Кейинги ўн йилликларда инсоният олдида турган энг оғир муаммолардан бири – бу иқлим ўзгаришидир. Глобал исиш, музликларнинг эриши, қурғоқчилик, сув тошқинлари каби ҳодисалар кундалик ҳаётимизга тобора кучли таъсир кўрсатмоқда. Ушбу мақолада иқлим ўзгаришининг сабаблари, унинг оқибатлари ва ҳаётимиздаги реал мисоллар кўриб чиқилади.

Глобал исиш нима? Глобал исиш – бу Ер атмосферасининг ўртача ҳароратининг аста-секин кўтарилиш жараёнидир. Илгари бу жараён табиий циклларга асосланган бўлса-да, сўнгги 150 йил ичида бу ҳароратнинг кескин ўсиши инсон фаолияти билан боғлиқ бўлган антропоген омиллар натижасидир.

Ёқилғиларнинг ёниши: нефть, газ ва кўмир каби қазилма ёқилғиларни ёқиш натижасида атмосферага карбонат ангидрид (СО2) ва бошқа иссиқхона газлари чиқарилади.

Ўрмонларнинг кесилиши: Ўрмонлар карбон газини ютиш хусусиятига эга. Лекин уларни кесиш орқали бу табиий «филтрлар» йўқ қилинмоқда. Саноатлашув ва автомобильлар: Оғир саноат ва миллионлаб автомобильлар ҳар куни атмосфера ифлосланишига сабаб бўлмоқда. Ўзбекистон мисолида иқлим ўзгариши. Ўзбекистон ҳам бу муаммодан четда эмас. Қорақалпоғистонда жойлашган Орол денгизи тарихий даражада қуриб бормоқда. 1960 йилларда дунёдаги тўртинчи йирик денгиз бўлган бу сув ҳавзаси ҳозирги вақтда ўз майдонининг 90% дан ортиғини йўқотган. Натижада минтақада чанг бўронлари, тупроқ шўрланиши ва аҳоли саломатлиги ёмонлашуви юзага келган.

Қандай чоралар кўрилмоқда?

Париж келишуви (2015): Дунё давлатлари иссиқхона газлари чиқиндиларини камайтириш ва глобал ҳарорат ўсишини 1,5°C дан оширмасликка келишиб олган.

Яшил энергияга ўтиш: Қуёш ва шамол энергияси каби муқобил манбалардан фойдаланиш тобора кенгаймоқда.

Ўрмонларни тиклаш: Бир нечта мамлакатларда кенг кўламли дарахт экиш лойиҳалари амалга оширилмоқда.  Масалан, Ўзбекистонда ҳам «Яшил макон» умуммиллий лойиҳаси бошланган.

Мухтасар айтганда, иқлим ўзгариши – бу келажак авлодлар ҳаёти учун хавф туғдирадиган глобал муаммодир. Ҳар бир инсон, ҳар бир давлат экологик барқарорликни таъминлаш йўлида ўз ҳиссасини қўшиши зарур. Табиатни асраш – бу бизнинг бурчимиз эмас, балки яшаш шартимиздир.

Муниса Эркинова, Бердақ номидаги ҚҚДУ 1-курс талабаси.
Қорақалпоғистон ахборот агентлиги