Пикир

Ҳеш ойлап көрдиңиз бе, не ушын нан ҳеш қашан адамныӊ зейнине тиймейди? Инсан ең жақсы, ең мазалы, ҳәтте ең татлы тағамлардан да бас тартыўы мүмкин, бирақ наннан ўаз кеше алмайды. Себеби, нан-муқаддес, илаҳий инам, онда илаҳий дәм бар. Оны бир мәрте татқан адам өмиринше умыта алмайды. Себеби, нан тек ғана қарынды тойдырмайды, ал инсан қәлбине тынышлық, руўхына жубаныш бағышлайды.

Әзел-әзелден халқымыз нанды улығлап келген. Жерге түскен нан усағын көзге сүртиў, оны ҳүрмет пенен жоқары қойыў, ысырап етпеў – булардың барлығы нанға болған терең ҳүрмет белгиси. Себеби ҳәр бир бөлек нан артында қанша мийнет, қанша дуўа, қанша үмит ҳәм сабыр бар. Нан – дийқанның маңлай теринен, ана дуўасынан, қуяш нурынан ҳәм жердиң берекетинен жаратылады. Оның ийиси балалықты, оның дәми ана үйин, оның жыллылығы мийрим-шәпәәтти еслетеди. Бир бөлек нан болса гейде инсанға пүткил аўқаттан көбирек қуўат береди. Илаҳий дәм дегени де сонда: нанды шын кеўилден шүкиршилик пенен жеген инсан өмирдиң қәдирин сезе баслайды. Ашлық не екенин билген адам ушын нан байлық, тынышлық ҳәм бахыт тымсалы. Соның ушын да нан бар үйде берекет бар, нан бар жерде үмит бар, делинеди.

Бүгинги күнде абаданлықта жасап, гейде нанның қәдирин умытып атырған болыўымыз мүмкин. Бирақ умытпаўымыз керек, нанға болған ҳүрмет инсанға болған, мийнетке, өмирге болған ҳүрмет болып есапланады. Соның ушын ҳәр биримиз дастурханға қойылған нанға шүкиршилик пенен қарайық, оны ысырап етпейик. Балаларымызға да нанның муқаддес екенлигин үйретейик.

Нанның илаҳий бир дәми бар. Оны бир мәртебе сезген адам өмиринше еслеп қалады…

Жас өспирим ўақтымда – өткен әсирдиң 60-жылларында, алжаспасам, 8-9-классларда оқыған ўақытларым еди. Нурата таў дизбеклериниң қушағында жайласқан Қосылыс аўылында жасаўшы әжапамның үйине бардым. Белгили шайыр, көп жыллар “Өзбекстан ҳаўазы” газетасының бас редакторы болған устаз журналист, Өзбекстанда хызмет көрсеткен мәденият хызметкери Азим Суюн усы аўылда туўылып өскен. Аяғында қайнаған булақлар ҳәм сарқыраған сайлары, басымның үстинде саўлат төгип турған саўлатлы жартаслар ҳәм шыңларға сүйсинип турғанымда, әжапамның Қошқар атлы қоңсысы келип қалды.

– Ертең аңға шығаман, мениң менен барасаң ба?

Қолыма бир мәртебе де аң қуралын услап көрмеген болсам да, бул усынысқа жан-тәним менен келисим бердим.

Таң сәҳәрде бийик шыңларға қарай жол алдық. Ийнимизде бир мылтықтан. Айтпақшы, ол ўақытлары аң ушын да, қурал ушын да ҳәзиргидей шеклеўлер жоқ еди. Бир сааттан көбирек жүргенимизден кейин Бесбармақ шыңларының тусындағы бийик жарға жеттик ҳәм ол жерде өсип турған үлкен арша ағашының қасында тоқтадық. Қошқар ағаның айтыўынша, оның астында арқарлар дем алып, кейин ҳәр тәрепке тарқасады екен.

Биз де бираз дем алғаннан кейин, сол күнги азық-аўқатымыз – бир нан түйилген белбеўди аршаның бийик, жабайы ҳайўанлар шыға алмайтуғын шақасына илдирдик. Кейин арқарлардың изине түстик. Тилекке қарсы, аңымыз сәтли болмады, айғырлар топарын тек алыстан ғана көрдик. Олардың изинен қуўып, алыслап кеткенимизди сезбей қалыппыз. Аңшылық ышқысын қараң, ўақыт та тез өтипти – бир ўақытлары қарасақ, қуяш төбемизде тур. Изге қайттық. Бир қыр, еки қыр, үш қыр асып едик, бирақ белбеў илдирилген арша көринбеди. Асқазаным сырнай шертип, болдырайын дедим. Бир әмеллеп тағы бир қыр астық: арша көринбеди. Әбден ҳәлсиреп сүйретилип қалдым. Аўҳалымды Қошқар ағаға билдирмеў ушын, тисимди тисиме қойып, оның изинен жан-тәним менен умтылдым. Бир сапары көзим тығылып тентиреклеп кеттим. Жоқарыға шығыў соншелли азап болды, тап ийнимде таудай аўыр жүк бардай еди.

Ең ақырында арша көринди. Усы ўақытта маған ол әпиуайы ағаш емес, мисли кутылыс қорғанындай болып көринди. Қошқар аға нан оралған түйиншикти арша шақасынан жаздырып алды да, үлкен жартас түбинде қайнап шығып атырған булаққа қарай жөнелди. Кейин белбеўдеги нанды 7-8 бөлеклеп сол булақ көзине таслады ҳәм он адымдай ары барып, жаптың бойындағы отлаққа шөгирип отырды.  Шама менен ярым саатта, арша шақасында турып таў самалынан ығаллығы қашып қатқан нанымыз булақ суўын сорып, мағызлары аппақ бурқыраған ҳалда қасымызға жүзип келди. Ашлықтан диңкем қурығанлықтан мен оны сондай интизарлық пенен күттим, сол ярым саат тап әсирге созылғандай болды.

Булақ суўында әбден жибип ағып келген нанның бир бөлегин аўзыма салғаным сол, тула денеме қандай да бир қалтыратпа жайылды. Мен өмиримде биринши мәртебе сондай мазалы нан жеген едим, оның ҳеш нәрсеге салыстырып болмайтуғын дәми аўзымда мәңги қалғандай болды. Бул мазалы дәм еле есимде. Енди билсем, ол муқаддес заттың илаҳий дәми екен!

Норбоба Шакаров, ӨзАның хабаршысы