Президентимизнинг жорий йил 27 апрелдаги “Божхона маъмуриятчилигини янада такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармони билан “Божхона органларини коррупциядан холи тизимга айлантириш” дастури жорий этилди.
Мазкур, ҳужжатга асосан, божхона қийматини аниқлашнинг битим қийматига оид усул, яъни биринчи усул бўйича Ўзбекистон Республикасига реэкспорт қилинган товарлар учун реэкспорт қилинган мамлакатда расмийлаштирилган импорт декларациясини тақдим этиш амалиёти бекор қилинди.
Шунингдек, Хавфларни бошқариш тизимида божхона юк декларацияси “сариқ” ва “қизил” йўлакка йўналтирилганида қўшимча сўраб олинадиган ҳужжатлар мунтазам тарзда сўраб олинмайди.
Яна бир маълумот. Эндиликда қўшимча ҳужжатлар товарнинг божхона қиймати охирги 90 календарь кун ичида 1-усулда расмийлаштирилган худди шундай товарнинг божхона қийматидан паст бўлса, сўраб олиниши мумкин. Агар 90 кун ичида бундай маълумотлар мавжуд бўлмаса, 180 кунлик муддат бўйича солиштирилиши мумкин.
Мисол учун, тадбиркор 1 кг учун нархи 2 АҚШ долларидан тўғри келадиган товарни четдан олиб келди. Охирги 90 кун ичида ушбу товар нархи битим қийматида (1-усулда) 1,7 АҚШ доллари ва ундан юқори бўлган ҳолларда фақат инвойс билан божхона расмийлаштируви амалга оширилади.
Қўшимча ҳужжат сирасига кирадиган учинчи шахслар ўртасидаги шартномалар ва улар бўйича ҳисобларни тақдим этиш иложи бўлмаса, бу ҳужжатлар тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига қамраб олувчи харидор ёки сотувчининг ёзма тушунтиришлари қабул қилиниши мумкин.
Шуни ҳам айтиш жоиз, божхона қийматини аниқлашда битим тарафлари ўртасида ўзаро боғлиқлик йўқлигини тасдиқлаш учун тадбиркорлар томонидан ихтиёрий равишда тақдим этилиши мумкин бўлган ҳужжатлар рўйхати тасдиқланди.
Айнан бир хил ва ўхшаш товарларнинг божхона қийматини белгилаш учун асос сифатида фойдаланилаётган божхона юк декларацияси, унга тегишли шартнома ва ҳисобварақ-фактурани (инвойс)мажбурий тақдим этиш амалиёти бекор қилинди.
Эндиликда божхона қийматини белгилаш учун асос сифатида фойдаланилаётган божхона юк декларациясининг рўйхат рақамини божхона қиймати декларациясида кўрсатишнинг ўзи етарли.
Божхона ходими эса божхона органларининг ахборот тизимида яратилган имконият орқали декларациянинг тартиб рақамидан фойдаланган ҳолда барча зарур ҳужжатларни мустақил текшириши мумкин.
Мазкур ҳужжатнинг қабул қилиниши божхона қийматини аниқлашнинг битим қийматига оид усулни кенг қўлланилишига, божхона қийматини аниқлаш усуллари кетма-кетлигига қатъий риоя қилинишига, божхона қийматининг реал белгиланишига хизмат қилади.
Қолаверса, божхона қийматини белгилашда ўзбошимча ёки сохта нархлардан фойдаланишнинг олдини олади. Божхона қийматини аниқлаш тартиб-таомиллари барча учун бир хил қўлланилади. Ортиқча бюрократик тўсиқлар олиб ташланиши таъминланади. Жаҳон стандартларига мос тарзда божхона қийматини аниқлаш методикаси қўлланилишига олиб келади.
Ш.Маматуропова,
ЎзА