“Қурган уй-жойимда 2006 йилдан бери яшайман, кадастр ҳужжатим бор, лекин ҳоким қарори йўқ…”
• “Уй-жой олдим, кадастр қилинган, лекин эгалик ҳуқуқи йўқ.”
• “Пахтачиликка мўлжалланган суғориладиган ерда уй-жой қурганман, эгалик ҳуқуқини расмийлаштира оламанми?”
• “Ер участкам бор, уй ҳам қурилган, кадастри бор. Фақат эгалик ҳуқуқи ололмаяпман…”
Юртдошларимиздан келган бу каби саволлар уй-жой ва ер участкаларини расмийлаштира олмаётган фуқароларни қийнаётган муаммолардан биридир. Маълумотларга кўра, ер участкасидан узоқ йиллар давомида фойдаланиб келаётган ёки ерга бўлган ҳуқуқларни расмийлаштириш масаласи турли сабабларга кўра охирига етказилмаган 3,8 миллиондан ортиқ 493 минг гектар ер участкалари мавжуд. Амалдаги қонунчиликда эса ушбу муаммоли ер участкаларига нисбатан ҳуқуқларни эътироф этишнинг ҳуқуқий асоси ва тартиби мавжуд эмас.
Бугунги кунгача ер участкаларига нисбатан ҳуқуқларни эътироф этиш масаласида жами 5 марта акция эълон қилинган. Уларда ҳаммаси бўлиб 1 миллион 338 мингта ўзбошимча қурилган уй ҳужжатлаштирилган. Хусусан, 2018 йилда Президентимизнинг тегишли фармонига мувофиқ ўтказилган бир марталик умумдавлат акцияси доирасида 621 минг нафардан ортиқ фуқароларнинг ўзбошимчалик билан эгалланган ер участкасида тегишли рухсатномасиз қурилган уй-жойларига нисбатан эгалик ҳуқуқи эътироф этилиб, уларга кадастр ҳужжатлари расмийлаштириб берилган эди. Шунга қарамай, яна 126 мингдан ортиқ фуқароларнинг рухсатномасиз қурилган уй-жойларига нисбатан эгаликни белгилаш масаласи очиқ турибди.
Эндиликда бу каби муаммоларни ҳал этиш бўйича яна 3 йиллик давлат акцияси кутилмоқда. Аввал хабар берилганидек, (https://uza.uz/posts/572203, https://uza.uz/posts/587342, https://uza.uz/posts/589291) «Ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер участкаларига ҳамда уларда қурилган бинолар ва иншоотларга бўлган ҳуқуқларни эътироф этиш тўғрисида»ги қонун Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутатлари томонидан қабул қилиниб, Сенатга юборилди.
Мазкур қонунда назарда тутилаётган айрим жиҳатларга тўхталамиз. Жумладан, якка тартибдаги уй-жой қурилган ер участкасига бўлган ижара ҳуқуқи 1998 йил 1 июлга қадар эгалланган бўлса, барча ҳудудларда 0,24 гектардан, 1998 йил 1 июлдан 2018 йил 1 майга қадар эгалланган бўлса, Тошкент, Нукус шаҳарларида ва вилоят марказларида 0,06 гектардан, қолган ҳудудларда 0,12 гектардан ошмайдиган ҳажмда расмийлаштириб берилади.
Якка тартибдаги уй-жой эгаллаган ер участкасининг амалдаги майдони юқоридаги келтирилган ҳажмлардан ортиқча бўлса, ер участкасининг ортиқча эгалланган қисмига томорқа ёки деҳқон хўжалигини юритиш учун ижара ҳуқуқи эътироф этилади.
Шу ўринда қайд этиш лозимки, ҳозирги кунда айрим фермерлар, фуқаролар томонидан ғаллачилик, пахтачиликка мўлжалланган суғориладиган ерлар ҳам ўзбошимчалик билан эгалланган ҳолатлар бор. Бино ва иншоот, якка тартибдаги уй-жой суғориладиган ерларда жойлашган тақдирда, ҳуқуқларни эътироф этиш масаласи қонунчилик ҳужжатларига асосан ер фонди тоифаси ўзгартирилганидан кейин кўриб чиқилиши кўзда тутилган.
Қонунда яна бир масала — халқимиз орасида “дача” деб аталадиган дала ҳовлиларга оид муаммолар ҳам тартибга солинмоқда. Шаҳар атрофидаги дала ҳовлилар бугунги кунда расман “Боғдорчилик-узумчилик ширкатлари”га бирлашган бўлсада, амалда доимий турар жойларга айланган. Қонун билан ушбу ширкатлардаги хонадонларнинг ҳам қонуний ҳуқуқлари тартибга келтирилиши бу ерда истиқомат қилувчиларни қийнаётган масалаларга ечим бўлади.
Бир сўз билан айтганда, кўпчилик фуқароларни қийнаб келаётган ҳужжатсиз ёки эгалик ҳуқуқисиз ер участкалари ва уй-жойлар масаласида юртдошларимизга яна бир бор енгиллик ва қулайлик яратилмоқда. Бунинг учун фуқаролар ўз вақтида ҳаракат қилиб, қонун қабул қилингандан бошлаб 2028 йил 1 январгача ушбу акциядан фойдаланган ҳолда ер участкалари ва уй-жойларини расмийлаштириб олишлари лозим бўлади. Мазкур ташаббус мамлакатимизда инсон қадри улуғланаётгани, фуқароларнинг муаммолари уларнинг фойдасига ҳал этилаётганидан далолат беради.
Муҳтарама Комилова,
ЎзА