Мәмлекетлик пуқаралық хызметине кириў ҳәм оған қабыл етиў шәртлери менен байланыслы норма талаплары Өзбекстан Республикасы 2022-жыл 8-августтағы “Мәмлекетлик пуқаралық хызмети ҳаққында”ғы нызамыныӊ 27-28-статтьяларында белгиленген.
Өзбекстан Республикасы Президентиниӊ “Өзбекстан Республикасында Кадрлар сиясаты ҳәм Мәмлекетлик пуқаралық хызмети системасын түп-тийкарынан жетилистириў илажлары ҳаққында”ғы пәрманына байланыслы, Өзбекстан Республикасы Президенти жанындағы Мәмлекетлик хызметти раўажландырыў агентлиги шөлкемлестирилип, ол мәмлекетлик уйымлары ҳәм шөлкемлерде хызметкерлерди басқарыў ҳәм инсан ресурсларын раўажландырыў саласында бирден-бир, мәмлекетлик сиясатты әмелге асырыў ушын жуўапкер болып есапланады. Сондай-ақ, мәмлекетлик уйымлар ҳәм шөлкемлердеги мәмлекетлик пуқаралық хызметине қабыл етиў ашық, еркин таӊлаў тийкарында әмелге асырылыўы нәзерде тутылды.
2020-жыл 1-январдан баслап – тәжирийбе тәртибинде, пүткил вертикал бойлап – мәмлекетлик басқарыў уйымларында ҳәм аймақлардағы барлық мамлекетлик шөлкемлерде;
2021-жыл 1-январдан баслап – мәмлекетлик пуқаралық хызмети нәзерде тутылған республиканыӊ барлық мамлекетлик уйымлары ҳәм шөлкемлеринде жолға қойылды.
Соныӊ менен бирге, ашық, еркин таӊлаў тийкарында мәмлекетлик пуқаралық хызметине қабыл етилетуғын шахслар Мәмлекетлик хызметти раўажландырыў агентлиги ҳәм тийисли түрде оныӊ филиаллары менен келиспей турып лаўазымынан босатылыўы мүмкин емеслиги белгилеп қойылды.
Мәмлекетлик хызметти раўажландырыў агентлиги ҳәм тийисли түрде оныӊ филиаллары менен келисилген жағдайда лаўазымға тайынланыўы ҳәм лаўазымынан босатылыўы нәзерде тутылды.
Перспективалы басқарыў кадрларын таӊлап алыў бойынша республикалық “Тараққиёт” таӊлаўын өткериў Мәмлекетлик хызметти раўажландырыў агентлиги тәрепинен әмелге асырылыўы белгиленди.
Өзбекстан Республикасы Президенти жанындағы Мәмлекетлик хызметти раўажландырыў агентлигиниң жумысын шөлкемлестириў илажлары ҳаққындағы Өзбекстан Республикасы Президентиниӊ қарарына бола, Мәмлекетлик хызметти раўажландырыў агентлигиниӊ ўазыйпалары менен функцияларынан бири бул – еӊ перспективалы кадрларды мәмлекетлик пуқаралық хызметине ашық еркин таӊлаў тийкарында қабыл етиўди шөлкемлестириўи белгиленген.
Мәмлекетлик пуқаралық хызметине кириў бойынша Батыс Европа мәмлекетлердиң (Германия, Франция, Нидерландия ҳәм тағы баска) мәмлекетлик хызмети ҳаққындағы нызамларында мәмлекетлик хызметке кириўдиӊ толық тәртиби жолға қойылған. Улыўма мәмлекетлик хызметке қабыл етиўдиӊ анық регламент қағыйдалары дерлик барлық дүнья мәмлекетлери нызамшылығы ушын тийисли болып табылады.
Тап сондай режелер ҒМДА еллери нызамларында да нәзерде тутылған. Мысал ушын, Қазақстанда бул мәселеге толық бап бағышланған. Россия ҳәм Қырғызстанда – мәмлекетлик хызметке кириўди тәртипке салыўшы статьялар нәзерде тутылған.
Көпшилик еллерде мәмлекетлик хызметке кириўи ушын (Уллы Британия ҳәм Францияда) пуқаралық талап етилсе, лекин, Канада ҳәм Германияда усы мәмлекет пуқаралығы талап етилмейди.
Сырт мәмлекетлердиӊ тәжирийбесинде мәмлекетлик хызмети ҳаққындағы барлық нызамлар мәмлекетлик хызмет лаўазымына талабанларды усыныс етилетуғын талаплар дизимин өзинде сәўлелендиреди.
Олардыӊ ишинен ең көп тарқалған талаплар пукаралық цензи (Уллы Британия, АҚШ (айырым төменги лаўазымлар ҳәм зәрүрлиги бойынша кеӊселер ушын буған кирмейди) ямаса турақ жайы (Германия); ҳәм жоқары, ҳәм төменги шеклеўлерин сәўлелендириўши жас цензи (Уллы Британия, Франция); билимлендириў цензи (Уллы Британия, Франция, Германия), арнаўлы билимлендириў ҳаққындағы дипломыныӊ барлығынан тартып илимий дәрежесине ҳәр қыйлы болып барады; маманлық цензи (дерлик дүньяныӊ барлық еллеринде) тәжирийбели, уқыплы ҳәм талабанлыққа кеӊ билимлерге ийе болғанларды таӊлап алыўды билдиреди. Ҳәр бир елдиӊ тарийхый ҳәм мәдений тәреплери ушын тән болған талаплары да бар.
Уллы Британия ҳәм АҚШ тағы айырым лаўазымлар ушын бул, мысал түринде, отырықшылық цензи, жасаў ҳәм туўылыў бойынша, Францияда сиясий ҳуқықлары; нызамларға бойсыныў, армияда хызмет ҳаққындағы нызамларға унамлы қатнасығы, физикалық уқыплылық, сондай-ақ, белгили бир кеӊседе таӊлаў ушын қосымша өз алдына талапларына байланыслы. Германияда ҳәм айырым басқа еллерде бир қатар лаўазымлар ушын бир неше жыллар (лаўазымларға байланыслы) ишинде таярлық әмелиятларында зәрүрли өтеўлер болады.
Мәмлекетлик хызметке кириў процедурасының ҳуқықый тәртипке салыныўы жеке ҳуқықый ҳәм ғалаба-ҳуқықый көзқарасларды бирлестирген жағдайда тийкарланған болыўы лазым. Атап айтқанда, мәмлекетлик хызметкер арасында дүзилип атырған мийнет шәртнамасы менен тастыйықланыўы яки тайынлаў ҳаққындағы актлери арасындағы таӊлаў муўапықлығын көрсетиў зәрүр.
Н. Таиров, Пуқаралық ислери бойынша
Беруний районлараралық судының судьясы.
Қарақалпақстан хабар агентлиги