Aral teńizine turistlerdi sayaxatqa alıp shıǵıw menen shuǵıllanıwshı nókisli isbilermen Tazabay Ótewliev akulanıń tisin tapqanlıǵın Qaraqalpaqstan xabar agentligine málim etti.
– Biz bul 2 dana akula tisin Aqtumsıqta, yaǵnıy Ústir platosınan Aral teńizine túserlik jerde taptıq, – deydi T.Ótewliev. – Qánigelerden sorasam, akulanıń tisi ekenligin hám bul tisler millionlaǵan jıllarǵa tiyisli ekenligin ayttı.
Aralda akula bolǵan ba, degen sawal kópshilikti qızıqtırsa kerek.
Moynaq rayonındaǵı Úlketanıw muzeyinde Aral teńizi ultanınan, Ústirtten tabılǵan usınday akulalar tisi kórgizbege qoyılǵan. Shet elli hám jergilikli sayaxatshılar qızıqsınıp soraydı: Aral teńizinde rastan-aq akula bolǵan ba?
Aral teńizi tolıp-tasqan waqıtları balıqshılıq penen shuǵıllanǵan moynaqshı nuranıy Almas Tobashev bılay deydi: «Men 40 jıl Aralda balıq awladım, balıqtıń túr-túrin kórdim. Teńiz tartılǵan jılları olardıń qalay ólgenlerin kórdim, lekin akula kórmedim. Moynaqtıń muzeyine qoyılǵan akulanıń tisleri burın Kaspiy menen Aral bir bolıp turǵan waqıtlardaǵı tis bolıwı múmkin».
Akula tisleri Ústirt ústinde de tabılǵan.
Nókisli Ayap Ismaylov bul haqqında bılay deydi: «Ústirt ústinde 25 jılday jumıs isledim. Shaqpaqtı (Ústirttegi gaz káni)da Tetis okeanınan qalǵan oypatlıq jer bar. Sol jerde akulanıń kóplegen tislerin tapqan edik. Jáne bir jılları germaniyalıq studentler menen Aral teńizi ultanına sayaxat ettik. Olar Araldıń ultanında akulanıń tislerin, jaqların tapqan edi. Demek, Aralda akula bolǵan. Biraq, qaysı dáwirge tiyisli ekenligin ilimpazlar biliwi múmkin.»
Ilimiy dárekler burın Kaspiy teńizi menen Aral teńizi bir bolǵanlıǵın, Ústirt, Qaraqum, Qızılqum sıyaqlı shólistanlıqlar Tetis okeanınıń astı bolǵanlıǵın tastıyıqlaydı.
Ústirt ústinde, Qızılqumda baqanshaqlardıń kóp gezlesetuǵını bunıń ayqın dáliyli.
Vikipediya maǵlıwmatına kóre, Tetis okeanı derlik milliard jıl ómir súrgen (b.e.sh. 850 mln. jıldan 5 mln. jılǵa shekem).
Ústirt, Qaraqum, Qızılqum sıyaqlı shólistanlıqlar bolsa bunnan 20-30 mln. jıl aldın payda bolǵan.
Ústirt Kaynozoy erası ortaları qaldıǵı bolıp (21 mln. jıl aldın payda bolǵan), eki materiktiń soqlıǵısıwınan joqarı shıǵıp qalǵan.
Demek, Ústirt ústinde tabılǵan akulalar tisi az emes, kóp emes 20 mln. jıllıq tariyxqa iye.
Qaraqalpaqstan xabar agentligi