Múnásibet

Ózbekstanda keyingi jılları jer hám suw qatnasıqların jaqsılaw, agrobiznes ushın qolaylı sharayatlar jaratıw, kooperaciyanıń rawajlanıwın qollap-quwatlaw boyınsha sistemalı jumıslar alıp barılmaqta.
Tarawǵa bazar mexanizmlerin engiziw, málimleme-kommunikaciya texnologiyaların keńnen engiziwge qaratılǵan reformalar islenbekte. Ilimiy jetiskenliklerden nátiyjeli paydalanıw hám kadrlardıń potencialın jaqsılaw jumısları bolsa anıq ilajlarǵa tiykarlanǵan.
Bul BMSh Bas Assambleyasınıń 2030-jılǵa shekemgi dáwirde Turaqlı rawajlanıw tarawındaǵı rezolyuciyası hám bul hújjettiń ekinshi maqseti – azıq-awqat qáwipsizligin bekkemlew, awqatlanıw racionın jaqsılaw hám agrar tarawdı turaqlı rawajlandırıwǵa járdem beriw baǵdarındaǵı maqset hám wazıypalarǵa únles ekenligi menen áhmiyetli bolıp esaplanadı.
Prezidenttiń 2019-jıl 23-oktyabrde «Ózbekstan Respublikası awıl xojalıǵın rawajlandırıwdıń 2020-2030-jıllarǵa mólsherlengen strategiyasın tastıyıqlaw haqqında»ǵı pármanı qabıl etildi. Bul hújjet sheńberinde awıl xojalıǵın reformalaw, tarawda mámleketlik basqarıw sistemasın jetilistiriw, bazar qatnasıqların keńnen engiziw, awıl xojalıǵı ónimlerin jetistiriwshi, qayta islewshi hám satıwshı subyektler arasındaǵı qatnasıqlardıń huqıqıy tiykarın bekkemlewge qaratılǵan bir qatar huqıqıy tiykarlar jaratıldı.
Mámleketimiz basshısınıń usı jıl 3-fevral kúni qabıl etilgen «Awıl xojalıǵı egislik maydanlarınıń ónimdarlıǵın arttırıw, tarmaqqa investiciyalar tartıw ushın qolaylı sharayat jaratıw boyınsha gezektegi ilajlar haqqında»ǵı pármanı menen bolsa bul tarawdaǵı jumıslardıń kólemin jańa basqıshqa alıp shıǵıwǵa qaratılǵan bir qatar áhmiyetli baǵdarlar belgilep berildi.
Sonıń ishinde, pármanda jer uchastkaların ajıratıwdıń hámme ushın teń, ashıq-aydın hám bazar principlerine tiykarlanǵan tártibin jáne de jetilistiriwge baylanıslı anıq wazıypalar kirgizildi. Sonıń menen birge, awıl xojalıǵı tarawına investiciyalardı keńnen tartıw arqalı paxta hám ǵálleden qısqartılıp atırǵan jer maydanlarında joqarı qosımsha qunǵa iye hám eksportqa jaramlı awıl xojalıǵı eginlerin jetistiriwdi kóbeytiw hám azıq-awqat qáwipsizligi hám bahalardıń turaqlılıǵın támiyinlew boyınsha anıq ilajlar belgilengen.
Atap aytqanda, endi jer uchastkaları konturlarınıń pútinligi hám suwǵarıw sisteması buzılmaǵan halda 3 gektardan 50 gektarǵa shekemgi ólshemlerde «E-auksion» sawda platformasında elektron onlayn aukcion sawdalarına shıǵarıladı. Bul ámeliyat jer menen tillesiw hám fermerlik jumısına qızıqqan kóplegen insanlar ushın jańa imkaniyatlardı jaratıp beredi.
Házir kópshilikte diyqan hám fermerlik jumısına qızıǵıwshılıq bolsa da, tájiriybesi, ekonomikalıq hám sociallıq imkaniyatınan kelip shıǵıp úlken jer maydanların alıp óz jumısların jolǵa qoyıwǵa ekilener edi. Endi hár bir insan imkaniyatınan kelip shıqqan halda elektron onlayn aukcion sawdalarına qatnasıp ózi ushın jeterli dep bilgen jerge iye bolıwı múmkin.
Sonday-aq, párman menen qorǵaw zonasınan tısqarı bolǵan atız shetinde atızında 20 sotixtan kóp bolmaǵan aymaqta awıl xojalıǵına xızmet kórsetiwshi jeńil konstrukciyalı muzlatqısh qoymaxanalar, tańlaw, qadaqlaw orınları, suw únemlewshi texnologiyalar, atız sarayı, texnika parki sıyaqlı obyektlerdi jaylastırıwǵa da ruqsat berilmekte. Bul bolsa fermer hám diyqanlarǵa, ásirese, atız saraylarında máwsim dawamında óz shańaraǵı menen jasap sharwa malları, qus sıyaqlı haywanlardı baǵıw arqalı qosımsha dáramat alıw imkaniyatın da arttıradı.
Qalaberdi, jańa sistema sheńberinde elektron onlayn aukcion jeńimpazı jer uchastkasınan 49 jıl ijara huqıqı tiykarında paydalanıw, keyin ala ijara múddetin nızamshılıqqa muwapıq ózgerisler, awıl xojalıǵı eginleriniń túrleri, sortları hám kólemlerin, sonday-aq, olardı jetistiriw hám agrotexnikalıq ilajlardı ótkeriw usılların ózi erkin túrde belgilew, sonıń ishinde, paxta hám ǵálle eginlerin tek ózi maqul dep esaplaǵan jaǵdayda ǵana jetistiriw huqıqına iye bolmaqta.Sır emes ayırım reformalardan xabarsız qostırnaq ishindegi basshılardıń jumısqa artıqsha aralasıwı aqıbetinde bir waqıtları fekrmerler ózleri qálemegen egin túrlerin egiwge hám nátiyjede ekonomikalıq shıǵınlarǵa dus kelmekte. Pármanda belgilengen huqıqlar arqalı endi olar erkin túrde ózleri sáykes dep bilgen egin túrlerin egip ósiredi.
Sonıń menen birge, jer iyeleri Jer kodeksine muwapıq ijara shártnaması boyınsha óz huqıqları hám minnetlemelerin teginge yamasa haqı ornına ijara múddeti dawamında basqa shaxsqa ótkeriw, jer uchastkasın ekilemshi ijaraǵa beriw huqıqlarına da iye bolmaqta.
Jáne bir áhmiyetli ózgeris, jıllıq suw jetkerip beriw limitleriniń eń tómen hám eń joqarı dárejesi sheńberinde kepillengen kólemde suw alıw, bul minnetleme orınlanbaǵan jaǵdaylarda jetkerilgen zıyanlardı talap etip alıw huqıqı da kepillenbekte. Bul arqalı óz jeri quramınan jaqsı xabardar bolǵan tájiriybeli diyqanlarǵa hesh bir ekileniwsiz qálegen ónimdi máwsimge qaramastan jetistiriwdi kepilleydi.
Ulıwma alǵanda, fermer, diyqan hám jer iyelerine usı sıyaqlı huqıqlardıń kepillenip beriliwi, keleshekte joqarı qosımsha qunlı ónimlerdi islep shıǵarıw kólemin bir yarım ese hám eksport kórsetkishlerin eki esege arttırıw arqalı, tek mámleketimizde emes, al regionda azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlew imkaniyatın beredi.

Dilrabo XOLBOEVA,
Oliy Majlis Nızamshılıq palatasınıń
Agrar hám suw xojalıǵı
Máseleleri komiteti baslıǵınıń orınbasarı.
ÓzA