Házirgi kúnde sanlı texnologiyalar rawajlanǵan dáwirde bilimlendiriw sistemasına qoyılǵan talap hám standartlar da qıyınlasıp barmaqta. Endi mektep yamasa joqarı bilimlendiriw mákemesiniń wazıypası tek bilim beriw menen sheklenip qalmastan, oqıwshınıń psixologiyalıq jetikligine, emocionallıq turaqlılıǵına, sociallıq beyimlesiwine hám ruwxıy salamatlıǵın támiyinlewge de itibar qaratpaqta.

Rawajlanǵan mámleketlerde oqıwshı shaxs sıpatında orayǵa qoyıladı. Onıń keypiyatı, ózine bolǵan isenimi, ózin jámiyette basqara alıw qábileti bilimlendiriw procesiniń ajıralmas bólegine aylanǵan. Máselen, dúnyanıń jetekshi bilimlendiriw dárgaylarınan bolǵan Garvard, Standford, Glazgo universitetlerinde arnawlı psixologiyalıq qollap-quwatlaw xanaları, individuallıq másláhát sisteması hám oqıwshınıń ruwxıy jaǵdayın baqlaw ámeliyatı nátiyjeli jolǵa qoyılǵan. Bunday kózqaras tek ǵana stressti azaytıwda emes, al oqıwshılardıń ishki potencialın ashıwda da áhmiyetli faktor boladı.
Búgingi jámiyette sociallıq-emocionallıq bilimlendiriw ayrıqsha baǵdar sıpatında atap ótilip atırǵanı biykarǵa emes. Izertlewler sonı kórsetedi, óz sezimlerin basqara alatuǵın, ruwxıy turaqlılıqqa iye bolǵan, óz pikirin anıq bayanlay alatuǵın, basqalar menen salamat qarım-qatnas jasay alatuǵın shaxs sociallıq hám kásiplik jaqtan tezirek tabısqa erisedi. Bunnan juwmaq shıǵarıw múmkin, bilimlendiriw sistemasında psixologiyalıq qollap-quwatlaw shaxs rawajlanıwınıń ajıralmas quralı.
Keyingi jıllarda internet hám sociallıq tarmaqlardıń tásiri nátiyjesinde jaslar arasında ózin salıstırıw, basqalardıń jetiskenligine artıqsha itibar beriw jaǵdayı keskin kúsheydi. Tarmaqlarda kórsetilip atırǵan “jetiskenlik úlgileri” kóp jaǵdaylarda “jasalma” bolsa da, jas sana bul kórinislerdi real turmıs sıpatında qabıl etedi. Nátiyjede ele joldı baslamay turıp, óziniń imkaniyatların sınap kórmey turıp, ózin sátsiz, artta qalǵan, hesh nársege jaramaytuǵın insan sıpatında qabıl etedi. Bul bolsa shaxstıń ruwxıy jaǵdayına tikkeley unamsız tásir kórsetedi.
Sol sebepli, rawajlanǵan mámleketlerde bilimlendiriw mákemeleri psixologiyalıq xızmetti tiykarǵı baǵdarlardan birine aylandırǵan. Psixologlar oqıwshılar menen turaqlı sáwbetler alıp baradı, stressti azaytıw boyınsha treningler shólkemlestiredi, oqıwshını ózin-ózi ańlaw, óz qábiletin anıqlaw hám maqsetli baǵdarlawǵa járdem beredi. Ásirese, jaslar arasında keń tarqalǵan ózine isenbewshilik, sociallıq qorqıw, sátsizlikten qorqıw sıyaqlı mashqalalardı saplastırıwda psixologiya pániniń ornı sheksiz.
Mámleketimizde de orta hám joqarı oqıw orınlarında oqıwshılar ushın psixologiyalıq xızmetler engizilgen. Házirgi waqıtta psixologlar oqıwshılardı tek ǵana emocionallıq qollap-quwatlaw emes, al olardıń kásipke baǵdarlanıwı, olardıń jeke rawajlanıwı hám sociallıq beyimlesiwi boyınsha da jumıs alıp barmaqta.
Bilimlendiriw procesin sociallıq-emocionallıq kónlikpelerge tiykarlap dúziw tek ǵana jetekshilik qábiletine iye jaslarda emes, al basqalarda da jasırın talantlardı ashıwǵa járdem beredi. Sebebi kóp jaǵdaylarda talanttıń ashılmay qalıwına bilim jetispewshiligi emes, al qorqıw, ózine salıstırǵanda tómen baha, qáte islewden uyalıw sıyaqlı psixologiyalıq tosqınlıqlar sebep boladı. Ruwxıy turaqlılıq bolsa dóretiwshiliktiń baslı gilti bolıp esaplanadı.
Jáne bir áhmiyetli tárepi, jámiyettiń erteńgi kúni búgingi jaslardıń qolında. Olar tek ǵana akademiyalıq bilimler menen emes, al ruwxıy jaqtan salamat, sociallıq basımlarǵa qarsı tura alatuǵın, óz jolın tabıwǵa uqıplı insanlar sıpatında kamalǵa keliwi áhmiyetli. Bul bolsa oqıtıwshı, psixolog, ata-ana hám jámiyettiń ulıwma birge islesiwi nátiyjesinde ámelge asadı.
Juwmaqlap aytqanda, zamanagóy bilimlendiriw sistemasınıń tabısı oqıwshılardıń ruwxıy jaǵdayın qanshelli itibarǵa alıwı menen tıǵız baylanıslı. Rawajlanǵan mámleketlerdiń tájiriybesi sonı kórsetedi, psixologiyalıq qollap-quwatlaw sisteması kúshli bolǵan mákemelerde oqıwshılardıń bilimge bolǵan qızıǵıwshılıǵı joqarı, stress dárejesi tómen hám motivaciya turaqlı boladı. Sociallıq-emocional bilimlendiriwdi sistemalı jolǵa qoyıw bolsa jaslardıń jasırın imkaniyatların ashıwǵa, olardı erteńgi kúnniń básekige shıdamlı qánigesine aylandırıwǵa xızmet etedi.

Dildora DWSMATOVA,
ÓzAnıń xabarshısı