Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev orınlarda ámelge asırılıp atırǵan dóretiwshilik jumısları, alıp barılıp atırǵan reformalar procesi, iri joybarlar menen tanısıw maqsetinde 2-mart kúni Nawayı wálayatında boldı.

Nawayı wálayatı óziniń miynetkesh xalqı, jer astı hám jerústi baylıqları, úlken ekonomikalıq potencialı menen elimizde ayrıqsha orın iyeleydi. Wálayatta kánshilik, metallurgiya, ximiya, energetika, qurılıs materialları, azıq-awqat sanaatı turaqlı rawajlanǵan.

Búgin wálayatta iri sanaat kárxanaları jumıs alıp barmaqta. Nawayı kán-metallurgiya kombinatı, «Nawayıazot», «Qızılqumcement», «Nawayı ıssılıq elektr stanciyası» akcionerlik jámiyetleri hám «Elektrximiyazavodı» qospa kárxanaları solardıń qatarına kiredi.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev ótken jıl 28-mart kúni wálayatqa sapar etip, sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıw procesine baylanıslı jumıslar menen tanısqan edi. Aradan ótken bir jıl dawamında wálayatta úlken jumıslar ámelge asırıldı. Orınlanıw procesi mámleket basshısınıń jeke qadaǵalawında. Prezidentimizdiń bul sapar etiwi de áne usı maqsetlerge qaratılǵanı menen áhmiyetli sanaladı.

Mámleket basshısı dáslep Kármana rayonındaǵı «Karmana golden eggs» juwapkershiligi sheklengen jámiyetinde boldı. Onı shólkemlestiriw boyınsha joybar ótken jıldıń mart ayında Prezidentke usınılǵan edi. Aradan ótken waqıt dawamında birinshi basqıshtaǵı jumıslar baslandı. 90 kúnde tawıq jetistiriwge mólsherlengen qusshılıq kompleksinde eliw jumıs ornı jaratıldı. Komplekste shóje úsh ay dawamında baǵılıp, máyek beretuǵın tawıq halında satıwǵa shıǵarıladı.

Prezident Shavkat Mirziyoev joybardıń inta kórsetiwshileri menen keleshektegi rejeleri haqqında sóylesti. Málim etilgenindey, 2019-jılı inkubaciya, máyek jetistiriw komplekslerin iske túsiriw mólsherlengen. Alınatuǵın ónimniń 30 procenti eksportqa shıǵarıladı, jáne 100 adamnıń bántligi támiyinlenedi.

– Qusshılıq boyınsha sistema jaratılıptı, – dedi Prezident. – Endi bul jerde máyek jetistiriwdi hám onı eksportqa shıǵarıwdı jolǵa qoyıw lazım.

Prezident Shavkat Mirziyoevtiń Nawayı wálayatına saparı sheńberinde «Nawayı» erkin ekonomikalıq zonasında aldaǵı rejeler menen tanıstırıw máresimi bolıp ótti. Bizge belgili bolǵanınday, 2010-2016-jıllarda ekonomikalıq zonada 22 joybar ámelge asırılǵan bolıp, 904 jumıs ornı jaratılǵan. Usınılǵan rejege bola, 2017-2019-jıllarda 32 joybar ámelge asırılıp, 1659 jumıs ornı jaratıladı. Onda elktrotexnika, farmacevtika hám medicinalıq buyımlar, mashina hám avtomobil qurılısı, qurılıs materialları, ximiya hám neft ximiyası ónimlerin islep shıǵarıw názerde tutılǵan.

Joybarlarda mramor hám granit taslardı, kompozit tas ónimlerin islep shıǵarıw rejesi de orın alǵan. Tas karerlerinen mramor qazıp alıw, qayta islew, kompozit hám arxitektura qurılmaların jaratıw jumısları orınlanadı.

Mámleketimiz basshısına usınılǵan jáne bir reje boyınsha 2018-2019-jıllarda ulıwma nırqı 84,5 million AQSh dollarına teń bolǵan alyumin profiller, aksessuar hám komplektlewshi buyımlar islep shıǵaratuǵın 4 joybar ámelge asırıladı.

– Nawayı wálayatında ekonomikalıq joybarlardı ámelge asırıw ushın barlıq imkaniyatlar bar, – dedi Prezident. – Bul imkaniyatlardan ónimli paydalanıw ushın intalı isbilermenlerdi tabıw kerek. Bul ushın jaqın waqıtta wálayatta biznes-forum shólkemlestiriw lazım. Oǵan shet elli investorlardı da tartıw maqsetke muwapıq boladı. Áne, sonda Nawayıǵa eń saylandı investorlar keledi.

Wálayatta shiyshe ónimlerin islep shıǵarıw joybarı Zarafshan qalası aymaǵında ámelge asırıladı. 350 adamnıń bántligi támiyinlenetuǵın kárxanada siypaq list ayna, shiyshe ıdıslar islep shıǵarıladı.

Prezidentke zamanagóy teplicalar shólkemlestiriw, qusshılıqtı, balıqshılıqtı rawajlandırıw boyınsha ámelge asırılǵan jumıslar haqqında maǵlıwmat berildi.

Balıqshılıqqa baylanıslı reje mámleketimiz basshısına maqul boldı. Onda Kármana rayonındaǵı shańaraqlarda kishi suw háwizleri jaratılıp, intensiv usılda balıq jetistiriw mólsherlengen. Joybarǵa bola, eki sotıx jerde intensiv usılda balıq jetistiriledi. Mámleketimiz basshısına jetistiriletuǵın balıq túrleri, azıqlıǵı, dáramatlar haqqında maǵlıwmat berildi.

– Balıq dietalıq ónim bolıp tabıladı, góshtiń ornın basadı. Solay eken, bul tarmaqtı rawajlandırıwǵa ayrıqsha itibar beriw zárúr, – dedi Prezident. – Shańaraqlarda jetistirilgen balıq xalıqqa tek ǵana qosımsha dáramat dáregi emes. Ol densawlıq ushın da paydalı bolıp tabıladı.

Málim etilgenindey, Nawayı wályatındaǵı «Todakól» suw saqlaǵıshında ashılatuǵın balıqshılıq kompleksine 1200 gektar jer ajıratıladı. Iranlı investorlar tárepinen ámelge asırılıp atırǵan joybar jılına 5000 tonna balıq ónimlerin (balıq filesin, farshın, qaqlanǵan balıq) tayarlawdı názerde tutadı.

Elimizdiń ıqlım sharayatına say, taw hám tawaldı aymaqlarda jetistiriletuǵın piste dánesi zor dámi menen ayrıqshalanıp turadı. Ilimpazlardıń pikirinshe, piste teregi mıń jılǵa shekem zúráát beredi.

Prezident Shavkat Mirziyoevke Nawayı wályatına saparı sheńberinde Nurata rayonında 10 mıń gektar qarızǵan jerde shólkemlestiriletuǵın intensiv piste plantaciyalarınıń joybarı menen tanıstı. Mámleketimiz basshısı onıń abzallıqları haqqındaǵı haqqında tolıq maǵlıwmat berildi. Bahası 21 million sumlıq bul joybardıń ámelge asırılıwı nátiyjesinde 850 adam turaqlı jumıs penen támiyinlenedi.

Málim bolǵanınday, bizde qolda bar texnologiyalar tiykarında egilgen piste 11-12 jılda ónim beredi. Bir túp terekten 200-300 gramm zúráát alıw múmkin. Jańa plantaciyalardı jetik texnologiyalar tiykarında jaratıw názerde tutılǵan. Yaǵnıy nálxanada ósirilgen nálshege ekinshi jıl sortlı pistelerdi alınǵan ǵumsha egiledi. Úshinshi jıldan onı ashıq atızda egiw múmkin. Bul texnologiyada egilgen piste 7-8 jılda ónim beredi. Onıń bir túbinen 1,5-2 kilogramm piste alıw múmkin.

– Awıl xojalıǵına ilimiy kózqarastan qaramay qoyǵanımızdıń sebebinen kóplegen eginlerden kútilgen dárejede zúráát ala almay atırmız, – dedi Prezident. – Bunnan keyin tarawǵa ilim jetiskenliklerin keńnen engiziw, egindi egiwden baslap onı jıynap-terip alıwǵa shekem ilimpazlar menen birgelikte jumıs alıp barıw kerek. Zúráátlilik qansha joqarı, eksportqa qolaylı bolsa, diyqan bayıydı. Biziń tiykarǵı maqsetimiz de sol.

Piste plantaciyaları 2018-2021-jıllar dawamında jaratıladı.

Mámleketimiz basshısına Tashkent ximiya texnologiyaları ilimiy-izertlew institutınıń ilimpazları islep shıqqan gidrogel tuwralı da maǵlıwmat berildi.

Prezident Shavkat Mirziyoev Nawayı wálayatında shól toǵaylıǵın rawajlandırıw ilimiy orayın shólkemlestiriw, Xatirchi rayonında baǵ hám zamanagóy teplica jaratıw, miywe-ovoshtı qayta islew, Náwbáhár rayonında tamshılatıp suwǵarıw usılında badam hám piste plantaciyaların ashıw, qarakólshilik, túbit júnli eshkilerdi kóbeytiw, 2018-2019-jıllarda wálayatta azıq-awqat támiynatın rawajlandırıw hám bir qatar basqa da baǵdarlarǵa baylanıslı joybarlar menen tanıstı. Olardı óz waqtında sapalı orınlaw boyınsha tapsırmalar menen kórsetpeler berdi. Mámleketimiz basshısı Nawayıǵa sapar etiwi dawamında wálayattıń eń alıs aymaqlarınan biri – Tamdı rayonında da boldı. Rayondaǵı 12-balalar muzıka hám kórkem óner mektebinde Nawayı wálayatında ámelge asırılıp atırǵan joybarlar hám keleshektegi rejeler menen tanıstı.

Prezidentke dáslep Tamdı, Úshqudıq, Kenimex rayonları hám Zarafshan qalasın kompleksli rawajlandırıw ilajları haqqında maǵlıwmat berildi. Wálayattıń bul alıs rayonları hám Zarafshan qalasında sanaat, xalıq tutınıw tovarları, awıl xojalıǵı ónimlerin islep shıǵarıw, xızmet kórsetiw tarmaqlarında ámelge asırılatuǵın joybarlar xalıqtıń abadanlıǵın jaqsılawǵa xızmet etedi.

Atap aytqanda, Úshqudıq rayonı júndi qayta islew hám tayar ónim islep shıǵarıwǵa qánigelestiriledi. Sonday-aq, «Úshqudıq tekstil» JShJ tárepinen bıyılǵı jılı tayar kiyim-kenshek islep shıǵarıw jolǵa qoyıladı. Nátiyjede 320 adam jumıs penen támiyinlenedi.

«Qizilqum marvaridi» kárxanası tárepinen gidroponika usılında teplica qurıladı. Zarafshan qalasında jılına 4,5 mıń tonna armatura, 10 million kvadrat metr ayna, 250 million dana shiyshe ıdıs islep shıǵarıw, derlik 2 mıń basqa mólsherlengen sharwashılıq kompleksi, sıyımlılıǵı 500 hám 200 tonna bolǵan muzlatqıshlı qoymaxanalar qurıw, 100 mıń bastan zıyat qus baǵıw, balıqshılıq xojalıǵı, teplicalar shólkemlestiriw joybarları ámelge asırıladı.

Tamdı, Kenimex rayonlarında da sol sıyaqlı perspektivalı joybarlar turmısqa engizildi. Nátiyjede eki jıl ishinde 4 mıń jumıs ornın jaratıw názerde tutılǵan. Maǵlıwmatlarǵa bola, Kenimex rayonında úlken joldıń boyında shólkemlestirilgen túyeshilik kompleksine ótken jılı 61 mámleketten 3 mıń turist kelgen. Bul jerdegi sharayatlar talapqa juwap bermeytuǵın edi. Tarmaqtıń nátiyjeliligin itibarǵa alıp, bul jerde mıń bas túye hám 500 bas násilli eshki baǵıwǵa mólsherlengen sharwashılıq kompleksin jaratıw rejelestirilip atır. Ulıwma nırqı 15,7 milliard sum bolǵan bul zamanagóy sharwashılıq kompleksi ushın shet elden násilli eshkiler satıp alınadı. Bul jerde jılına mıń tonna túye, 300 tonna eshki súti qayta islenedi. Bul orın tek ǵana túye hám eshkishilik kompleksi emes, al jılına 10 mıń turistti qabıl etetuǵın zamanagóy ekoturizm orayına aylanadı.

Usı jerde túye sútiniń emlik qásiyetine toqtap ótiw kerek. Onıń quramında A, V1, V2, S hám D vitaminleri sıyır sútine qaraǵanda 3 esege kóp. Kalciy, kaliy, magniy, temir, mıs, marganec, cink, fosfor sıyaqlı mikroelementlerge bay. Bunnan tısqarı, túye sútinde elastin, lanolin, laktoferrin sıyaqlı paydalı zatlar bar. Ol qantlı diabet, kemqanlıq, gepatit, dem alıw hám asqazan-ishek jolları, bóteke, júrek, nerv keselliklerine dawa bolıp, immun sistemasın bekkemleydi.

Bul jerge kelgen turistler, áne, usı shıpalı sútten tatıp kóriwi, shól boylap túye hám kvadrocikllarda qıdırıwı múmkin boladı. Mámleket basshısı juwapker adamlarǵa kompleksti Ǵárezsizlik bayramına shekem qurıp pitkeriw hám turistlerge zárúr sharayat jaratıw boyınsha tapsırmalar berdi.

Tamdı rayonındaǵı Nawayı kán-metallurgiya kombinatına qaraslı 4 mıń bas qoy baǵıwǵa mólsherlengen sharwashılıq kompleksi de usınday perspektivalı joybarlardan bolıp, wálayatta qarakólshilikti rawajlandırıw hám jańa jumıs orınların jaratıwǵa xızmet etedi.

Sociallıq joybarlar menen tanıstırıw da bolıp ótti. Atap aytqanda, Tamdı rayonında «Shadlıq» Mehribanlıq úyi tárbiyalanıwshıları ushın balalar qalashası qurıladı. Maydanı 4,3 gektar bolǵan qalashada balalar ushın barlıq qolaylıq jaratıladı. Qurılıs jumısları mart ayında baslanıp, jıldıń ayaǵına shekem juwmaqlanadı.

Zarafshan qalasında fontanlar qurıw, Úshqudıq rayonındaǵı «Kánshi» sanatoriyasın ońlaw hám úskenelew joybarları qalalardıń abadan bolıwına hám xalıqtıń densawlıǵın bekkemlewge xızmet etedi.

Prezident Zarafshan hám Úshqudıq qalalarındaǵı kóp qabatlı turaq jay fondın ońlaw jumısları menen tanıstı.

– Alısta jaylasqan bul qalalardıń xalqı jaqsı jasawǵa haqılı, – dedi mámleket basshısı. – Ótken jılı 150 jay ońlap berilgen edi, 2018-2019-jıllarda qalǵan 723 turaq jaydıń basınan jer tólesine shekem iri ońlawdan shıǵarıladı.

Házirgi waqıtta 2026-jılǵa shekem qımbat bahalı metallar qazıp alıwdı kóbeytiw, «Auminzo-Amantay» kánin ózlestiriw, Murıntaw kánin ózlestiriwdiń 5-basqıshı, Tamdı rayonındaǵı 2-gidrometallurgiya zavodınıń quwatlıqların keńeytiw sıyaqlı joybarlar menen tanıstırıw bolıp ótti.

Mámleketimiz basshısı barlıq joybarlardı óz waqtında hám sapalı ámelge asırıw, ónim islep shıǵarıwdı bunnan bılay da keńeytiw boyınsha zárúr kórsetpeler berdi.

Shavkat Mirziyoev bul jerde Tamdı, Úshqudıq, Kenimex rayonları hám Zarafshan qalasınıń jámiyetlik wákilleri, aqsaqalları, jaslar, isbilermenler menen sóylesti. Sóylesiwde elimizde ámelge asırılıp atırǵan reformalar, jaratılıp atırǵan úlken imkaniyatlar, jan qońsılarımız benen doslıq baylanıslar jedellesip atırǵanı, adamlardı jumıs penen támiyinlew, eń alıs Tamdı rayonında suw dáreklerin tabıwdıń esabınan xalıqtıń abadanlıǵın arttırıw, jaslar tálim-tárbiyası sıyaqlı máseleler haqqında sóz etildi.

Sol kúni Xatirchi rayonı hákimliginde wálayat belsendileriniń qatnasıwında májilis bolıp ótti. Onda wálayattıń ekonomikasın, adamlardıń turmıs sharayatın jaqsılawǵa, jańa jumıs orınların jaratıwǵa itibardı kúsheytiw, bilimlendiriw, medicina hám basqa da tarawlarda baslanǵan reformalardı izbe-iz dawam ettiriw, hayal-qızlar arasında jınayatshılıqtı azaytıw sıyaqlı bir qatar áhmiyetli máseleler dodalandı. Prezident adamlardıń mashqalaların hám usıgnısların tıńlap, juwapkerlerge olardı qısqa waqıtta saplastırıw boyınsha tiyisli tapsırmalar berdi.

Sonıń menen Prezident Shavkat Mirziyoevtiń Nawayı wálayatına saparı juwmaqlandı. Sapar dawamında ayrıqsha atap ótilgenindey, perspektivalı joybarlardıń, berilgen tapsırmalardıń orınlanıwı mámleket basshısınıń turaqlı qadaǵalawında boladı.

ÓzA