Nókis rayonı respublikamızda awıl xojalıǵı ónimlerin jetistiretuǵın jetekshi rayonlardıń biri esaplanadı. Rayonda sońǵı jılları úlken jańalanıwlar, tabıslar kózge taslanbaqta. Biz rayon hákimi Ziwatdin Zaytov penen sáwbetlesip, rayondı rawajlandırıw baǵdarındaǵı islenip atırǵan jumıslar boyınsha sorawlarımızǵa tiyisli juwaplar alǵan edik.

– Ziywatdin Imamatdinovich, Sizdi jaqında Awıl xojalıǵı xızmetkerleri kúni múnásibeti menen Húrmetli Prezidentimiz tárepinen «Dwstlik» ordeni menen sıylıqlanǵanlıǵıńız benen qutlıqlaymız.
-Raxmet. Prezidentimiz tárepinen azı-kem miynetlerimizdiń múnásip bahalanıwı jańalanıwlarǵa, elimizdiń gúllep-rawajlanıwına úles qosıwımızǵa ruwxlandırmaqta. Bul sıylıq tek maǵan emes, rayonımızdaǵı awıl xojalıǵı tarawında islep atırǵan bárshe xızmetkerlerge, fermer hám diyqanlarǵa berilgen baha dep esaplaymız.
– Nókis rayonı ázelden awıl xojalıǵı hám sharwashılıq jaqsı rawajlanǵan aymaq. Házirgi kúnde bul eki tarawdıń «ayaq alısı» qalay? Siz hákim bolıp jumıs alıp baslaǵanıńızdan berli jáne qaysı tarawlarda ilgerilewler, jańa tabıslarǵa erisilmekte?
– Haqıyqatında da, rayon respublikamızda ayrıqsha ornı bar hám áhmiyetke iye rayonlardıń biri esaplanadı. Sebebi, Nókis rayonı- respublikamız paytaxtı xalqın awıl xojalıǵı ónimleri esaplanǵan palız ónimleri menen támiyinlew maqsetinde shólkemlestirilgen. Usı ótip baratıǵan 2025-jıl tek ǵana awıl xojalıǵı tarawında emes, al barlıq tarawlarda rawajlanıwlarǵa bay jıl boldı desek aljaspaǵan bolaman.
Húrmetli Prezidentimizdiń Qarar hám Pármanları tiykarında respublikamızdıń barlıq orınları qatarında biziń rayonımızda da keń kólemli qurılıs-ońlaw, abadanlastırıw jumısları alıp barılıp, rayon turǵınlarınıń abadan turmıs keshiriwi ushın qolaylı sharayatlar jaratılmaqta.
Rayonda usı 2025-jıldıń 10 ayı dawamında sociallıq-ekonomikalıq kórsetkishlerdi tarawlar kesiminde sońǵı 5 jıl menen salıstırǵanda:
– byudjet túsimi 2020-jılı 27,5 mlrd. sumdı quraǵan bolsa, bul kórsetkish 2025-jıl basınan bugingi kúnge shekem 37,7 mlrd. sumǵa jetkerildi (+10,2 mlrd. sum);
– sanaat ónimlerin islep shıǵarıw 2020-jılı 276,0 mlrd. sumdı quraǵan bolsa, bul kórsetkish usı jılıń 10 ayı dawamında 373,6 mlrd. sumǵa jetkerildi (+97,6 mlrd. sum, ósim páti 135,3%);
– investiciya tarawında 2020-jılı 130,7 mlrd. sumlıq joybarlar ámelge asırılǵan bolsa, usı jıldıń 9 ayı dawamında 814,4 mlrd. sumǵa jetkerildi (+683,7 mlrd. sum, ósim páti 523,1%);
– eksport kórsetkishi 2020-jılı 3,5 mln. AQSh dollardı quraǵan bolsa, bıyılǵa kelip bul kórsetkish 15 mln. AQSh dollarǵa jetkerildi (+7,8 mln. AQSh dollar);
– xızmet kórsetiw tarawı 2020-jılı 136,2 mlrd. sumdı quraǵan bolsa, usı jıldıń 10 ayı dawamında bul kórsetkish 372,4 mlrd. sumǵa jetkerildi (+236,2 mlrd. sum, ósim páti 273,4%);
– qurılıs tarawında 2020-jılı 164,9 mlrd. sumlıq jumıslar ámelge asırılǵan bolsa, usı jıldıń 10 ayı dawamında 283,8 mlrd. sumǵa jetkerildi (+118,9 mlrd. sum, ósim páti 172,6%);
– awıl xojalıǵı tarawında 2020-jılı 377,3 mlrd. sumlıq ónim jetistirilgen bolsa, bul kórsetkish usı jıldıń 10 ayı dawamında
422,2 mlrd. sumǵa jetkerildi (+44,9 mlrd. sum, ósim páti 111,9%).
Sonday-aq, rayonda 13 máhálleniń imkaniyatınan kelip shıǵıp 4 ewi miywe-ovoщ jetistiriw, 2 ewi júzimgershilik, 2 ewi ıssıxana, 1ewi másh-gúnji hám 4 ewi xızmet kórsetiwge qánigelestirildi.
Házirgi waqıtta barlıq túrdegi xojalıqlarda qara mallar 42 mıń 500 bas, koy eshkiler 32 mıń 200 bas, jılqılar 1 mıń 433 bas, túyeler
130 bas hámde tawıqlar 320 mıń basqa jetkerildi.
Xalqımızdı sharwashılıq ónimleri menen támiyinlew maqsetinde 10 ay dawamında 3,025 tonna gósh, 12,029 tonna sút, 10 mln. dana máyek, 40 tonna bal, 191 tonna balıq ónimleri jetistirildi.
– Rayonda kishi hám orta biznes, shańaraqlıq isbilermenlik, sonday-aq jaslardı qollap-quwatlaw menen birge olar ushın jańa jumıs orınların jaratıw boyınsha qanday jumıslar alıp barılmaqta?
– Rayonımızda 2025-jıldıń basınan 113 kishi hám orta biznes subektleri shólkemlestirilip, 215 shańaraqlıq isbilermenlik jańadan jolǵa qoyıldı. Bul shólkemlestirilgen isbilermenlik subektlerine kommerciyalıq bankler tárepinen 9,7 mlrd. sumlıq jeńilletilgen kredit qarjıları ajıratılıp berildi.
Jáne de rayon aymaǵındaǵı jumıssız bolǵan puqaralardı hámde jumıssız jaslardı qollap-quwatlaw maqsetinde yanvar-oktyabr aylarında 7 619 jańa jumıs orınları jaratılıp, bántligi támiyinleniwine erisildi.

– Prezidentimizdiń tapsırması menen rayondı sociallıq-ekonomikalıq jaqtan rawajlandırıw boyınsha Samarqand wálayatı hákimliginiń qáwenderligine bekitilgen edi. Rayon xalqınıń jasaw sharayatınıń jaqsılanıwı ushın wálayat tárepinen qanday ilajlar ámelge asırıldı?

– Húrmetli Prezidentimizdiń tapsırması menen rayonımızǵa Samarqand wálayatı hákimligi biriktiriliwi menen bir qatar unamlı jumıslar ámelge asırıldı. Atap aytqanda «Aqmańǵıt» diyqan bazarı hám Málimleme kitapxana orayı imaratı wálayat tárepinen zamanagóy etip qurıp berildi. Rayon orayındaǵı «Edige», «Hásiretli ana» baǵına rekonstruciya jumısları alıp barıldı. Sonday-aq, 2 APJ (Arbashı APJ, Baqanshaqlı APJ) imaratı qurıp pitkerildi, 2 MPJ (Tóktaw MPJ, Aqmanǵıt PPJ) imaratı jańadan qurıldı. 1 máhálle (Kerder APJ) imaratı qayta rekonstrukciya islendi. Sonday-aq, rayon aymaǵında tómen sharayatta jasawshı 922 puqaranıń turaq-jayları shiferlap berildi, 46 turaq jaydı qayta qurıw hám ońlaw jumısları alıp barıldı.
– Rayonda sońǵı waqıtlarda iri investiciyalıq joybarlar ámelge asırılmaqta. Usı joybarlardıń barısı haqqında aytıp ótseńiz.
– Rayonda usı jıl investiciyalıq 13 joybardı ámelge asırıwdı rejelestirip alǵanbız. Solardan, Taqırkól awıl puqaralar jıyını aymaǵınan bahası 23,5 million dollarlıq «OSTEN TECHNOLOGIES» juwapkershiligi sheklengen jámiyeti tárepinen “Radiator” islep shıǵarıw joybarı iske qosıldı. Joybardı iske qosıw nátiyjesinde 300 jańa jumıs orınları jaratıldı. Sonıń menen birge “Taqırkól” awıl puqaralar jıyını aymaǵında ulıwma bahası 600 mıń AQSh dollar bolǵan kárxanaǵa sırt elden 480 mıń AQSh dolları bolǵan jońıshqanı qayta islew arqalı sharwa malları ushın ot-jem (granula) tayarlaytuǵın zamanagóy ásbap-úskeneler alıp kelinip, “BEKMURAD NUKUS TR” juwapkershiligi sheklengen jámiyetiniń jańadan ot-jem (granula) islep shıǵarıw kárxanası iske túsirildi. Usı joybar iske túsiriliwi arqalı sharwa malları ushın saatına 2 tonnaǵa shekem sapalı hám toyımlı azıqlıq ónimin islep shıǵarıw imkaniyatı jaratılıp, tek ǵana jergilikli sharwashılıq tarmaǵın ot-jem menen támiyinlew ǵana emes, al eksport potencialın arttırıwda da áhmiyetli qádem boladı.
«Samanbay» awıl puqaralar jıyını aymaǵında «Nukus broyler» juwapkershiligi sheklengen jámiyeti tárepinen ulıwma 40 mlrd.sum qarjı esabınan 100 mıń bas tawıq baǵılıp, jılına 1920 tonna tawıq góshi jetistiriw jolǵa qoyıldı.
Sonıń menen birge “INTER AGRO BROILERS NUKUS” juwapkershiligi sheklengen jámiyetiniń 35,0 mlrd. sumlıq qusshılıq kompleksin shólkemlestiriw joybarın ámelge asırıw belgilengen. Bul joybardı ámelge asırıw nátiyjesinde 40 jańa jumıs orınları jaratılıp, jılına 17,1 mln. dana máyek jetistiriw baǵdarında násilli tawıqlar baǵılmaqta. Bul qusshılıq kompleksin Jańa jıl bayramı aldınan ashıwdı rejelestirip otırmız.
Sloveniyalı investorlar “SINTEZ FARM TECHNOLOGY” juwapkershiligi sheklengen jámiyeti menen birgelikte bahası 200 million dollarlıq rekombinantlı insan insulinin islep shıǵarıw joybarın ámelge asırıw baslandı. Bul joybar sheńberinde usı jılı 50 mln. dollarlıq investiciyalar ózlestiriliwi kútilmekte.
– Sırt elge saparlarınıńızdan gózlengen maqset hám olardan kútilgen nátiyjeler qanday?
– Usı jılı respublikamız basshısınıń tapsırması menen Qıtay, Rossiya, Belarus mámleketlerinde xızmet saparında bolıp qayttım.
Qıtay saparı dawamında, Nókis rayonı hám Sinczyan-Uyǵır avtonom rayonı (SUAR) Aqsu okrugi menen doslıq, awqamlaslıq memorandumı dúzilgen edi. Usı kelisim tiykarında 2 aymaq awıl xojalıǵı, medicina, mádeniyat, turizm baǵdarındaǵı jumıslar baslanıp atır.
Másh hám gúnjige Qıtayda talap júdá joqarı eken, sol tárepin itibarǵa alıp, qıtaylı investorımız benen birgelikte másh, gúnji egiw texnikası hám ónimdi jıynap alıw ushın zamanagóy úskeneler alıp kelindi.
Investor tárepinen gúnji hám pisteniń ónimdarlıǵı joqarı sortın alıp egip, qayta islewdi jolǵa qoymaqtamız.
Belarus Respublikasındaǵı xızmet saparımız dawamında Grodno rayonı menen Nókis rayonı birge islesiw hám doslıq memorandumı tiykarında awıl xojalıǵı, mádeniyat, turizm baǵdarında jumıslar jolǵa qoyılǵan. Usı kelisimler tiykarında rayonlıq medicina birlespesi baslıǵı Qıtay hám Belarus mámleketinde, Mektep hám mektepke shekemgi bilimlendiriw baslıǵı Qıtay mámleketinde bolıp medicina hám bilimlendiriw tarawına jańa texnologiyalardı engiziw, sanlastırıw hám basqa da jetiskenlikleri menen tanısıw ushın xızmet saparlarında boldı. Sonday-aq, rayonımızdıń awıl xojalıǵı tarawın rawajlandırıw maqsetinde fermerler xojalıǵı baslıqları Qıtay mámleketinde tájiriybeler almasıp qayttı.
Belarus mámleketinde ótkerilgen “Belagro-2025” awıl xojalıǵı texnikaları kórgizbesinde awıl xojalıǵı hám basqa da taraw wákilleri menen qatnasıp keldik. Xızmet saparında MTZ zavodı tárepinen bizge jetkerip berip atırǵan traktorlardı ózimizde jıynawdı, servis hám awısıq bólekler bazasın shólkemlestiriwdi kelisip alǵan edik. Qısqa múddet ishinde olarǵa jer ajıratıp imaratlardı qurıw jumısları baslandı.
– Prezidentimizdiń Qaraqalpaqstanǵa bolǵan saparı dawamında berilgen tapsırmalarǵa tiykarlanıp Doslıq kanalınıń Nókis rayonı aymaǵınan ótiwshi bóleginde jańa joybar – «Aqmanǵıt Turist» xalıqtıń seyil etiw ornı qurılıw belgilengen edi. Bul iri joybardıń qurılıs isleri qashan baslanadı hám xalıqtıń dem alıwı ushın qanday sharayatlar jaratılıwı kútilmekte.
– Sońǵı jıllarda húrmetli Prezidentimizdiń Qaraqalpaqstanǵa ayrıqsha itibarı menen barlıq tarawlarda keń kólemli ilajlar ámelge asırılmaqta.
Bunda mámleketimiz turizm potencialınan jáne de nátiyjeli paydalanıw, jańa joybarlardı ámelge asırıw boyınsha áxmiyetli baslamalar kóterilip, jańa imkaniyatlar iske asırılmaqta.
Prezidentimizdiń Qaraqalpaqstanǵa saparı dawamında berilgen tapsırmalarına muwapıq, Doslıq kanalınıń Nókis rayonı aymaǵınan ótiwshi bóleginde jańa joybar qurılısı baslanıw aldında tur.
Bul joybar sheńberinde kanal boyında «Aqmańǵıt Turist» xalıqtıń dem alıw ornı shólkemlestiriliwi rejelestirilgen bolıp xalıqqa xızmet kórsetiwshi xám kewil kóteriw máskanı, kanat jolı, akvaparklar, balalar maydanshaları, dem alıw hám sawda orınları jaylastırılıwı belgilengen bolıp, joybar 2026-jıl dawamında iske túsiriliwi jobalastırılmaqta.

-Jol, ishimlik suwı, elektr energiyası támiynatı boyınsha ushırasıp atırǵan mashqalalar qalay sheshilmekte? Gazlestirilmegen aymaq turǵınlarına qanday járdemler berilmekte?
– Puqaralardıń kúndelikli turmıs sharayatı menen baylanıslı bolǵan jol, suw, elektr energiyası hám tábiyǵıy gaz máseleleri de belgilengen rejeler tiykarında qanaatlandırılıp kelinbekte. Atap aytqanda, mámleketlik baǵdarlamalar (OPEN byudjet) tiykarında 5 máhállede ulıwma bahası 9,3 mlrd sum bolǵan uzınlıǵı 11,8 km avtomobil jolları qayta islenip, asfalt qaplaması tóseldi. Sonday-aq, 9 máhálledegi ishki kóshe jolların jaqsılaw maqsetinde ulıwma bahası 6,0 mlrd sum bolǵan ulıwma uzınlıǵı 25,4 km jerge qum- shaǵıl tas aralaspası tóseldi.
Prezidentimizdiń 2019-jıl 9-aprel kúngi 4271-sanlı qararı menen Aziya rawajlandırıw banki qarjıları (11,4 mln. doll) tiykarında Nókis rayonı turǵınlarınıń ishimlik suwı támiynatın jaqsılaw ushın bir qansha jumıslar ámelge asırıldı. Aytıp ótetuǵın bolsaq, uzınlıǵı 195,0 km ishimlik suw tarmaqları jańadan tartıldı, 3 dana suw qurılmasın rekonstrukciya islew jumısları alıp barıldı. Nátiyjede, 4,5 mıń xojalıq oraylasqan ishimlik suwı menen támiyinlenip, rayon turǵınlarınıń oraylasqan ishimlik suwı menen támiynleniw dárejesi 68 preocentten 90,0 procentke jetkerildi.
Elektr energiyası tarmaǵın jaqsılaw hám gúz-qıs máwsimine tayarlıq kóriw boyınsha rayonımızda Ózbekstan Respublikası Prezidentinin 2024-jıl 23-sentyabr kúngi “Kámbaǵallıqtan abadanlıqqa qaray” baǵdarlamasın ámelge asırıw boyınsha birinshi dárejeli ilajlar haqqında”ǵı qararına muwapıq “Kámbaǵallıqtan abadanlıqqa qaray” baǵdarlaması sheńberinde máhállelerge elektr energiyasın úzliksiz jetkerip beriwdi jaqsılaw boyınsha rayon aymaǵındaǵı 5 máhállede 7 mlrd 841 million sum karjı esabınan jámi 4 dana transformator punkti ornatıldı. 1434 dana temir beton baǵanaları ornatılıp, 47,7 km kishi hám úlken kernewdegi elektr hawa tarmaqlarında qurılıs jumısları juwmaqlandı.
Sonıń menen birge, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2021-jıl 18-sentyabr kúngi Islam rawajlanıw banki hám OPEK xalıqaralıq rawajlanıw qorınıń qatnasıwında “Awıllıq jerlerdi turaqlı rawajlantırıw” joybarların ámelge asırıw ilajları haqqında”ǵı qararı talapları tiykarında elektr energiyasın jaqsılaw boyınsha búgingi kúnde Diyqan arna MPJ aymaǵındaǵı Qızıl ásker hám Shorkól awılında 2 dana transformator punkti hám 5 km elektr uzatıw hawa tarmaǵın islew jumısları tender jenimpazı bolıp, házirgi waqıtta “NUKUS ELEKTRON NERWORK” JShJ tárepinen kurılıs jumısları dawam etpekte.
Rayonımızda bıyılǵı jılı rejedegi 4,1 kilometrlik gaz tarmaqları rekonstrukciyalandı. Sonday-aq, 60 kilometrlik jer ústi gaz tarmaqları hawa basımı járdeminde sınawdan ótkerilip, 15,3 kilometrlik jer astı gaz tarmaqlarınıń texnikalıq jaǵdayları kózden ótkerildi.
Rayondaǵı Darsan mákan puqaralar jıyını aymaǵında jaylasqan jer astı orta basımlı d-219 mm.lik gaz tarmaǵında 1,7 kilometrlik gaz tarmaǵı jer astınan jer úsine shıǵarılıp, tolıq rekonstrukciyalandı. Nátiyjede usı MPJ aymaǵındaǵı Jiydeli awılı, Aqterek, Baqanshaqlı APJ aymaqlarındaǵı jámi 6582 jeke xojalıqlardıń gaz támiynatı jaqsılanıwına erisildi.
– Rayon usı jıldı qanday tabıslar menen juwmaqlamaqta? Qaysı tarawlarda ilgerilewler, tabıslar bar?
– Bul jıl tabıslarǵa bay jıl boldı desem aljaspaǵan bolaman. Xalıqqa dem alıw xızmetin rawajlandırıw hám turizmdi rawajlandırıw hám sawda-kewil ashar orayın shólkemlestiriw maqsetinde “Aqmanǵıt” APJ aymaǵınan ótiwshi “Aqmanǵıt” kanalınıń 1,7 km bólegin hám átirapın xalıq ushın qolaylı 24/7 rejiminde isleytuǵın kúni-túni arnawlı xızmet kórsetiw joybarı hám “Xalıq seyil etiw ornı”nıń qurılıwı belgileniwi rayon xalqı ushın úlken jańalıq boldı. Bul joybardıń qurılıwınıń belgileniwi bıyılǵı jılda rayonımız ushın úlken tabıs boldı.
Onda, usı aymaqtıń abadanlastırıw hám infrastruktura jumıslarına jámi 6,6 mlrd. sum qarjı ajıratıldı. Nátiyjede 40 xızmet kórsetiw, sawda dúkanları shólkemlestiriledi, jılına 500 million sumnan aslam byudjetke salıq túsimi hám 100 den aslam jańa jumıs orınları jaratıladı.
Jaslarımızdı zamanagóy kásipke úyretiw maqsetinde Joqarı bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrliginiń járdeminde rayonımızdaǵı politexnikumda “BYD” kárxanası menen oqıtıw, servis jáne jaslarımızǵa nemis tili toparı shólkemlestirilmekte. Sebebi, elimizde kóbeyip atırǵan “BYD” markasındaǵı avtomashinalarǵa texnikalıq xızmet kórsetiwshi qánigelerdi tayarlaw, politexnikum oqıwshıların zamanagóy kásipke úyretiwdi jolǵa qoyıp atırmız.

Samanbay máhállesinde qosımsha imkaniyat izlew, jumıs orınların jaratıwda, máhálle aymaǵınan ótiwshi taslandı kanal úyrenip shıǵılıp 2,5 km qamıslıqlar tazalanıp, suw menen támiyinlendi hám jumıssız puqaralarǵa máhállede biriktirilgen bank arqalı jeńilletilgen kreditler alıp berilip, úyrek baǵıwdı basladıq.
Bunday jumıslardı xalıqqa jaqın aymaqlardan 7,5 km kollektorda úyrek baǵıwdı dawam ettirip, baǵıwshılar sanın 70 ke jetkerewdi hám úyrek bas sanı 12 mıń etip kooperaciya shólkemlestiriwdi rejelestirmektemiz.
Nókis rayonın awıl xojalıǵı sanaatı rawajlanǵan rayonǵa aylandırıw, qayta islew, logistikanı jolǵa qoyıw boyınsha da jumıslardı ámelge asırmaqtamız.
-Raxmet mazmunlı sáwbetińiz ushın. Aldaǵı jumıslarıńızda tabıslar tileymiz.

Sáwbetlesken Gúlnara Turdıshova, Qaraqalpaqstan xabar agentligi sholıwshısı