Turmıs sabaqları

Jazdıń ıssı kúnleriniń birinde qattı samal esip, jaydıń tóbesindegi antennanı qulatıp jiberdi, shaqaları sınıp hár jaqqa shashılıp ketti. Aqıbetinde-televizorım kórsetpey qaldı. Dáslep bul ápiwayı jumıs ǵoy, ózim epleymen dep oylap dúkánnan jańa antenna alıp keldim. Átteń, aljasqan ekenmen, eplep antennanı ornına ornatsam da, televizor qurǵır kózin ashpadı.
Ol jaǵın, bul jaǵın buradım, sımlardı qayta-qayta jalǵadım, hátte qońsılar aytqan “usıllardı” da sınap kórdim. Jaydıń tóbesine minip-túsip dińkem qurıdı. Sol waqıtta ápiwayı bir antennanı ornatıw ushın da belgili bir bilim kerek ekenligin túsine basladım. Ilimsizlik qansha waqtımdı hám nervlerimdi, qarjımdı ısırap etip atırǵanın túsindim. Eń baslısı, qashan qáte jibergenimdi de bildim.
…Men bul qáteni házir emes, kóp jıllar aldın – orta mektepti pitkergen waqıtlarımda islegenmen. Sol waqıtta áwmetim kelmey, birinshi urınıwda joqarı oqıw ornına kire almaǵanman. Sátsizlik dártinen dúnya kózime tar bolıp qalǵan waqıtlarda ákem qolıma tórt-bes sum pul berip, rayon orayında televizor ustaların tayarlaw kursı bar ekenligin hám soǵan barıp oqıwımdı usınıs etti.
– Ulım, jigitke qırq óner az. Házir kishisin úyrenip al, waqtı kelip úlkenin de úyrenesen,- dedi miyrim menen.
Aytılǵan jerge barıp dizimnen óttim. Sabaqlar keshte – jumıstan keyin boladı eken. Oqıwǵa qızıǵıwshılıq penen kiristik, biraq sabaqtan keyingi qıyınshılıqtı jeńiwge shamam kelmedi. Sebebi hár kúni yarım aqshamda 6-7 shaqırım piyada júrip, úyge qaytıwǵa tuwra keletuǵın edi. Bul men ushın azap edi – tek bir hápte ǵana shıdadım. Átteń, sonda bul azap waqtınshalıq ekenligin, máńgilik emesligin bilmegenmen…
Qullası, usta shaqırıwǵa tuwra keldi. Ol antennanı kózden ótkerip, jaylasıwı nadurıs ekenin, baǵıtı hám biyikligi áhmiyetli ekenin, sanlı televizorlar mine usınday ınjıq bolatuǵının túsindirdi. Televizor tınıq reńlerde kórsete baslaǵanda meniń kewlimde ashınarlı bir sezim tuwıldı: eger bul jumıstıń ilimin bilgenimde, bunshelli áweregershilik bolmas edi…
Sonda ańladım, ilim insandı azaptan qutqaratuǵın nur eken. Álbette, ilim alıw ańsat is emes: oqıw kerek, soraw kerek, úyreniw kerek. Biraq bul qıyınshılıqlar ótip ketedi. Bilmeslik bolsa insandı mayda mashqalalar aldında da ázzi etip qoyadı. Ilimsizlik tek úlken turmıslıq máselelerde ǵana emes, kúndelikli turmısta da qıyınshılıq tuwdıradı eken. Eń ashınarlısı, insandı basqalarǵa ǵárezli etip qoyadı eken.
Juwmaqlap aytqanda, qaysı tarawda bolmasın, kerekli bilimlerge iye bolıw insandı artıqsha táshwishlerden saqlaydı. Eger ol hár saparı usınday mayda islerde de basqalarǵa mútáj bolıp qala berse, bul azap ómir boyı dawam ete beredi. Sonıń ushın insan óz ústinde islewi, bárqulla bilimlerin arttırıp barıwı zárúr. Ilimsizlik azap, ilim bolsa ráhát hám tınıshlıq deregi. Demek, danıshpanlar: “Ilim alıw azabı waqtınshalıq, ilimsizlik azabı ómirlik”, dep biykarǵa aytpaǵan.

Norboba Shakarov, ÓzA