Mámleketimiz basshısınıń “Málimleme texnologiyaları járdeminde islenetuǵın jınayatlarǵa qarsı gúresiw jumısın bunnan bılay da kúsheytiwge qaratılǵan ilajlar haqqında”ǵı qararında kiberjınayatlardıń erte aldın alıw hám olardı ashıw nátiyjeliligin arttırıw boyınsha ámeldegi nızamshılıq hújjetlerin jetilistiriw belgilendi.

Bul baǵdarda qanday jumıslar ámelge asırıladı? Bul sorawǵa Ishki isler ministrligi Kiberqáwipsizlik orayınıń baslıǵı Behzod Mamajanov juwap berdi:
– Kiberjınayatlarǵa qarsı gúresiw baǵdarında birden-bir jumıs islew ámeliyatın jolǵa qoyıwdı názerde tutatuǵın ayrıqsha nızam joybarı islep shıǵıladı. Yuridikalıq shaxslar tárepinen kiberqáwipsizlik talaplarına ámel etpegeni ushın, sonday-aq, málimleme texnologiyaları tarawındaǵı barlıq jınayatlar boyınsha juwapkershilikti kúsheytiw boyınsha nızamshılıqqa ózgerisler kirgiziledi.
Bankler, tólem sisteması operatorları, tólem shólkemleri hám basqa da shólkemlerdiń málimleme qáwipsizligi hám kiberqáwipsizlik talaplarına ámel etpegeni nátiyjesinde jol qoyılǵan kiberjınayat aqıbetinde kelip shıqqan materiallıq zıyandı olardıń esabınan óndiriw tártibin engiziw belgilendi.
Sonıń menen birge, bunnan bılay da kiberjınayat islewde óz atındaǵı bank kartasınan, bank esap betinen, elektron qaltasınan hám basqa da shaxsqa tiyisli maǵlıwmatlardan (SIM karta, elektron akkaunt) paydalanıwǵa jol qoyǵan shaxslar ushın hákimshilik hám jınayıy juwapkershilik ilajları belgilenedi.
Kiberjınayatlardıń aldın alıw baǵdarında málimleme sistemasındaǵı ázzilikler hám kemshilikler nátiyjesinde kiberjınayat júz beriwine jol qoyǵan bankler hám tólem shólkemleriniń dizimi jámiyetshilikke járiyalanadı. Xalıqtıń pul qarjıların tartıwǵa qaratılǵan onlayn aldawshılıq sxemaları – “finanslıq piramida”lardı erte anıqlaw ámeliyatı jolǵa qoyıladı.
Qarar menen puqaralardıń bank kartalarındaǵı pulların talan-taraj etiwdi toqtatıw maqsetinde bankler, tólem sisteması operatorları hám tólem shólkemlerine zamanagóy antifrod hám antivirus qorǵaw sistemaların engiziw jáne aldawshılar tárepinen jalǵan nomerler arqalı puqaralarǵa qońıraw etiwlerin texnikalıq sheklew (imkansız etiw) sıyaqlı ilajlar belgilendi.
Usı jıldan baslap hár jılı bir ay dawamında “Kibermádeniyattı rawajlandırıw aylıǵı” kompleksli úgit-násiyat aylıǵın ótkeriw jáne úgit-násiyat jumısların tarawǵa baylanıslı barlıq mámleketlik hám mámleketlik emes shólkemler tárepinen jedel túrde alıp barıw arqalı xalıqtıń sanlı immunitetin hám xabardarlıǵın arttırıwdıń turaqlı sisteması jolǵa qoyıladı.
Qararǵa muwapıq, kiberjınayatlardı ashıw baǵdarında Oraylıq bank, tólem sisteması hám ishki isler uyımlarınıń wákillerinen ibarat operativ háreket toparınıń jumısı jolǵa qoyıladı. Bul topar tárepinen gúmanlı pul ótkeriw ámeliyatlarına baylanıslı bank kartaların jedellik penen anıqlaw hám bloklaw sıyaqlı ilajlar kórip barıladı.
Nátiyjede kiberjınayat arqalı jınayatshılar tárepinen ózlestirilgen pullardıń respublika aymaǵınan shıǵıp ketiwiniń aldın alıw hám jábirleniwshige qaytarıw imkaniyatı támiyinlenedi.
Qarar menen kiberjınayatlardı tergew hám ashıw jumısınıń sapasın hám nátiyjeliligin arttırıw maqsetinde bul processte nızamshılıqtıń orınlanıwı ústinen prokurorlıq qadaǵalaw hám ilimiy-izertlew jumısı jolǵa qoyıladı.
Bunnan tısqarı, kiberjınayatlarǵa qarsı gúresiw baǵdarında xalıqaralıq birge islesiwdi keńeytiw hám tarawdaǵı xızmetkerlerdiń mamanlıǵın arttırıw boyınsha ilajlar belgilendi.
Usı qararda kórsetilgen wazıypalardıń ámelge asırılıwı juwapker mámleketlik uyımlar, shólkemler, bankler, tólem sisteması operatorları hám tólem shólkemleriniń puqaralardıń kiberjınayatlardan jábirlenip qalıwınıń aldın alıw hám olardıń finanslıq qáwipsizligin bekkemlew boyınsha juwapkershiligin arttırıwǵa xızmet etedi.

Norgul Abduraimova, ÓzA