Búgingi kúni dúnyada globallıq qáwip-qáterler transformaciyalanıp atırǵan oǵada quramalı sharayatta hár bir mámleket aldında, birinshi náwbette, puqaralardıń huqıqları menen nızamlı máplerin isenimli qorǵaw, insan ushın múnásip hám abadan turmıs keshiriw sharayatların jaratıw wazıypası tur. Bul strategiyalıq áhmiyetli maqsetlerge erisiwde insan huqıqları menen erkinliklerin qorǵawdı óziniń tiykarǵı wazıypası etip belgilegen mámleketlik hákimiyattıń biyǵárez tarmaǵı – sud hákimiyatı ayrıqsha áhmiyetke iye.

Álbette, sudlar jumısınıń nátiyjeliligi hám ádil sudlawdıń sapası kóp jaǵınan sud hákimiyatınıń haqıyqıy biyǵárezligine tikkeley baylanıslı. Xalıqaralıq-huqıqıy hújjetlerde sud hákimiyatı biyǵárezligin támiyinlewge baylanıslı anıq kepillikler belgilengen. Atap aytqanda, BMSh tárepinen 1985-jılı qabıl etilgen Sud hákimiyatı biyǵárezliginiń tiykarǵı principleriniń 1-bántine muwapıq, sud hákimiyatınıń erkinligi mámleket tárepinen kepillenedi hám mámlekettiń Konstituciyası yamasa nızamlarında bekkemlenedi.
Usı tiykarda, sudlardıń haqıyqıy biyǵárezligin támiyinlew Ózbekstan Respublikasında mámleketlik siyasat dárejesine kóterilgen. Húrmetli Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevtiń atap ótkenindey, “sudlardıń jumısına hár qanday aralasıw ádil sudlawǵa «saya salıw» esaplanadı. Bul boyınsha soraw da, juwapkershilik te qatal boladı.”
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 136-statyasında sudyalar biyǵárez ekenligi, tek ǵana nızamǵa boysınıwı, sudyanıń ádil sudlawdı ámelge asırıw jumısına hesh qanday aralasıwǵa jol qoyılmaytuǵını hám bunday aralasıw nızamǵa muwapıq juwapkershilikke sebep bolatuǵını qatań belgilep qoyılǵan.
Bul konstituciyalıq qaǵıydalar nızamlarımızda jáne de tolıq bekkemlengen. Máselen, “Sudlar haqqında”ǵı nızamnıń 67-statyasına bola, sudyalardıń biyǵárezligi sudyalardı nızamda belgilengen tártipte saylaw, tayınlaw hám azat etiw, sudyalardıń qol qatılmaslıǵı, ádil sudlawdı ámelge asırıwda qatań processuallıq tártiplerge ámel etiliw, qarar qabıl etiwde sudyalar másláhátiniń sır saqlanıwı hám de onı járiyalawdı talap etiwdiń qadaǵan etiliwi, sudqa húrmetsizlik etiw yamasa belgili bir islerdi sheshiwge aralasqanı, sudyalardıń qol qatılmaslıǵın buzǵanlıq ushın juwapkershilik belgileniwi hám sudyalarǵa mámleket esabınan olardıń joqarı statusına múnásip materiallıq hám sociallıq támiynat jaratılıwı kepillikleri arqalı támiyinlenedi.
Nızam normalarınıń talapları buzılǵan jaǵdayda, nızamshılıqta tiyisli juwapkershilik ilajları názerde tutılǵan. Atap aytqanda, sudqa húrmetsizlik etkeni ushın Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 180-statyasında, tergew yamasa sud islerin sheshiwge aralasqanı ushın bolsa, Jınayat kodeksiniń 236-statyasında qatań juwapkershilik belgilengen. Bul bolsa, sud hákimiyatı biyǵárezligine baylanıslı kepilliklerdi jáne de bekkemleydi.
Ulıwmalastırıp aytqanda, sud hákimiyatınıń biyǵárezligi – ádil sudlawdıń sapasın arttırıwdıń eń áhmiyetli kepili bolıp esaplanadı. Bul princip Konstituciya hám nızamlarımızda ayrıqsha bekkemlep qoyılǵan. Sud hákimiyatı biyǵárezligine qarsı qaratılǵan hár qanday háreket jámiyetlik qáwipli qılmıs sıpatında bahalanıp, nızam menen juwapkershilikke sebep boladı.
Húrmetli Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevtiń atap ótkenindey, “sudlardıń haqıyqıy biyǵárezligin támiyinlew biz ushın eń tiykarǵı wazıypa bolıp esaplanadı. Ásirese, sud qandayda bir lawazımlı shaxstıń qolı jetetuǵın uyımǵa aylanıp qalıwına ulıwma jol qoymaw shárt.”

Azat Imatov,
Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sud sudyası.

Qaraqalpaqstan xabar agentligi.