– Uzoqdagi qarindoshdan yaqindagi qoʻshni afzal. Dono xalq xoʻp topib aytgan-da. Qarang, mamlakatimizga eng katta yordamni yon qoʻshni – jon qoʻshnimiz Oʻzbekiston beribdi. Qadrdon doʻstlarimiz 2 yarim million dollarlik yordam yuboribdi, – tojik gazetalaridan birida ishlaydigan hamkasbim qoʻlidagi telefondan koʻz uzmay gapirardi.
– Endi, aka, aslida solishtirish yaxshi emas. Savobning katta-kichigi boʻlmaydi. Lekin, qarang, manaman degan davlat ham bizga 2 million dollarlik yordam beribdi. Eng yaqin doʻstmiz, deb jar soladigan mamlakat boʻlsa 865 ming dollarlik…
Men yosh hamkasbimning telefonidagi raqamlarga koʻz tashlayman. Unda butun jahonda pandemiya muammosi birinchi oʻringa chiqib olgan kabisa yilining dastlabki toʻrt oyida Tojikistonga 43 mamlakatdan 7 million 780 ming AQSH dollariga teng insonparvarlik yordami kelgani haqida yozilgandi. Bu haqda Tojikiston Prezidenti huzuridagi statistika agentligi maʼlumot bergandi…
Men indamasdan Tojikistonga berilgan insonparvarlik yordamining qanchasi qaysi davlatga tegishli ekanini hisoblay boshlayman. Oʻzbekiston chekiga umumiy yordamning salkam 32 foizi toʻgʻri keldi…
Hamkasbim ikki qoʻshni, ikki qardosh – oʻzbek va tojik xalqlarining qadimiy doʻstligi haqida hayajonini bosa olmasdan soʻzlar ekan, men negadir uzoq 1985-yil voqealarini eslay boshlayman…
1985-yilning 13-oktyabri. Biz Xoʻjandda yashardik. Lekin yozni oʻtkazish uchun Xoʻjand yaqinidagi Ispisor qishlogʻiga kelib, kuz yarimlaganda ham ota hovlidan koʻngil uzib keta olmay qoldik.
Kechasi oʻnga yaqin edi. Men hozir ham u dahshatli ovoz, atrofni qoplagan zulmat, oyoq ostidan baland koʻtarilib, pastga tushgan yer, ayollarning dodlashi, bolalarning qoʻrqib yigʻlashlarini eslagim kelmaydi. Qayroqqum va Ispisorda kamida 9 balli zilzila yuz bergandi. Zilzila kuchiga odamlarning kamdan-kam gʻishtin, koʻproq guvalalardan tiklangan uylari nari tursin, Qayroqqumdagi mashhur gilam kombinatining beton devorlari ham dosh bera olmay, tomi bosib qolgandi.
Oʻsha paytdagi rasmiy manbalarga koʻra bu kombinatda, tungi smenada ishlayotgan 29 nafar kishi halok boʻlgandi. Ispisorda ham beshikdagi bola, maktabning yuqori sinfi oʻquvchisi, keksa otaxon jon bergandi…
Men erta tongda shahardagi uyimizdan xabar olib kelib, koʻcha aylandim. Qayroqqumga borib, gilam kombinatini koʻrib keldim. Hovlisining bexavotir joyida yashayotgan odamlar uy-joyidan ajralgan boʻlsalar-da, oʻzlari, bolalari omon qolganidan xursand edi.
Oradan ikki kun oʻtib, bizdan uch mahalla narida yashaydigan sinfdoshimnikidan xabar olishga bordim. Uning uyiga yaqinlashganimda, devor urayotgan kishilarga koʻzim tushdi. Allaqachon oʻn ikki qatorcha gʻisht devorni tiklab qoʻyishibdi. Boshlarida biz “margʻilon doʻppi” deydigan doʻppi kiygan kishilar bilan “horma-bor boʻl” qildik.
Quruvchilar Fargʻonadan kelishgan ekan. Keliboq ishga kirishishibdi. Mahalladagilarning “opamizning boshlarida eri yoʻq, ikki farzandi bilan yashaydi, avval shularga kichkina kulba tiklab bersalaring”, degan soʻzlarini eshitib, ish boshlashibdi. “Xudo xohlasa, kelin ayamiz bir haftada uy toʻyi qilib beradilar”, dedi quruvchilardan biri, yigirma besh yoshlardagi yigit jilmayib.
Ikki-uch kun oʻtmasdan, zilzila yuz bergan shahar va qishloqlar oʻzbekistonlik quruvchilarga toʻlib ketdi…
Oradan oʻttiz besh yil vaqt oʻtayotgan boʻlsa-da, hamdiyorlarim oʻzbekistonlik quruvchilarni mehr-muhabbat bilan eslashadi. Namanganliklar qurgan Qayroqqum (hozirgi Guliston) shahridagi qator-qator koʻp qavatli uylar, qashqadaryoliklar bunyod etgan Xoʻjand (hozirgi Bobojon Gʻafurov) tumanidagi zamonaviy maktablar doʻstlik nishonasi boʻlib qoldi…
Oʻzbek va tojik xalqi doʻstligining qanchalik mustahkamligi koʻzga koʻrinmas dushman – koronavirus balosi yurtimizga oralagan kunlar qayta-qayta isbotini topdi.
…Toʻgʻrisi, oʻtgan yil oxirida Xitoyda yangi yuqumli kasallik paydo boʻlgani haqidagi xabarlarni oʻqiganimda, eshitganimda, koronavirusning bunchalik yoyilib ketishini hatto xayolimga ham yaqin keltirmagandim. Birinchi marta men mart oyi oʻrtalarida bu xavfning qanchalik qattol ekanini oʻylab, xavotir tortdim. Adashmasam, 15-mart edi. Kechki payt biz Dushanbedan samolyot bilan kelayotgan oʻzbekistonlik mehmonlarni kutish uchun Xoʻjand aeroportgi chiqdik. Tojikiston Yozuvchilar ittifoqi Sugʻd viloyati boʻlimi raisi, Tojikiston Xalq shoiri Ahmadjon Rahmatzod, yozuvchi Turon Toʻychiyev, viloyat oʻzbeklar jamiyati raisi, “Sugʻd haqiqati” viloyat gazetasi bosh muharriri Farhod Joʻrayev va kamina.
Mehmonlar Dushanbeda Oʻzbekiston Xalq shoiri Erkin Vohidovga bagʻishlangan tadbirlarda qatnashib, Xoʻjand orqali Toshkentga qaytayotgan ekan. Rejaga koʻra aziz mehmonlar bir kun Xoʻjandda boʻlib, soʻng Oʻzbekistonga qaytadigan edi. Faqat oʻzbekistonliklarning emas, balki tojikistonliklarning ham sevimli shoiri Erkin Vohidov ijodiga bagʻishlangan uchrashuvlar, suhbatlar, adabiy tadbirlarni Xoʻjandda davom ettirish moʻljallanayotgandi.
Dushanbedan olam-olam taassurot bilan qaytgan mehmonlar – “Jahon adabiyoti” jurnali bosh muharriri Ahmadjon Meliboyev, “Oʻzbekiston adabiyoti va sanʼati” haftaligi bosh muharriri Salim Ashur, “Ovozi tojik” gazetasi xodimi, shoir Paymon, Erkin Vohidovning oʻgʻillari – Xurshid Tojikiston poytaxtidagi doʻstlik tantanasiga aylanib ketgan tadbirlar haqida soʻzlashardi. Bu tadbirlar oʻtgan yili Toshkentda Tojikiston Xalq shoiri Mirzo Tursunzodaga bagʻishlab oʻtkazilgan xotira kechasining mantiqiy davomi boʻlganini izhor etishdi.
Suhbat mavzusi qaysi tomonga burilmasin, baribir ikki xalqning azaliy doʻstligiga borib taqalar edi. Mehmonlar buyuk ustoz-shogird Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiyning ulugʻvor doʻstligi haqida soʻzlar ekan, beixtiyor bundan oʻn uch yil oldin Tursunzoda shahriga qilgan safarim esimga tushaverdi. Men Tursunzodadagi oʻzbek maktabiga yangi uch qavatli zamonaviy oʻquv binosi foydalanishga berilgan kun ertasiga borgandim.
Koʻrkam binoning kiraverishida, keng zalda Alisher Navoiy va Abdurahmon Jomiyning suratlariga va ularning qalamidan toʻkilgan satrlarga koʻzim tushdi.
“Kecha kelmadingiz-da, men ellik yoshdan oʻtib, bunchalik sevinmaganman. Prezidentimiz Emomali Rahmon oʻzbek va tojik xalqlari doʻstligining ramziga aylangan Hazrat Alisher Navoiy va mavlono Abdurahmon Jomiy doʻstligi abadiyligini aytib, maktabimizga Alisher Navoiy nomini berishni taklif qildilar”, dedi maktab direktori. “Prezidentimiz men dars oʻtayotgan sinfga kirdilar. Oʻquvchilarimdan biri tojik tilida sheʼr oʻqidi.
Uni eshitgach, Prezidentimiz oʻsha oʻquvchidan soʻradilar: “Oʻzbekcha sheʼr bilasanmi? Alisher Navoiy sheʼrlarini yodlaganmisan?” Oʻquvchi Alisher Navoiy gʻazalini oʻzbek tilida oʻqir ekan, men hayajonlanganimdan sevinch yoshlarini tiya olmadim”, degandi oʻzbek tili va adabiyoti fanlaridan dars berayotgan oʻttiz yoshni koralagan muallima.
…Mehmonlar diydoriga, ularning mazmunli suhbatlariga toʻymasdik. Lekin suhbatimiz ikki soatdan ortiq davom etmadi. Mehmonlar bugun (15-mart) soat 12 da chegaralar yopilar ekan, ulgurishimiz kerak, deb, ketishga ijozat soʻrab turib olishdi.
Ayni oʻsha aeroportda kutish lahzalarida Oʻzbekistonda bir kishi koronavirusga chalinganini eshitdik. Lekin Oʻzbekiston hukumati bitta hodisa tufayli bunchalik keskin choralar koʻrishini oʻylamagandik. Oldindan aytib qoʻyayin, oradan maʼlum muddat oʻtib, Oʻzbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning oʻz xalqi salomatligini oʻylagan holda qattiq, lekin zarur tadbirlar qoʻllagani qanchalik toʻgʻri boʻlganini amalda koʻrdik.
Aziz mehmonlarni Sugʻd va Toshkent viloyatlarini tutashtiradigan Fotihobod – Oybek chegara nazorat-oʻtkazish maskanida kuzatib qoʻyar ekanmiz, birinchi marta COVID-19 degan balo hazil emasligini anglab yetganday boʻldim. Odamlar xuddi bir lahzadan soʻng chegara butunlay yopiladiganday shoshishardi. U tomondan bu tomonga, bu tomondan u tomonga toʻxtovsiz oʻtishar, navbatlari kelguncha toqatsizlanardi. Chegaradan oʻtayotgan har bir kishining issigʻi oʻlchanardi. Yengil mashinalarning sanogʻi yoʻq…
“Ishqilib, bittadan koʻpaymasin-da, oʻsha inson ham tezda tuzalib ketsin!” Xoʻjandga yetib kelgunimizcha hamrohlarim bu soʻzlarni bir necha marta takrorlashdi. “Qoʻshning tinch – sen tinch”, deydilar, qadrdon Oʻzbekistonda boshqa hech kim u kasalni yuqtirmasin!” Men ikki kun davomida oʻnlab odamlardan – keksayu yoshdan, turli kasb egalaridan bu tilakni eshitdim. Koʻngil tubidan otilib chiqayotgan samimiy tilaklar…
Internet nimaligini tushunmaydigan oddiy odamlar Oʻzbekiston telekanallaridan koʻz uzmay qolishdi. Oʻzbekistonda qarindoshlari, doʻstlari, qadrdonlari borlar telefonga yopishdi. Tojikistonliklar Allohdan oʻzlari tanimaydigan odamlarga shifo berishini soʻrashardi…
Oʻzbekiston hukumati esa, hali Tojikistonga koronavirus oralamagan paytlardanoq uning oldini olish uchun qoʻshni mamlakatga yordam yuborishga kirishdi. 9-aprel kuni Tojikiston temir yoʻl bekatlariga 18 ta yuk ortilgan vagon kirib keldi. Qoʻshni Oʻzbekiston yuborgan bu vagonlarga dori-darmon va oziq-ovqat mahsulotlari yuklangan edi. Jumladan, 1000 tonna un, antiseptik vositalar, maxsus himoya kiyimlari, tibbiy niqob va koʻzoynaklar, qoʻlqop va oyoq kiyimlari bor edi.
Tojikistonda koronavirusga chalinish hollari aniqlangandan soʻng oʻn kun oʻtar-oʻtmas, 8-may kuni Toshkentdan Dushanbega maxsus samolyot uchib keldi. Havo uchogʻi bilan koronavirusga qarshi kurashda ishlatiladigan 10 tonna tibbiy asbob-uskunalar yuborilgandi. Jumladan, yuklar orasida oʻsha paytlarda Tojikistonda ehtiyoj katta boʻlgan, 10 ta sunʼiy nafas oldirish apparati ham bor edi.
Samolyotda Toshkentdan Oʻzbekistonda pandemiyaga qarshi kurashda katta tajriba toʻplagan 8 nafar malakali shifokor tojikistonlik hamkasblariga koʻmak koʻrsatish uchun uchib kelishdi. Ular orasida anesteziolog-reanimatolog, pulmonolog, epidemiolog, virusolog, yuqumli kasalliklar boʻyicha mutaxassis bor edi.
Ertasi kuni kuni Dushanbega Oʻzbekistondan yana-da kattaroq eshelon kirib keldi. Oʻzbekistondan yuborilgan 144 ta tibbiy konteynerda koronavirusga chalingan kishilarni davolash uchun barcha imkoniyatlar, jumladan tibbiy jihozlar va eng muhimi, sunʼiy nafas oldirish apparatlari mavjud edi. Konteynerlar Dushanbedagi “Bofanda” stadioniga joylashtirildi va bu yerda muvaqqat bemorxona ochilishiga taraddud koʻrila boshlandi.
Oradan hech qancha oʻtmay, Oʻzbekistondan “tez yordam” xizmatiga moslashtirilgan “Damas” mashinalari yetib keldi…
21-may kuni oʻzbekistonlik tajribali mutaxassislarning Tojikistondagi safari tugadi. Vatanga qaytishdan oldin Tojikiston Sogʻliqni saqlash va aholini ijtimoiy himoyalash vazirligida oʻzbekistonlik shifokorlar bilan uchrashuv oʻtkazildi. Vazir oʻrinbosarlari Saida Umarzoda va Shodixon Jamshid qardosh mutaxassislarga COVID-19 virusining oldini olish va unga qarshi kurashda tojikistonlik hamkasblariga koʻrsatgan beqiyos yordami uchun Tojikiston Respublikasi hukumati va vazirlik nomidan minnatdorlik bildirdi.
Oʻzbekistonlik shifokorlar guruhi rahbari Neʼmatjon Ibrohimov Tojikistonda oʻzlarining samarali ishlashi uchun barcha sharoitlar yaratib berilganini taʼkidlar ekan, mamlakat miqyosida koʻrilayotgan chora-tadbirlar natijasida tez orada koronavirus ustidan gʻalaba qozonish kutilayotganini izhor etdi.
Sugʻd viloyati sogʻliqni saqlash va aholini ijtimoiy himoyalash boshqarmasi rahbarlari ham oʻzbekistonlik shifokorlar faoliyatiga yuksak baho berishdi. Viloyat Raisi Rajabboy Ahmadzoda oʻzbekistonlik shifokorlar bilan suhbatlashar ekan, ularning ish tajribasi tojik hamkasblariga katta yordam berganini taʼkidlagandi.
Oradan koʻp oʻtmay, xuddi shu Sugʻd viloyatining Xoʻjand temir yoʻl bekatidan qurilish ashyolari yuklangan 51 ta vagon Oʻzbekistonning Sirdaryo viloyati tomon yoʻl oldi. Tojikiston xalqi tomonidan Oʻzbekiston xalqiga Sardobadagi falokat oqibatlarini tugatish uchun yuborilgan vagonlarga sement, armatura, shifer, boʻyoq kabi qurilish ashyolari ortilgandi.
Tojikiston Prezidenti Emomali Rahmon Oʻzbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev bilan telefon orqali suhbatida Sardoba suv omborida yuz bergan falokat munosabati bilan hamdardlik izhor etdi. Prezidentlar, shuningdek, mintaqa va butun jahonga yoyilgan koronavirus balosiga qarshi birgalikda kurash borasida ham fikr almashishdi.
Dushanbega esa, Oʻzbekistondan navbatdagi yordam karvoni yetib keldi. Bu gal 24 tonna dori-darmon yuborilgan ekan. Dushanbe shahri Raisi Rustam Emomali mamlakat poytaxti aholisiga yuborilgan bu yordamdan minnatdorlik izhor etdi. Koronavirusga qarshi ishlatiladigan dori-darmonlar Dushanbe shahar sogʻliqni saqlash va aholini ijtimoiy himoyalash boshqarmasiga berildi.
Sifatli dori-darmonlar “Samarkand England Eco-Medical” Oʻzbekiston – Buyuk Britaniya qoʻshma korxonasida ishlab chiqarilgandi.
… Shu kunlarda qoʻshni Oʻzbekistondan koronavirusdan davolanib chiqayotgan kishilar soni tobora koʻpayayotgani, COVID-19 ga chalinish hollari esa kamayayotgani haqida xushxabarlar kelmoqda. Ayni bir paytda Tojikistonda ham xuddi shunday quvonchli vaziyat yuzaga kelmoqda.
Men bu xabarlarni oʻqir ekanman, bundan ikki yil oldin, bahor sepini yoyayotgan pallalarda ikki qoʻshni, qon-qardosh mamlakatning dono Prezidentlari qoʻlni qoʻlga bergani va uzoq yillar davomida yopiq boʻlgan chegaralar ochilganini oʻylayman. Va koʻnglim orziqib ketadi: “Tez orada koronavirus degan nomaʼlum dushman yengiladi va chekinadi. Chegaralar yana ochiladi.
Sen yoshliging oʻtgan ustoz shahar Toshkentga borasan, yurakdan sogʻingan doʻstlar bilan diydorlashasan!” Darhol oʻylarimga tuzatish kiritaman: faqat men emas, millionlab insonlar qon-qarindoshlari, doʻstlari bilan diydor koʻrishadilar. Bu kunlar yaqin, juda yaqin!
Oʻrinboy USMON,
Tojikiston Yozuvchilar ittifoqi aʼzosi,
Hoji Sodiq nomidagi va “Jurnalistikadagi
ustuvorligi uchun” mukofotlari sohibi, Xoʻjand shahri
OʻzA