Qáwipsizlikke itibar beriw hár bir máwsimde zárúrli bolǵan ámeliy processlerden bolıp tabıladı. Ásirese, qıs máwsimi kelip, hawa rayınıń keskin suwıtıp ketiwi puqaralardıń gazge bolǵan mútájliginiń artıp barıwına sebep boladı.

Usı orında atap ótiw kerek, ayırım puqaralar gazden nadurıs paydalanadı, nátiyjede baxıtsız hádiyseler kelip shıǵıwı múmkin. Jıl basınan usı kúnge shekem respublikamızda 678 ɵrt jaǵdayı esapqa alınǵan. Ɵrtlerdiń derlik 75 procenti puqaralardıń turaq jaylarında júz bergen.
Atap aytqanda, ótken 2024-jılda Qaraqalpaqstan Respublikasında 20 puqara záhárli gazden zıyanlanıp qaytıs bolǵan.
Bunıń sebebi nede? Ishki isler hám Ayrıqsha jaǵdaylar ministrlikleriniń statistikasına qaraǵanda, qıs máwsimindegi kópshilik apatshılıqlar tek ǵana texnikalıq nasazlıqlar menen emes, al, xalıqtıń qáwipsizlik qaǵıydalarına ámel etpewi, juwapkersizligi hám biyparwalıǵı aqıbeti bolıp tabıladı. Sol sebepli qáwipsizlikti támiyinlew hár bir puqaranıń jeke hám toparlıq juwapkershilik norması sıpatında qabıl etiliwi shárt.
Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında jámi 1 mıń 700 den aslam kóp qabatlı turaq jaylarda 45 mıńǵa shamalas kvartiralar bar bolıp, basım kópshiligi paytaxtımız Nókis qalasında jaylasqan. Nókis qalasında 688 kóp qabatlı turaq jaylardıń 447si eski, 241i jańadan salınǵan jaylar bolıp, jámi 24 mıń 700 den aslam kvartiralar bar.
Ayrıqsha jaǵdaylar basqarmasınıń qánigeleriniń úyreniwlerine qaraǵanda, puqaralardıń záhárli gazden zıyanlanıwı menen baylanıslı bolǵan kewilsiz jaǵdaylar burın salınǵan kóp qabatlı turaq jaylarda, ásirese, úyreniw ótkeriwge barǵan basqarma xızmetkerlerine esigin ashpaǵan, jasalma ısıtıw qazanxanalarınan paydalanǵan, morısı yamasa gorelkası nasaz bolǵan kvartiralarda júz bermekte. Nókis qalasında eski kóp qabatlı turaq jaylarda 15 mıńǵa shamalas kvartiralar bolıp, usı kúnge shekem 2100 den aslam kvartiralar úy iyeleri bolmaǵanlıǵı sebepli úyrenilmegen. Ayrıqsha jaǵdaylar basqarması xızmetkerleriniń úyme-úy júrip alıp barǵan profilaktikalıq ilajları nátiyjesinde 33 mıń 400 den aslam shańaraqlarda qáwipsizlik ilajları kórildi. Záhárli gazden zıyanlanıw menen baylanıslı kewilsiz hádiyselerdiń derlik 90 procentke shamalası morılardıń tıǵılıp qalıwı menen baylanıslı bolmaqta. Sol sebepli birinshi gezekte ısıtıw qazanxanasınıń morıların tazalatıwǵa itibar qartılmaqta.
Ulıwma alǵanda, samallatıw sisteması jaqsı islemeytuǵın kárxanalarda, avtostoyankalarda, jańadan boyalǵan hám samallatılmaǵan xanalarda, pechka menen jılıtatuǵın úylerde, úy sharayatında tábiyǵıy gaz shıǵıp turǵanda janatuǵın materiallardıń tolıq janbawı aqıbetinde záhárli gazden zıyanlanıw múmkin. Sonday-aq, qurılıs jumıslarınıń kommunikaciya tarmaqlarınıń ústinde ámelge asırılıwı, qala qurılısı normalarına tuwrı kelmeytuǵın qurılıs jumısları boyınsha basqarma tárepinen úyreniw jumısları ámelge asırılmaqta. Atap aytqanda, Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında jámi 458 qurılıs obektleriniń dizimi islep shıǵıldı. 2025-jıldıń ótken dáwiri dawamında qurılıs ushın usınıs etilgen 8 mıń 754 jer maydanlarınıń qala qurılısı normaları hám qaǵıydalarına muwapıqlıǵı úyrenilip, 8 mıń 665 jaǵdayda jer maydanların ajıratıwǵa ruqsat berildi. Qala qurılısı normaları hám qaǵıydalarına qayshı keletuǵın 89 jer maydanların ajıratıwǵa qanaatlandırarsız dep sheshim berildi. Joybarlaw shólkemleri tárepinen kelisim ushın kelip túsken jámi 1 mıń 112 múrájattan 849 ı qanaatlandırarlı juwap qaytarıldı. 263 joybar hújjetlerine órtke qarsı ilajlar kirgizilmegenligi sebepli joybardı kelisiw boyınsha unamsız sheshim qabıl etildi. Qurılıs jumısları juwmaqlanıp, paydalanıwǵa qabıl etiw boyınsha 392 múrájat kelip túsken, sonnan, qurılısı juwmaqlanǵan 327 obekt paydalanıwǵa qabıl etilgen, 65 obektte tiyisli ilajlar ámelge asırılmaǵanlıǵı sebepli paydalanıwǵa qabıl etiw boyınsha unamsız qarar qabıl etildi.
Gúz-qıs máwsimi – bul bizden tek texnikalıq tayarlıq emes, al, jámiyet aldındaǵı joqarı juwapkershilikti talap etetuǵın sınaq dáwiri. Qáwipsizlik qaǵıydalarına ámel etiw bul minnetleme emes, al, insan ómiriniń eń joqarı qádiriyat ekenligin ańlaw bolıp tabıladı. Hár bir puqara, hár bir shańaraq óz qáwipsizligin támiyinlewge jeke ózi juwapker.

M.PIRNAZAROVA,
Qaraqalpaqstan xabar agentliginiń sholıwshısı