Мамлакатимиздаги мавжуд қонунчиликка кўра, барча турдаги қурилишлар учун ер участкаларини ажратиш материаллари, лойиҳаолди ва лойиҳа ҳужжатлари, атроф табиий муҳит ҳолатига ва фуқаролар соғлиғига салбий таъсир кўрсатувчи ишлаб турган корхоналар ва бошқа шу каби объектлар Давлат экологик экспертизаси объектлари ҳисобланади.
Мазкур объектларни Давлат экологик экспертизасидан ўтказишнинг мажбурийлиги ҳам белгилаб берилган.
Шу билан бирга, Давлат экология экспертизасининг ижобий хулосасисиз лойиҳаларни амалга ошириш тақиқланган. Мазкур жараёнларни тўлиқ рақамлаштириш мақсадида эса “eco-service.uz” ахборот тизими ишлаб чиқилган.
Давлат экологик экспертизаси маркази ахборот хизмати раҳбари Шаҳзода Акрамованинг маълум қилишича, жорий йилнинг 1 февралидан бошлаб, “eco-service.uz” ахборот тизимининг янги версиясини ишга тушириш кўзда тутилган.
Хўш, ушбу тизимда тадбиркорлик ва хўжалик юритувчи субъектлар учун қандай қулайликлар тақдим этилади?
Мутахассиснинг таъкидлашича, янгича ёндашув тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатидан ўтказиш жараёнидан бошлаб фаолият турига мувофиқ экологик баҳолаш ва меъёрлаш талаблари ҳақида хабардор қилиш, фаолият кўрсатаётган тадбиркорлик ва хўжалик юритувчи субъектларнинг экологик меъёрий ҳужжатлари билан қамров даражасини кескин оширишга хизмат қилади.
Ушбу тизим бюрократик тўсиқлар ҳамда қўл меҳнатини қисқартириш, шаффоф ва қулай тизим яратиш, тизимда қамров даражасини кескин ошириш ҳамда тадбиркорлик ва хўжалик юритувчи субъектларга қулайлик яратилишини таъминлайди. Мамлакат бўйича тадбиркорлик ва хўжалик юритувчи субъектларга умумий огоҳлантириш хати ўзбек, рус, қорақалпоқ ва инглиз тилларида тизимнинг веб-саҳифасида жойлаштирилиб, ҳаволаси субъектларга СМС хабарнома шаклида юборилади ва огоҳлантириш хатини очиб ўқиган ҳар бир субъект белгилаб борилади.
Огоҳлантириш хатининг ўзида барча меъёрий ҳужжатлар билан танишиш ҳамда телеграм бот ёки веб-сайт орқали ариза бериш имконияти мавжуд бўлиб, ариза бериш учун рўйхатдан ўтиш ёки электрон рақамли имзодан фойдаланиш талаб этилмайди. Тайёр бўлган электрон ариза бир марталик СМС код билан тасдиқланади. Тадбиркорлик субъектлари учун лойиҳа ҳужжатларини тайёрлаш ва топшириш билан боғлиқ харажатлар олдингидан 10 мартага — 340 000 сўмдан 34 000 сўмга арзонлашади ҳамда 5 иш кунидан 1 иш кунига қисқаради, яъни 5 мартагача тезлашади.
Давлат экологик экспертизаси хулосасини олиш тўғрисида огоҳлантирилгандан кейин ҳам хулоса олмаган ёки хулосанинг амал қилиш муддати ўтган тадбиркорлик ва хўжалик юритувчи субъектлар тўғрисида Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳудудий инспекторларнинг планшетлари орқали автоматик тарзда хабарнома бериш йўлга қўйилади.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялари вазирлиги ҳузуридаги Космик тадқиқотлар ва технологиялар агентлиги маълумотлар базасидан фойдаланиш имконияти яратилади. Маълумот ўрнида шуни айтиб ўтиш лозимки, мазкур тизим орқали ўтган йилларда йилига 20 000 атрофида электрон аризалар кўриб чиқилган бўлса, янги тизим орқали 2024 йилнинг ўзида 100 000 ортиқ ариза кўриб чиқилиши кутилмоқда. Шунингдек, атроф муҳитга таъсир ҳолатларининг назорати яхшиланади.
Жараёнлар тўлиқ рақамлашиши ҳисобидан иш сифати ва самарадорлиги кескин ошиб, тизимнинг мониторинг юритиш ва статистик таҳлилларни тайёрлаш жараёни автоматлашади. Ярим автоматлашитирилган тартибда тайёрланаётган лойиҳа ҳужжатлари ҳамда тадбиркорлик субъектларига кўрсатилаётган хизматларнинг сифати ошади.
Муҳайё Тошқораева, ЎзА