Samarqand qalasında 28-avgust ku`ni «Sharq taronalari» X8 xalıqaralıq muzıka festivalının` saltanatlı ashılıw ma`resimi bolıp o`tti.

Usı ku`nlerde ha`r qıylı xalıqlardın` wa`killeri menen ma`deniyatlar ushırasqan ma`nzil – Samarqandta qos bayram keypiyatı gezbekte. Watanımız g`a`rezsizliginin` 26 jıllıq bayramına ha`m «Sharq taronalari» xalıqaralıq muzıka festivalına ko`rilgen puqta tayarlıq qalag`a o`zgeshe payız ha`m shıray bergen. Go`zzal bag`lar menen qıyabanlar, jaqtı ko`shelerdin` sawlatı, ha`r qıylı gu`llerdin` iyisi ha`r bir adamg`a ko`terin`kilik bag`ıshlaydı. Du`n`yanın` ha`r qıylı regionlarınan kelgen ha`r qıylı adamlardın` ju`zinde qanaatlanıwshılıq, o`z-ara shın ju`rekten qatnas Samarqandta u`lken bayram baslanıp atırg`anınan da`rek beredi.

…Bibixonim meshitinde bir topar shet elli miymanlar ju`r. Ren`i, tili, kiyiniwi ha`r qıylı. Biraq, ju`z-ko`zlerinde bir qıylı ko`rinis: qa`terjamlıq, o`z-ara shın-ju`reklik qanaatlanıwshılıq. Olar «Sharq taronalari»nda qatnasıw ushın Hindstan, Avstraliya, Germaniya ha`m Ekvadordan kelgen. Avstraliyanın` «Z7l6a and 5h3 ch8ld43n 9f 5h3 7nd34g497nd» ja`ma`a`tinin` sazendesi Kolin Fillip Jonnın` aytıwınsha, ol bul jerge ele qala tan` lipasın kiymesten burın kelgen. Sebebi menen qızıqsındıq.

– Jergilikli xalıq quyash nurları da`slep usı medresinin` gu`mbezine tu`sedi, Samarqandta tan` Bibixonim meshitinen baslanadı, dedi. Bunı o`z ko`zim menen ko`riw ushın keldim. Og`ada a`jayıp ko`rinis. Bunday ko`rinisti basqa jerde ushıratpaysız. Neshshe a`sirler burın ullı Sahıpqıran A`mir Temur da tan`dı ha`zir biz turg`an jerde o`z yarına arnap qurdırg`an mine, usı sawlatlı imaratqa termilip baqlag`an bolıwı kerek! Ta`sirlerim sheksiz. Bul a`psanalı qala tuwralı ayırım na`rselerdi esitken edim. Lekin bul jerde bilgenlerim, ko`rgenlerim bir du`n`ya. Esitkennen ko`re ko`rgen abzal, degen so`zdin` shınlıg`ına ja`ne bir ma`rte isenim payda ettim. Elin`iz mende u`lken ta`sir qaldırdı. «Sharq taronalari» pu`tkil du`n`ya ko`rkem o`ner xızmetkerlerinin` o`zine ta`n bayramı. Onda qatnasıp atırg`anımnan quwanıshlıman.

Ko`rkem o`ner – adamlardın` arzıw-niyeti, quwanıshı ha`m shadlıg`ı, a`rman menen ta`shwishleri, ishki keshirmelerin sa`wlelendiretug`ın qural. Xudojnik, jazıwshı menen shayır su`wretlep bere almag`an sezimler muzıkada tolıq o`z ko`rinisin tabadı. Onı tu`siniw, ta`sirin seziw ushın dilmash sha`rt emes. Muzıka xalıqlardı, ha`r qıylı millet ha`m elatlardı bir-birine tanıtadı, ju`rekten jaqınlastıradı.

Bu`gin Samarqandqa kelgen adam a`ne, usınday bayramg`a ta`n, doslıq ruwxındag`ı ortalıqtın` gu`wası bolmaqta. Bul jerde Birinshi Prezidentimiz Islam Ka`rimovtın` baslaması menen 20 jıl burın tiykar salıng`an «Sharq taronalari» xalıqaralıq muzıka festivalı on birinshi ma`rte o`tkerilmekte.

Ha`r eki jılda sho`lkemlestirilip atırg`an «Sharq taronalari» xalıqaralıq muzıka festivalı du`n`ya xalqının` o`z-ara ma`deniy pikirlesiwge bolg`an talabın a`melge asırıwda sheksiz qural bolıp xızmet etpekte.

28-avgust, 19.10. Samarqand, Registan maydanı.

Sherdor, Tillakori, Mırza Ulıg`bek medreseleri quyash nurınan jaynap turg`an gu`llerdin` sa`wlesinde ja`ne de go`zzal ha`m sawlatlı ko`rinedi. Biyta`kirar amfiteatrdı payda etken bul sawlatlı estelikler a`njumang`a o`zgeshe ruwx, ullılıq bag`ıshlag`an. Maydan «Sharq taronalari» xalıqaralıq muzıka festivalının` saltanatlı ashılıw ma`resimine jıynalg`an tamashago`yler menen tolı. Olardın` arasında a`njuman qatnasıwshıları ha`m miymanları, ko`rkem o`ner ıqlasbentleri, muzıkatanıwshı ilimpazlar, shet elli ha`m jergilikli jurnalistler, turistler bar.

Festival` qatnasıwshıları menen tamashago`yler O`zbekistan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoevtı qol shappatlawlar menen ku`tip aldı.

Kernay-surnay, da`p sazları jan`laydı.

So`z O`zbekistan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoevqa berildi.

Ma`mleketimiz basshısı «Sharq taronalari» xalıqaralıq muzıka festivalı qatnasıwshıları menen miymanlardı qutlıqlap, bul a`njumannın` teren` insanıylıq ruwxı ha`m filosofiyası, xalıqlar arasında doslıq baylanıslardı bekkemlew, ma`deniy pikirlesiwdi rawajlandırıw, klassikalıq muzıka da`stu`rlerin qa`sterlep saqlawdag`ı a`hmiyetine toqtap o`tti, festival`dın` jumısına tabıs tiledi.

Xalıqaralıq muzıka festivalının` ashılıwına bag`ıshlang`an teatrlastırılg`an kontsert bag`darlaması baslandı. Maydan boylap sıyqırlı nama taraladı. Hawaz a`ste-a`ste pu`tkil denen`izge kirip baradı. Bul la`zzettin` ten`i-tayı joq. Muzıkanın` dizginindemiz. Sıyqırlı nama ta`sirinde jıllı elesler yadqa tu`sedi, geyde o`mirin`iz boyı barıp ko`rmegen orınlardı ko`z aldın`ızda sa`wlelendiredi. Bul namanın` sıyqırı, hawazdın` zawqı, muzıkanın` qu`direti bolıp tabıladı.

Du`n`ya xalıqların birlestiretug`ın bunday festival` ne ushın a`yne Samarqandta o`tkeriledi! Bul sorawg`a tariyxtın` o`zi biykarlap bolmaytug`ın mısallar menen juwap bergen.

Da`reklerge qarag`anda, Batıs ha`m Shıg`ıs arasında sawda-satıq, ma`deniy baylanıslar a`yne Samarqand arqalı a`melge asırılg`an. Bul qala, a`ne, usı eki kontinentti baylanıstırg`an Ullı  jipek jolının` orayı esaplang`an. Qalanın` sawdagerleri Qıtay, Iran, Egipet, Hindstan, Vizantiya menen sawda-satıq islegen. A`yne usı jerde Batıs penen Shıg`ıs ma`deniyatları o`z-ara baylanısqan, bir-birin bayıtkan. Sonlıqtan Batısta-Rim, Shıg`ısta-Samarqand degen ibara payda bolg`an. Bul eki qala insaniyat ta`g`dirinde ullı o`zgerisler islegeni ushın «Ma`n`gi qala» atın alg`an.

Ullı babamız A`mir Temurdın` Mawerennahrg`a hu`kimdar bolıwı Samarqand tariyxında jan`a bet ashqan. A`mir Temur ha`m Temuriyler hu`kimranlıg`ı da`wirinde Samarqand saltanat paytaxtı sıpatında Shıg`ıstın` en` go`zzal qalası bolıwı menen birge, iri ekonomikalıq, siyasiy, ma`deniy orayg`a aylang`an. Qala qorg`anının` ishinde eki sawlatlı saray – Ko`ksaray ha`m Bostansaray, o`nermentlik ustaxanaları, sawda orınları, ka`rwan saraylar, emlewxanalar menen basqa da ma`deniy turmıslıq imaratlar qurılg`an. Bag`ı Beyish, Bag`ı Dilkusho, Bag`ı Shamol, Bag`ı Baland ha`m basqa da bag`lardın` dawrıg`ı du`n`yag`a taralg`an. Bibixonim Jome` meshiti, A`mir Temur mavzoleyi, Shoxi Zinda kompleksi, Mırza Ulıg`bek medresesi sıyaqlı ko`plegen belgili arxitekturalıq estelikler bu`gingi ku`nge shekem du`n`yadan turistlerdi o`zine tartıp kelmekte.

O`z zamanının` u`lken ilimiy oraylarınan biri bolg`an Samarqandta Mırza Ulıg`bek, Xoja Ahror Vali, Qozizoda Rumiy, Ali Qushchi, Sharafiddin Ali Yazdiy, Davlatshox Samarqandiy, A`liysher Nawayı, Abdurahmon Jomi sıyaqlı ullı babalarımızdın` izleri bar. Qanshadan-qansha ullı ma`mleketlik g`ayratkerler, sa`rkardalar, do`retiwshiler bul qalanı zıyarat etken.

…O`zbek klassikalıq qosıqları dizginsiz qıyallardı ta`rtipke saladı. Tartımlı qosıqlar kewillerge zawıq bag`ıshlaydı. Tamashago`yler kewilli qosıqlarg`a qosılıp ayaq-oyınlarg`a tu`sedi.

Elimizde muzıka ko`rkem o`neri a`yyemnen rawajlang`an. Tariyxshı Sharafiddin ali Yazdiy «Zafarnoma» shıg`armasında A`mir Temur da`wirinde o`tkerilgen muzıkalıq a`njumanlar tuwralı so`z etip, bılayınsha jazadı: «Jaqsı hawazlı qosıqshılar atqarıwdı baslap, g`a`zel aytatug`ın edi. Ha`m tu`rki uyg`ır, mong`ol ha`m qıtay, arab penen parsıdan ha`r kim o`z da`stu`ri menen nama shertetug`ın edi».

Bu`gin de elimizde o`z jırshısı yamasa ko`rkem o`ner xızmetkeri bolmag`an awıl yaki ma`ha`lleni tabıw qıyın. Ha`r bir shan`araqta duwtar, dombıra, da`p sıyaqlı saz a`sbabınan birewinin` bolıwı da xalqımızdın` ko`rkem o`nerdi qanshelli qa`dirleytug`ınan da`rek beredi. Xalqımızdın` nama qosıqqa, ko`rkem o`nerge bunday mehiri, muzıka ma`deniyatı shan`araq ortalıg`ında qa`liplesken ha`m rawajlang`an.

G`a`rezsizlik jıllarında milliy muzıka ko`rkem o`nerin teren` u`yreniw ha`m bunnan bılay da rawajlandırıw bag`darında u`lken jumıslar a`melge asırılmaqta. Shashmaqom, U`lken qosıq, Askiya insaniyattın` en` du`rdana oylap tabıwları sıpatında YuNESKO nın` Ja`ha`n materiallıq emes miyrası dizimine kirgizildi. O`zbekistan ma`mleketlik konservatoriyası, onlag`an teatr ha`m ma`deniyat sarayları, ko`rkem o`ner bag`darındag`ı zamanago`y bilimlendiriw ma`kemeleri qurıldı. Ko`plegen tan`lawlar menen festival`lar jas talantlılardı izlep tabıw, olardın` sheberligin arttırıwda ha`m jan`a sheklerge ruwxlandırıwda  a`hmiyetli faktor bolmaqta.

«Sharq taronalari» xalıqaralıq muzıka festivalı elimizde ma`deniyat penen ko`rkem o`nerge qaratılıp atırg`an ayrıqsha itibardın` du`n`ya ja`miyetshiligi ta`repinen ken`nen ta`n alıng`an joqarı u`lgisi bolıp tabıladı.

– «Sharq taronalari» festivalın ha`r saparı a`rman etip ku`temiz, – deydi samarqandlı miynet veteranı Twlqin Ahmadjonov. – Bul festival` du`n`ya ko`rkem o`ner xalqının` bayramına, xalqımızdın` miymandoslıq ha`m tınıshlıqtı su`yiw simvolına aylandı. «Sharq taronalari» ko`rkem o`ner arqalı barlıq xalıqlardı doslıqqa. awızbirshilikke shaqırmaqta. Sonlıqtan da, festival`dı planetamızdın` barlıq kontinentlerinde biledi, su`yedi, ku`tedi.

Festival`dın` abıroyı artıp, qatnasıwshılardın` geografiyası barg`an sayın ken`eyip barmaqta. Ko`plegen eller, xalıqaralıq sho`lkemler, belgili ko`rkem o`ner g`ayratkerleri onda qatnasıwdı o`zleri ushın abıroy, dep biledi. 1997-jılı o`tkerilgen birinshi festival`da 31 eldin` wa`killeri qatnasqan bolsa, bıyılg`ı a`njumang`a 60 qa shamalas ma`mlekettin` ko`rkem o`ner xızmetkerleri qatnastı. Festival` YuNESKO nın` basshılıg`ında o`tkerilip atırg`anı da a`njumannın` joqarı statusın ha`m abıroyın ko`rsetedi.

Durıs, jer ju`zinde ta`n alıng`an ha`m ken` en jayg`an onlag`an xalıqaralıq muzıka festival`ları bar. Biraq, olardın` arasında «Sharq taronalari»  ayrıqsha abıroyg`a iye. Sebebi, basqa xalıqaralıq ko`lemdegi muzıka festival`ları ko`rkem o`nerlin` belgili bir tu`rine qa`nigelesken. Yag`nıy ayırımlarında tek g`ana qosıq aytılsa, basqasında muzıka atqarıladı yamasa ayaq oyıng`a tu`siledi. «Sharq taronalari» bolsa, ko`rkem o`nerdin` barlıq ko`rinislerin o`zinde ja`mlegen. Bunı basqa xalıqaralıq muzıka festival`larının` qatnasıwshıları da ken`nen ta`n almaqta. Usı festival`da du`n`yanın` barlıq kontinentlerinen ko`rkem o`ner xızmetkerlerinin` qatnasıp atırg`anı da pikirimizdi tastıyıqlaydı.

…Ma`resim ha`wij almaqta. klassikalıq qosıqlar, fol`klorlıq u`lgiler, zawıqlı ayaq oyınlar kewillerdi tolıp-tastıradı. Shoq nama-qosıqlardan zawıqlang`an tamashago`yler qosıqshılarg`a qosıladı.

– «Sharq taronalari» xalıqlar arasında tınıshlıq ha`m doslıq qatnasıqların bekkemlew, ma`deniy baylanıslardı bunnan bılay da ken`eytiwge xızmet etip atırg`anı menen du`n`yadag`ı en` abıroylı festival`lardın` qatarına kiredi, – deydi Ekvadordın` «Ch95amad43» muzıkalıq ja`ma`a`tinin` ag`zası Edgar Eduardo. – On birinshi ma`rte o`tkerilip atırg`an usı xalıqaralıq muzıkalı festivalı du`n`yanın` ha`r qıylı regionlarınan kelgen muzıkashılar, sazendeler menen qosıqshılardı bir jerge ja`mledi. Ha`mmege o`z sheberligin ko`rsetiw ushın ten`dey imkaniyat jarattı. O`zbekistanda bunday festival`dın` sho`lkemlestirilgeni maqtawg`a ılayıq. «Sharq taronalari» iri xalıqaralıq ilaj sıpatında da`stu`r tu`sine kirgeni de elin`izde ma`deniyattın` rawajlanıwına ayrıqsha itibar qaratılıp atırg`anınan ayqın da`rek beredi.

Eski Samarqandqa kelgen turistler qalanın` ju`regi bolg`an Registan kompleksinin` ko`rkine tan`lanıp qaraydı. Onın` go`zzallıg`ın saatlap tamashalaydı, sıyqırlı aqshamlarda taralatug`ın sazlardı ko`pshilik bolıp tın`laydı…

«Sharq taronalari» du`n`ya xalıqlarının` milliy muzıka ko`rkem o`nerinde erisilgen tabıslardı saqlawg`a ha`m rawajlandırıwg`a xızmet etpekte. Ko`rkem o`ner arqalı xalıqlar arasında doslıq penen ma`deniy baylanıslardı bekkemlew, insanlardı iygilikli ideyalardın` a`tirapında birlestiriw, talantlı jaslardı qollap-quwatlaw, xalıqaralıq do`retiwshilik baylanıslardı bunnan bılay da bekkemlewde a`hmiyetli faktor bolmaqta.

Xalıqaralıq muzıka fetivalının` qatnasıwshıları Registan maydanındag`ı tiykarg`ı saxnadan tısqarı, Samarqand qalasındag`ı bir qatar ma`deniy ag`artıwshılıq ma`kemeler, Aqda`r`ya, Samarqand, Pastdarg`om, Jambay rayonlarında da kontsert bag`darlamaların bermekte. Samarqand qalasındag`ı dem alıw bag`ları menen qıyabanlar, teatrlar. ma`ha`lle gu`zarları, balalar muzıka ha`m ko`rkem o`ner  mekteplerinde ushırasıwlar o`tkerilmekte.

Festival` qatnasıwshıları ha`m miymanlar Samarqandtın` biybaha tariyxıy esteliklerin zıyarat etiw, ana Watanımızda jetistirilgen ha`r qıylı jemislerge tolı bazarlarımızdı ko`riw, g`a`rezsizlik jıllarında xalqımızdın` pida`kerlik miyneti menen erisilip atırg`an u`lken tabıslar menen shekler, a`melge asırılıp atırg`an ken` ko`lemli do`retiwshilik ha`m abadanlastırıw jumısları menen tanısıw imkaniyatına iye bolmaqta.

Bekzod HIDOYaTOV

G`olib HASANOV,

O`zA nın` arnawlı xabarshıları