Pikir

Hesh oylap kórdińiz be, ne ushın nan hesh qashan adamnıń zeynine tiymeydi? Insan eń jaqsı, eń mazalı, hátte eń tatlı taǵamlardan da bas tartıwı múmkin, biraq nannan waz keshe almaydı. Sebebi, nan-muqaddes, ilahiy inam, onda ilahiy dám bar. Onı bir márte tatqan adam ómirinshe umıta almaydı. Sebebi, nan tek ǵana qarındı toydırmaydı, al insan qálbine tınıshlıq, ruwxına jubanısh baǵıshlaydı.
Ázel-ázelden xalqımız nandı ulıǵlap kelgen. Jerge túsken nan usaǵın kózge súrtiw, onı húrmet penen joqarı qoyıw, ısırap etpew – bulardıń barlıǵı nanǵa bolǵan tereń húrmet belgisi. Sebebi hár bir bólek nan artında qansha miynet, qansha duwa, qansha úmit hám sabır bar. Nan – diyqannıń mańlay terinen, ana duwasınan, quyash nurınan hám jerdiń bereketinen jaratıladı. Onıń iyisi balalıqtı, onıń dámi ana úyin, onıń jıllılıǵı miyrim-shápáátti esletedi. Bir bólek nan bolsa geyde insanǵa pútkil awqattan kóbirek quwat beredi. Ilahiy dám degeni de sonda: nandı shın kewilden shúkirshilik penen jegen insan ómirdiń qádirin seze baslaydı. Ashlıq ne ekenin bilgen adam ushın nan baylıq, tınıshlıq hám baxıt tımsalı. Sonıń ushın da nan bar úyde bereket bar, nan bar jerde úmit bar, delinedi.
Búgingi kúnde abadanlıqta jasap, geyde nannıń qádirin umıtıp atırǵan bolıwımız múmkin. Biraq umıtpawımız kerek, nanǵa bolǵan húrmet insanǵa bolǵan, miynetke, ómirge bolǵan húrmet bolıp esaplanadı. Sonıń ushın hár birimiz dasturxanǵa qoyılǵan nanǵa shúkirshilik penen qarayıq, onı ısırap etpeyik. Balalarımızǵa da nannıń muqaddes ekenligin úyreteyik.
Nannıń ilahiy bir dámi bar. Onı bir mártebe sezgen adam ómirinshe eslep qaladı…
Jas óspirim waqtımda – ótken ásirdiń 60-jıllarında, aljaspasam, 8-9-klasslarda oqıǵan waqıtlarım edi. Nurata taw dizbekleriniń qushaǵında jaylasqan Qosılıs awılında jasawshı ájapamnıń úyine bardım. Belgili shayır, kóp jıllar “Ózbekstan hawazı” gazetasınıń bas redaktorı bolǵan ustaz jurnalist, Ózbekstanda xızmet kórsetken mádeniyat xızmetkeri Azim Suyun usı awılda tuwılıp ósken. Ayaǵında qaynaǵan bulaqlar hám sarqıraǵan sayları, basımnıń ústinde sawlat tógip turǵan sawlatlı jartaslar hám shıńlarǵa súysinip turǵanımda, ájapamnıń Qoshqar atlı qońsısı kelip qaldı.
– Erteń ańǵa shıǵaman, meniń menen barasań ba?
Qolıma bir mártebe de ań quralın uslap kórmegen bolsam da, bul usınısqa jan-tánim menen kelisim berdim.
Tań sáhárde biyik shıńlarǵa qaray jol aldıq. Iynimizde bir mıltıqtan. Aytpaqshı, ol waqıtları ań ushın da, qural ushın da házirgidey sheklewler joq edi. Bir saattan kóbirek júrgenimizden keyin Besbarmaq shıńlarınıń tusındaǵı biyik jarǵa jettik hám ol jerde ósip turǵan úlken arsha aǵashınıń qasında toqtadıq. Qoshqar aǵanıń aytıwınsha, onıń astında arqarlar dem alıp, keyin hár tárepke tarqasadı eken.
Biz de biraz dem alǵannan keyin, sol kúngi azıq-awqatımız – bir nan túyilgen belbewdi arshanıń biyik, jabayı haywanlar shıǵa almaytuǵın shaqasına ildirdik. Keyin arqarlardıń izine tústik. Tilekke qarsı, ańımız sátli bolmadı, ayǵırlar toparın tek alıstan ǵana kórdik. Olardıń izinen quwıp, alıslap ketkenimizdi sezbey qalıppız. Ańshılıq ıshqısın qarań, waqıt ta tez ótipti – bir waqıtları qarasaq, quyash tóbemizde tur. Izge qayttıq. Bir qır, eki qır, úsh qır asıp edik, biraq belbew ildirilgen arsha kórinbedi. Asqazanım sırnay shertip, boldırayın dedim. Bir ámellep taǵı bir qır astıq: arsha kórinbedi. Ábden hálsirep súyretilip qaldım. Awhalımdı Qoshqar aǵaǵa bildirmew ushın, tisimdi tisime qoyıp, onıń izinen jan-tánim menen umtıldım. Bir saparı kózim tıǵılıp tentireklep kettim. Joqarıǵa shıǵıw sonshelli azap boldı, tap iynimde tauday awır júk barday edi.
Eń aqırında arsha kórindi. Usı waqıtta maǵan ol ápiuayı aǵash emes, misli kutılıs qorǵanınday bolıp kórindi. Qoshqar aǵa nan oralǵan túyinshikti arsha shaqasınan jazdırıp aldı da, úlken jartas túbinde qaynap shıǵıp atırǵan bulaqqa qaray jóneldi. Keyin belbewdegi nandı 7-8 bóleklep sol bulaq kózine tasladı hám on adımday arı barıp, japtıń boyındaǵı otlaqqa shógirip otırdı. Shama menen yarım saatta, arsha shaqasında turıp taw samalınan ıǵallıǵı qashıp qatqan nanımız bulaq suwın sorıp, maǵızları appaq burqıraǵan halda qasımızǵa júzip keldi. Ashlıqtan dińkem qurıǵanlıqtan men onı sonday intizarlıq penen kúttim, sol yarım saat tap ásirge sozılǵanday boldı.
Bulaq suwında ábden jibip aǵıp kelgen nannıń bir bólegin awzıma salǵanım sol, tula deneme qanday da bir qaltıratpa jayıldı. Men ómirimde birinshi mártebe sonday mazalı nan jegen edim, onıń hesh nársege salıstırıp bolmaytuǵın dámi awzımda máńgi qalǵanday boldı. Bul mazalı dám ele esimde. Endi bilsem, ol muqaddes zattıń ilahiy dámi eken!

Norboba Shakarov, ÓzAnıń xabarshısı