге аламыз.
Басқаша етип айтқанда, бул тарийхый шығарма бала ҳуқықлары Шығыс цивилизациясынан дерлик алты жүз жыл алдын бүгинги Өзбекстан жеринде толық үйренилип, әмелге асырылғанын көрсетеди.
Бул ески дияр тек ғана шексиз тәбият гөззаллықларын емес, соның менен бирге, уллы руўхый ғәзийне болған халқымыздың бай дәстүр ҳәм қәдириятлары, мәдений мийрасы ҳәм фольклор үлгилерин де сақлап киятырған теберик жер болып есапланады.
Усы жерде Жиззақ ўәлаятынан Өзбекстан халық бақсылары Эсон Лутфуллаев ҳәм Орифхон Ҳотамов, Өзбекстан көркем өнер ғайраткери Баҳрулло Лутфуллаев сыяқлы мәңгилик ҳәм өлмейтуғын намалар менен халқымыз меҳрине ерискен белгили бақсылар, шебер композиторлар жетилисип шыққанын еске алыўды қәлер едим.
Ҳүрметли фестиваль қатнасыўшылары!
Бизиң ески тарийхымыз, бай мәдениятымыз, әзелий қәдириятларымыздың белгиси болған мақам көркем өнери терең философиялық тамырлары, бийтәкирар көркем өнер усылы ҳәм бай дөретиўшилик дәстүрлери менен руўхый турмысымызда әҳмийетли орын ийелейди. Мақам – улыўма инсаныйлық сезимлерин ҳәўиж перделеринде жырлайтуғын сийрек ушырасатуғын көркем өнер түри сыпатында да биз ушын оғада қәдирли болып есапланады.
Соның менен бирге, ол өзинде музыка, поэзия ҳәм аяқ ойыны көркем өнерин әжайып тәризде үйлестирген еткен жоқары ойшыл ҳәм инсаныйлық камалат нызамы болып есапланады. Мақам көркем өнери ушын тийкарғы тема – дәслеп, шахс, оның ерки ҳәм қәдири, тынышлық-татыўлық, аўызбиршилик ҳәм улыўма инсаныйлық раўажланыў есапланады.
Бул классикалық көркем өнер түри әсирлер даўамында әўладлар арасында руўхый үзликсизликти сақлап, инсанның руўхый дүньясын байытып, жасларды ҳәр тәреплеме бәркамал етип тәрбиялаў сыяқлы уллы мақсетлерге хызмет етип келмекте.
Мақам өзинде халықтың терең руўхы, ийгиликли нийетлери, миллий менталитети, мәңги қәдириятларды жәмлеген болып, цивилизацияның раўажланыўында әҳмийетли орын ийелейди.
Мусылман Шығысында Биринши ҳәм Екинши Ренессанс дәўиринде мақам көркем өнери жедел раўажланып, өзиниң жоқары шоққысына көтерилди. Атап айтқанда, Х әсирдиң биринши ярымында Шығыста «Муаллими соний» атамасы менен белгили болған Әбиў Насыр Фарабий өзиниң «Үлкен музыкалық китабы»нда музыка көркем өнериниң теориялық ҳәм әмелий нормаларын уд саз-әсбабы арқалы толық тәртипке келтирген. Уллы ойшыл Муҳаммед Хорезмий «Илимлер гилти» китабының музыкаға бағышланған бөлиминде сол дәўирдеги музыка саз-әсбаплары ҳаққында анық мағлыўматлар береди. Әбиў Райхан Беруний, Ибн Сина, Әлийшер Наўайы, Заҳириддин Муҳаммед Бабур сыяқлы уллы уламаларымыз болса сийрек ушырасатуғын музыкалық шығармалар жаратып, мақамның раўажланыўына шексиз үлес қосқанлар.
ХХ әсирде бул дәстүрлерди мүнәсип даўам еттирген Абдурауф Фитрат, Виктор Успенский, Юнус Ражабий сыяқлы потенциаллы ҳәм жетекши көркем өнертаныўшы илимпазлар, Ҳожихон Болтаев, Камилжон Атаниёзов, Турғун Алиматов, Берта Давидова, Фаттоҳхон Мамадалиев, Ориф Алимахсумов, Маҳмуджон Тожибоев сыяқлы белгили ҳәм пидайы устазлардың умытылмас хызметлерин бәрқулла шексиз ҳүрмет пенен еске аламыз.
Салыстырмалы мәниде алты уллы дәрьяға салыстыратуғын, халқымыз көркем өнер идеологиясының бийбаҳа дөретпеси болған «Шашмақом» әсирлер даўамында дүнья жүзи мәденият ошағын толтырып, оны ҳәр тәреплеме байытып келмекте.
Усы жерде классикалық музыка көркем өнериниң гүлтажи болған бийтәкирар мақамларымыз ЮНЕСКОның Адамзаттың материаллық емес мәдений мийрасы дизимине киргизилгени де бул оны пүткил дүнья жүзинде кеңнен үгит-нәсиятлаў ҳәм ғалаба ен жайдырыўға мүнәсип үлес қосып атырғанын үлкен қуўаныш пенен атап өтпекшимен.
Ҳүрметли конференция қатнасыўшылары!
Өзбекстанда мақам көркем өнерин қәстерлеп-сақлаў ҳәм келешек әўладларға зыянсыз жеткериўде белгили мәмлекетлик ҳәм жәмийетлик ғайраткер Шараф Рашидовтың орны өз алдына ажыралып турады. Оғада аўыр дәўирлерде Шараф Рашидовичтиң ис-ҳәрекетлери менен Ташкент мәмлекетлик консерваториясында мақам көркем өнерин илимий үйрениўге, оны халықаралық көлемде үгит-нәсиятлаўға тийкар салынған еди. Сол жыллары республикамызда мақам ансамбли шөлкемлестирилген. Өлмес «Шашмақом» дүрданалары нотаға алынып, 6 томнан ибарат жетилискен китап басып шығарылған.
Бүгинги пайызлы конференциямыз себепли марқум Шараф Рашидовичтиң де руўхлары шад болмақта, – деп ойлайман.
Хабарыңыз бар, Жаңа Өзбекстанда барлық тараўлар қатарында мәденият ҳәм көркем өнер бағдарын раўажландырыў мәмлекетлик сиясаттың ең тийкарғы бағдарларынан бирине айланды.
Бул процессте «Шығыс қосықлары», Халықаралық бақсышылық көркем өнери, «Ләзги», Халық өнерментшилиги фестивалы сыяқлы абырайлы конференциялар, Ташкент халықаралық кинофестивалы, мәденият күнлери, сүўретлеў ҳәм әмелий көркем өнер көргизбелери ҳәм басқа да әҳмийетли илажларды өткериў бойынша системалы жумыслар әмелге асырылмақта.
Олардың арасынан классикалық музыка көркем өнериниң сийрек ушырасатуғын дүрданасы болған мақамларға бағышланған бул халықаралық фестиваль шексиз орын ийелейтуғыны сөзсиз. Мәмлекетимизде бул көркем өнердиң раўажланыўын жаңа басқышқа алып шығыў, талантлы жасларды ҳәр тәреплеме қоллап-қуўатлаў, бул бағдарда халықаралық бирге ислесиўди күшейтиў бойынша комплексли илажлар көрилмекте.
Бүгинги күнде мақам көркем өнери пүткил мәмлекетимиз бойлап, баслаўыш билимлендириўден баслап, академиялық илим дәрежесине шекемги басқышларда үзликсиз тәризде үйренилмекте. Биз Ташкент қаласында Мақам орайының жаңа имаратын қурыў бойынша әмелий жумысларды басладық. Мақамның раўажланыў жолында нәтийжели дөретиўшилик етип киятырған композитор, музыкатаныўшы, қосықшы ҳәм сәзенделерди белсене қоллап-қуўатлаў мақсетинде елимизде абырайлы миллий таңлаўлар өткерилип келинбекте.
Бүгинги имканияттан пайдаланып, өмирин мине, усындай абырайлы ҳәм жуўапкершиликли жумысқа бағышлаған, гөззаллық дүньясында бул улыўма инсаныйлық мийрас үлгилерин қәстерлеп-сақлап киятырған, өзиниң тәкирарланбас ҳәм тартымлы намалары менен халықларымызды өзине қаратып атырған сизлер сыяқлы барлық әзиз көркем өнер ғайраткерлеримизге жеке өзимниң атымнан, пүткил халқымыз атынан қызғын миннетдаршылық билдиремен.
Қәдирли дослар!
Биз бул бағдарда баслаған ҳәм бәлент шеклерди гөзлеген реже ҳәм илажларымызды әлбетте, избе-из даўам еттиремиз. Миллий мақам атқарыўшылығы классикалық көркем өнеримиз ҳәм жоқары мәдениятымыздың оқ тамыры болып келген ҳәм буннан былай да усындай болып қалады.
Уллы Әлийшер Наўайы бабамыз айтқанларындай, «Кеўилдиң қуўаты – жақсы намадан, руўхтын ләззети – жақсы ҳаўаздан».
Қараң, қандай терең мәнили сөзлер.
Ҳақыйқатында да барлық алыс ҳәм жақыннан келген көркем өнер ғайраткерлериниң қатнасыўында дос халықларымыздың кеўиллерин бир-бирине үйлесикли байланыстыратуғын бүгинги конференциямыз да музыка арқалы жер бетиндеги барлық инсанларға руўхый азық бериўге хызмет етеди. Фестивалымыз көлеми барған сайын кеңейип, бүгин бул саўлатлы комплексте Азия, Европа, Шығыс ҳәм Қубла Америка, Африка континентлериниң 80 нен аслам мәмлекетлеринен дерлик 400 мийман жыйналып турғаны да пикиримиздиң айқын көриниси болып есапланады.
Жақсылық ҳәм гуманизм байрағы астында бирлескен, көркем өнерди пүткил барлығы менен сүйетуғын барлық дөретиўшилик халқы ушын бул фестиваль, үлкен байрам болатуғыны сөзсиз.
Пурсаттан пайдаланып, илажды шөлкемлестириўде тиккелей қатнасып атырған барлық пидайы инсанларға, бизиң қуўанышымызға шерик болып атырған сырт мәмлекетлердиң елшилери ҳәм халықаралық шөлкемлердиң ўәкиллерине, ҳүрметли мийманларымызға шын кеўилден миннетдаршылық айтаман.
Мақамлар дүнья жүзи музыка ықласбентлери руўхының таўсылмас күш-қуўат ҳәм илҳам дәреги болсын!
Мақам көркем өнериниң абырай ҳәм данқы мәңги болсын!
Бәршеңизге беккем денсаўлық, шаңарағыңызға бахыт-ығбал, уллы ислериңизде жаңа әўметлер яр болсын!
Итибарыңыз ушын рахмет.