Жорий йил июнь ойида кучга кирган “Ер тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик кучайтирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун шу мақсадга хизмат қилмоқда.

Таҳлиллар сўнгги йилларда ер билан боғлиқ турли қонунбузарликлар кўпайганини кўрсатган. Прокуратура органлари томонидан 2018 йилда ўтказилган назорат тадбирларида 837 ҳолатда жисмоний ва юридик шахслар томонидан ўзбошимчалик билан 331,1 гектар ер майдонлари эгаллаб олингани аниқланган. Бунга йўл қўйган мансабдор шахсларга нисбатан жиноят қонунчилигида жавобгарлик белгиланмагани сабабли уларнинг қилмишлари жазосиз қолган.

Эндиликда “Ер тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик кучайтирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонунда ерга оид қонун талабларининг жиддий бузилиши жиноий жавобгарликка сабаб бўлади.

Жиноят кодекси 197-1-модда билан тўлдирилиб, у “Суғориладиган ерларни ўзбошимчалик билан эгаллаб олишга йўл қўймаслик бўйича чоралар кўрмаслик” деб номланди.

Мазкур моддага кўра, суғориладиган ерларни ўзбошимчалик билан эгаллаб олишга йўл қўймаслик бўйича ер эгаси, ердан фойдаланувчи ёки ижарачи томонидан чоралар кўрмаслик, шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, энг кам ойлик иш ҳақининг юз бараваридан бир юз эллик бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд бир йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Бундай қилмиш такроран, бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб содир этилган бўлса, энг кам ойлик иш ҳақининг бир юз эллик бараваридан уч юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Мазкур моддада қилмишни енгиллаштирувчи ҳолатлар ҳам назарда тутилган. Яъни, жиноятни биринчи маротаба содир қилган шахс, агар ўзбошимчалик билан эгалланган ер участкасининг қайтарилишини таъминласа ҳамда ўзбошимчалик билан эгаллаб олишнинг оқибатларини бартараф қилса, жавобгарликдан озод этилади.

Ер билан боғлиқ муносабатлар ҳақида сўз юритар эканмиз, яна бир ҳолатга эътибор қаратиб ўтиш жоиз. Прокуратура органлари томонидан 2018 йилда ўтказилган назорат тадбирларида 1,8 мингдан зиёд ҳолатда мансабдор шахслар томонидан 30 минг 755 гектар ер майдони ноқонуний ажратилгани аниқланган.

Жиноят кодекси “Ер бериш тартибини бузиш” деб номланган 229-4-модда билан тўлдирилгани шу каби нохуш ҳолатларга чек қўйишга қаратилган. Эндиликда ер бериш тартибини бузиш, шундай ҳаракат учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, энг кам ойлик иш ҳақининг бир юз эллик бараваридан уч юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, бир йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Ўша ҳаракат такроран содир этилса, суғориладиган ерларнинг қишлоқ хўжалиги оборотидан чиқишига сабаб бўлса, энг кам ойлик иш ҳақининг уч юз бараваридан олти юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Ер билан боғлиқ қатъий қонуний чоралар ердан оқилона фойдаланишга қаратилган конституциявий тамойилларни ҳаётга тўлиқ татбиқ этишга хизмат қилади. Зеро, мамлакатимиз аҳолисининг турмуш фаровонлигини таъминлашда, юртимизнинг иқтисодий салоҳияти юқсалишида ернинг ўрни ва аҳамияти беқиёс.

Шу заминнинг фарзанди сифатида ҳар биримиз ернинг ҳаётимизда тутган ўрнини англашимиз, ерга оид қонунлар ижроси таъминланишида барчамиз бирдек масъулият ҳис қилишимиз даркор.