Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoevtiń basshılıǵında 23-mart kúni awıl xojalıǵın jedel rawajlandırıw hám reformalardı tereńlestiriw boyınsha jumıslardıń nátiyjeliligine baǵıshlanǵan májilis bolıp ótti.
Videoselektor tárizinde ótkerilgen májilis Bas ministr, onıń orınbasarları, tiyisli ministrlikler menen vedomstvolardıń juwapker adamları, Qaraqalpaqstan Respublikasınıń basshıları, wálayatlardıń hákimleri qatnastı.
Elimizdiń awıl xojalıǵı tarawında keń kólemli reformalar ámelge asırılmaqta. Eginlerden mol hám sapalı ónim alıw, tarawdıń materiallıq-texnikalıq bazasın bekkemlew, zamanagóy texnikalar hám agregatlar menen támiyinlewge ayrıqsha itibar qaratılmaqta.
Májiliste joqarı ónimdarlıqqa erisiwde agrotexnikalıq ilajlardı óz waqtında hám sapalı ótkeriw áhmiyetli ekenligi atap ótildi. Óz waqtında mineral tógin bergen hám suwǵarǵan fermerlerdiń atızlarında ǵálleniń jaǵdayı qanaatlandırarlı bolıp, jedel rawajlanbaqta.
Soǵan qaramastan, elimiz boyınsha bir neshe mıń gektar jerde ǵálle jetistiriw keshikpekte. Atap aytqanda, Tashkent, Jizzaq, Surxandárya, Qashqadárya, Buxara hám Namangan wálayatlarındaǵı ayırım ǵálle atızlarında usınday jaǵdaylar bar.
Onıń tiykarǵı sebebi – wálayat hám rayonlardaǵı basshılar hám irrigaciya sistemasınıń xızmetkerleri suwdan nátiyjeli paydalanıw jumısların durıs shólkemlestirmegen. Nátiyjede ǵállege ajıratılǵan suwdıń úlken bólegi basqa eginlerdi suwǵarıwǵa jumsalmaqta. Orınlardaǵı hákimlerge hám irrigaciya sistemasınıń basshılarına suwdan nátiyjeli paydalanıw, egislik jerlerdi óz waqtında suwǵarıw boyınsha jumıslardı durıs shólkemlestiriw tapsırıldı.
Májiliste ǵálleni japıraǵınan azıqlandırıw, yaǵnıy, suspenziya sebiw, ǵálle atızlarına jergilikli tógin beriwde belgilengen normalarǵa ámel etiw ónimdarlıqtıń artıwında áhmiyetli rol atqaratuǵını atap ótildi. Bul áhmiyetli agrotexnikalıq ilaj mineral tóginlerdiń nátiyjeliligin 6-8 esege arrtıradı hám ósimliktiń suwǵa bolǵan talabın 20-25 procentke azaytıw imkaniyatın beredi.
Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesine, wálayatlardıń hákimliklerine ǵálle atızlarına qorǵanıw quralları, atap aytqanda, fungicid penen gerbicid aralaspasın sebiwdi 30-martqa shekem tolıq juwmaqlaw, ǵálle atızlarına mart ayında jáne bir márte hám aprel ayında keminde eki márte suspenziya sebiwdi qatań qadaǵalawǵa alıw wazıypası júklendi.
Májiliste ǵálle jıyın-terimine tayarlıq máselesi de dodalandı. Máwsimge tayarlıq boyınsha texnika qurallarınıń sazlıǵın támiyinlew, bar kombaynlardı texnikalıq tekseriwden ótkeriw názerde tutılǵan. Bul baǵdardaǵı bar kemshiliklerdi qısqa waqıt ishinde saplastırıw boyınsha juwapker adamlarǵa tiyisli tapsırmalar berildi.
Májiliste shigit egiwdi sapalı ótkeriw hám tolıq nál alıw máselsi de dodalandı.
Atap ótilgenindey, bıyılǵı jılı 1 million 71 mıń gektardan aslam jerge shigit egiw begilengen. Bul 2017-jılǵa salıstırǵanda 135 mıń, 2016-jılǵa salıstırǵanda bolsa 184 mıń gektarǵa az bolıp esaplanadı. Az ónim beretuǵın paxta atızların qısqartıw esabınan ótimli ovosh hám palız eginlerin egiw belgilendi.
Shigit egiw máwsimin qısqa múddette ótkeriw, tolıq hám jaqsı nál óndirip alıw ushın aymaqlarda jámi 3 mıń 432 jer tayarlaw hám shigit egiw otryadı shólkemlestirilgen. Bıyılǵı jılı jawın-shashın az bolıp atırǵanlıǵı sebepli shigitti topıraqtıń tábiyǵıy ızǵarlıǵına óndirip alıw kerek. Sonıń esabınan 1 milliard metr kub suw únemlenedi. Búgin Surxandárya hám Qashqadárya wálayatlarında topıraqta jeterli temperatura bolıp, shigitti egiw ushın júdá qolaylı hám optimal sharayat júzege kelgen.
Biraq, búgingi kúnge shekem Surxandáryada 8 mıń gektar yamasa 11 procent, Qashqadáryada bolsa 5 mıń gektar yamasa 3,5 procent atızǵa shigit egilgen. Kúndelikli egiw tezligi de 1 procent átirapında bolmaqta. Solay etip, usı aymaqlarda shigitti egiwdiń keshigip ketiwi – ǵawashanıń ónim toplaw waqtı áyne ıssı kúnlerge tuwra kelip, ónimniń úlken bólegin garmselge yamasa shıbın-shirkeyge bastırıp qoyıwǵa sebep bolatuǵını hámmemizge belgili.
– Eń tiykarǵısı, awıl xojalıǵında barlıq mashqalalardı birim-birim sheship bir tonna paxtanıń ortasha bahasın 3 million 250 mıń sum etip belgilep qoydıq. Endi hár jılǵı «Shigit egiwge qarjı jetpey atır, janılǵı joq» degen sıltawǵa orın qalmadı, ajıratılıp atırǵan qarjılar barlıq ilajlar ushın jetedi, – dedi mámleketimiz basshısı.
Paxta hám ǵálle jitistiriwdi qarjılandırıw máselesi de dıqqat-orayında boldı. Máwsim dawamında fermerlerge ózgermeytuǵın hám sheklengen bahada mineral tógin hám janılǵı-maylaw ónimlerin jetkerip beriw zárúrligi atap ótildi. Jaqında qabıl etilgen qararǵa muwapıq paxta-ǵálleniń satıp alıw bahasın qárejetlerdi qaplaytuǵın hám paydanı támiyinleytuǵın etip belgilep berildi. Sonday-aq, usı jılı paxta zúrááti ushın ajıratılatuǵın jeńillikli kredit 6 trillion sumdı qurap, ol ótken jılǵa salıstırǵanda 3 esege kóp bolıp tabıladı. Eń tiykarǵısı, fermerlerge beriletuǵın jeńillikli kreditlerde mineral tógin hám janılǵı-maylaw ónimleri ushın qárejetlerdi 100 procent qaplaytuǵın muǵdarda qarjılar názerde tutılǵan.
– Burın jeńillikli kredit anıq baǵdar boyınsha ajıratılıp, fermer óz aqshasın ózi jumsay almaytuǵın edi. Endi bolsa kreditlerdi bólistiriw fermerlerdiń buyırtpaları tiykarında rayon dárejesinde sheshiledi, – dedi Prezident. – Fermerge tek zıyan keltiretuǵın, ónimdarlıǵı 15 centnerden tómen bolǵan jerlerge paxta egiwden waz keshtik. Endi bunday atızlarǵa joqarı dáramatlı eksportqa qolaylı eginler egiledi.
Májiliste qıytaq jerlerden nátiyjeli paydalanıwdı shólkemlestiriwge de ayrıqsha itibar qaratıldı. Ózbekstan Fermerler keńesiniń jumısı talapqa juwap bermegenligi ushın saplastırılıp, onıń ornına Ózbekstan fermer, diyqan xojalıqları hám qıytaq jer iyeleri keńesi shólkemlestirildi. Keńestiń xalıq hám diyqan xojalıqlarına tiyisli ónimli qıytaq jerlerinen paydalanıwdı shólkemlestiriw boyınsha jumısları talapqa juwap bermeytuǵını atap ótildi. Jergilikli hákimlikler de bul tarawǵa jeterli itibar qaratpay atırǵanı kórsetip ótildi.
Jaqında Buxara, Nawayı hám Samarqand wálayatlarında qıytaq jer atızlarınan paydalanıw jaǵdayı úyrenilgenligi atap ótildi. Usı wálayatlardıń ayırım rayonlarında qıytaq jerlerden nátiyjeli paydalanılmay atırǵanlıǵı anıqlanǵan. Xalıqtıń kópshiligi 8-10 sotix qıytaq jeri bolsa da hesh nárse ekpegen.
Mámleketimiz basshısı kishi qıytaq jerden mol ónim alıp, shańaraǵın baǵıp, úlken dáramat tawıp atırǵan miynet súygish adamlardı úlgi etip kórsetti.
– Shóp suqsań kógeretuǵın jerimiz bar, miynet súygish xalqımız bar. Biraq qıytaq jerlerden – usınday úlken rezervten paydalanbay atırmız. Sonıń ushın búginnen baslap «Qıytaq jerge egin egiw» aylıǵın járiyalap, hár bir qıytaq jerge egin egiwdi shólkemlestiriw kerek. Eger házir ekpesek, keyin kesh boladı,-dedi Shavkat Mirziyoev.
Bul baǵdarda xalıqqa kómeklesiw maqsetinde barlıq rayonlarda «Qıytaq jer xızmeti» kárxanaların shólkemlestiriw, olar arqalı qıytaq jerler ushın nál, mineral tógin, ximiyalıq preparatlardı jetkerip beriw, mexanizaciya hám basqa servis xızmetlerin kórsetiw boyınsha sistema jaratıw boyınsha tapsırma berildi. Usı xızmetler jetistirilgen ónimdi satıp alıw, qayta islew hám eksport etiw menen de shuǵıllanadı.
Májiliste miywe-ovosh, kartoshka, júzim hám palız ónimlerin jetistiriwge baylanıslı jumıslar da dodalandı. Usı jılı 2017-jılǵa salıstırǵanda 24 procentke kóp ónim jetistiriw rejelestirilgenligi atap ótildi.
Usı rejedegi miywe-ovoshlardı sapalı jetistiriw, xalıqtıń paydalanıwı ushın jámlew, belgilengen bólekti eksport etiwdi támiyinlew boyınsha kórsetpeler berildi.
Májiliste joqarıda atap ótilgen kemshiliklerdi óz waqtında saplastırıw, barlıq túrdegi eginlerden mol ónim alıw boyınsha juwapker adamlarǵa tiyisli kórsetpeler hám tapsırmalar berildi.

ÓzA