Bárshemizge belgili, búgingi kúnde miynet haqısınan dáramat salıǵı differenciyalanǵan shkala boyınsha óndiriledi. Bul álbette, rawajlanǵan mámleketlerdiń tájriybesinen kelip shıqqan halda qabıl etilgen.

Dáramat salıǵınıń uslanıw tártibin hámme de bile bermewi múmkin, qánige sıpatında túsinik beremen:

Eń kem miynet haqınıń 5 esesine shekem bolǵan muǵdardan 7,5 %, 5 eseden 10 esege shekem bolǵan muǵdardan 16,5 %, 10 eseden artqan bóleginen 22,5 %. Bunnan tısqarı, Pensiya qorına 8,0 %, kásiplik awqamlar qorına 1% uslap qalınadı. Jámi 31,5 % uslanadı.

Bul miynet haqınıń azı-kem úshten bir bólegi.

Áyyemgi waqıtlarda xanlıqlar, ámirlikler, patshalıqlar hár qaysı dáwirlerde de xalıqtan salıqlar, tólemler jıynaǵan. Bul qarjılar sol mámlekettiń armiyasın, elde qarjılıq turaqlılıqtı támiyinlewge xızmet etken.

Tariyxıy dáreklerde keltiriliwinshe, mámleketi bay, rawajlanǵan, turmıs jaǵdayı abadan mámleketlerde salıqlar xalıqtıń tapqan dáramatınıń onnan bir bólegi muǵdarında belgilengen. Yaǵnıy, diyqanlar bir tonna biyday jetistirgen bolsa, mámleketke júz kilogramm biyday tapsırǵan. Eli, xalqı jarlılaw mámleketlerde xalıqtıń tapqan dáramatınan tórtten bir bólegin mámleketke salıq sıpatında tapsırǵan. Demek, eń kem salıq 10 %, eń joqarısı bolsa 25% ti quraǵan.

Shet el tájriybesine názer taslasaq, Franciyada bes júz evro muǵdarına shekem alǵan dáramatlarınan salıq uslanbaydı. Artqan bóleginen 5%ten baslap salıq alınadı. Rossiya hám Belorussiyada 13% (12% dáramat salıǵı, 1% pensiya qorına) salıq óndiriledi.

Qıtayda 5%ten baslap salıq óndiriledi. Estoniyada salıq alınbaytuǵın muǵdar ayına 500 evronı (jılına 6000 evro) quraydı.

Bolgariyada 10% dáramat salıǵı óndiriledi.

Qazaqstanda 10%ten 20%ke shekem dáramat salıǵı alınadı.

Ekonomikada eń kem miynet haqı degende bir shańaraq (kóplegen mámleketlerde 4 adam)tıń jasawı, talapların tolıq qandırıwı jáne de jıynawı ushın jeterli bolǵan muǵdar túsiniledi. Bizde bul muǵdar 172240 sumdı quraydı. Yaǵnıy, sonsha muǵdarda dáramat tawıp atırǵan insannan salıq uslanbaydı. Demek, biz usı muǵdardan barlıq talaplarımızdı qandırıwımız kerek. Differenciyalanǵan salıqtıń mánisi sonda, eger biz ózimizge hám shańaraǵımızǵa jeterli bolǵan muǵdardan 10 ese artıq dáramat tawıp atırǵan bolsaq, joqarı stavkalarda salıq tólewimiz kerek boladı.

Meniń usınısım:

Miynet haqıdan dáramat salıǵın 9%, pensiya qorına 1% jámi 10% uslanbanı qollaw maqsetke muwapıq bolar edi.

Siz ne deysiz? Usınıs hám pikirlerińizdi kútemiz.

Hamza Sariev, ekonomist