Kóz aldıńızǵa keltiriń… Aspandaǵı juldızlar arasında sonday sırlı, ǵayrıtábiyǵıy obektler bar, olar tek ǵana jaqtılıqtı emes, al obrazlıq mánide haqıyqattıń ózin de jutıp jiberedi. Bul – qara qurdım. Olar álwan sırlarǵa tolı, fizikalıq nızamlar bul jerde mánissizdey kórinedi. Biraq eń tań qalarlısı … ayırım ilimpazlar olardıń parallel dúnyalarǵa esik bolıwı múmkin ekenin aytpaqta. Bul video sizdi oylawǵa, tań qalıwǵa hám itimal… barlıǵımızǵa jańasha kózqaras penen qarawǵa májbúr etedi. Sizler menen sırlı dúnyadaǵı qara qurdımlardıń sırı haqqında sóylesemiz.

1935-jıl. Albert Eynshteyn hám Natan Rozen qara qurdımlardıń ishinde «Eynshteyn – Rozen kópirleri», yaǵnıy keńisliktegi tunneller bar bolıwı múmkin dep aytadı. Olardıń teoriyası boyınsha, bul kópirler eki dúnyanı baylanıstırıwshı jollar. Biraq bul tek teoriya edi… yamasa solay dep oylaymız. Búgingi kúnde Djeyms Vebb teleskobı, simulyaciyalar hám kvant fizikası arqalı ilimpazlar jańa gipotezalardı alǵa qoymaqta. Eń qızıǵı – Nikodim Poplavskiy ismli fizikke bola, qara qurdımlar ápiwayı sorıwshı obekt emes. Olardıń ishinde jańa dúnyalar tuwılıwı múmkin. Hár bir qara qurdım – jańa dúnyanıń baslaması.
Kóz aldıńızǵa keltiriń: siz aspanda qara noqatqa jaqınlasasız… hám ol arqalı pútkilley basqa, tanıs emes haqıyqatlıqqa túsip qalasız. Waqıt basqasha ótedi, fizika nızamları islemeydi. Múmkin, ol jerdegi siz… siz emes shıǵar? Stiven Xoking bolsa bunı jáne de tereńlestirip: «Qara qurdımlar arqalı informaciya basqa dúnyaǵa ótiwi múmkin», – deydi. Ol bunı tek teoriya dep emes, al anıq matematikalıq tiykarlar menen túsindirip bergen. Oǵan bola, qara qurdımlar tek ǵana óli juldızlardıń qaldıǵı emes, al kóp dúnyalar teoriyasınıń esigi de bolıwı múmkin.
2025-jılı Djeyms Vebb teleskobı galaktikalardıń aylanıw baǵıtın izertlegende, nátiyje kútilmegen edi: galaktikalardıń úlken bólegi saat baǵıtında aylanbaqta. Bul tosınnan ba? Yamasa biz ózlerimiz de úlken qara qurdımnıń ishindemiz be? Solay bolsa-she? Eger hár bir qara qurdım – basqa dúnya ushın tuwılıw bolsa… biz jasap atırǵan bul dúnya da basqa bir haqıyqatlıqtıń ishki bólegi me?
Qara qurdımlar – tek ilimiy jumbaq emes, al insan oy-pikiriniń shegaralarına qoyılǵan soraw. Biz ele kóp nárseni bilmeymiz. Biraq bir haqıyqat bar: olarǵa qaraǵan sayın, ózimizdi tereńirek túsine baslaymız. Juwmaqlap aytqanda, Qara qurdımlar arqalı parallel dúnyalarǵa ótiw házirshe ilimiy fantastikaǵa jaqın teoriyalıq pikir. Bul pikirge ilimiy tiykarlar bar, biraq dálilleytuǵın hesh qanday real dálil joq. Ilimpazlar bul baǵdarǵa saqlıq penen qatnas jasamaqta, biraq izlenisler dawam etpekte. Jańa teleskoplar, simulyaciyalar hám kvant-gravitaciya teoriyaları arqalı keleshekte bul sorawǵa anıǵıraq juwap beriw múmkin boladı. Házirshe anıq juwap – ilimpazlar bizden hesh nárse jasırmaǵan, tek qara qurdımlar haqqında anıq dálil joq.
Umıtpań, dúnya sheksiz, biraq sanamız onnan da keńirek.

Iroda Jwraeva, Abror Sodiqov, Uluǵbek Twxtaev, ÓzA