Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında XX ásir qaraqalpaq ádebiyatınıń kórnekli wákili, belgili shayır, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı Tólepbergen Mátmuratovtıń tuwılǵanına 85 jıl tolıwına arnalǵan «Kókte quyash qalsın, jerde jaqsılıq» atamasındaǵı respublikalıq ilimiy-teoriyalıq konferenciya bolıp ótti.

Konferenciyaǵa Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi Baslıǵınıń másláhátshisi, filologiya ilimleri boyınsha filosofiya doktorı (PhD), docent Perdeǵaliy Dabılov, instituttıń rus tili hám ádebiyatı kafedrasınıń docenti, filologiya ilimleriniń kandidatı Еlmira Eshniyazova, Nókis qalasındaǵı Prezident mektebiniń joqarı kategoriyalı ana tili hám ádebiyatı páni muǵallimi Húrlixa Abdijabbarova, sonday-aq, belgili jazıwshı hám shayırlar, filolog ilimpazlar, shayırdıń perzentleri, institut professor-oqıtıwshıları hám studentleri qatnastı.
Ilajda bayanat jasaǵanlar hám sózge shıqqanlar Tólepbergen Mátmuratov shıǵarmalarında shayır fenomeni, onıń lirikası, shayır shıǵarmalarınıń ulıwma bilim beriw mektepleri oqıwshıları arasında ulıwma insanıylıq qádiriyatlardı úgit-násiyatlaw hám rawajlandırıwdaǵı áhmiyeti haqqında bahalı maǵlıwmatlar berdi.
«Ómirdegi meniń maqset – muradım:
Quwıp shıǵıw qayda bolsa pás qılıq.
Dúnyada ne qalsın, dese juwabım:
Kókte quyash qalsın, jerde jaqsılıq», – dep jırlaǵan shayır Tólepbergen Mátmuratov, haqıyqatında da, ápiwayı, biraq úlken adamgershilik qásiyetleri menen de, joqarı adamgershilikti, ar-hújdan, jaqsılıqtı, sap muhabbattı jırlaytuǵın jıllı lirizmge tolı, názik sezimtal poeziyası menen de tiriliginde ózine máńgilik estelik qaldırıp ketken shın mánisindegi ádebiy tulǵa, haqıyqıy talant iyesi, úlken háripler menen jazıwǵa ılayıq ájayıp insan boldı.

Shayırdıń óziniń de, poeziyasınıń da usınday bir ájayıp dúnya ekenligin waqtında durıs ańlay bilgen akademik Marat Nurmuhammedov shayır poeziyasınıń dáslepki dáwirlerinde-aq bul poeziyanıń arnawlı izetlewge turarlıq ekenligin atap ótken edi.
Waqtında S.Axmetov, Q.Sultanov, Q.Kamalov usaǵan ilimpazlar da onıń dóretiwshiligine ayrıqsha baha beredi.
2000-jıllardıń basında bolsa jas ilimpaz Еlmira Eshniyazova shayır poeziyasındaǵı sheberlik máselesi boyınsha arnawlı ilimiy-izertlew jumısın júrgizdi.
Mine, usınday ádebiyatımızda belgili ornı bar, talantlı ájayıp shayır T.Mátmuratov 1939-jılı Qaraózek rayonında diyqan shańaraǵında tuwıldı. Jaslayınan ata-anasınan jetim qalıp, balalar úyinde tárbiyalandı. T.Mátmuratovtıń shayırlıqqa, ulıwma kórkem dóretiwshilikke bolǵan ıqlası usı balalar úyinde tárbiyalanıp, oqıwshı bolıp oqıp júrgen jıllarında-aq payda boldı. Mektepti pitkeriwden shayırlıq joldı tańlap alǵısı kelip, Tashkent mámleketlik universitetiniń jurnalistika fakultetine tapsırmaqshı boldı. Onıń jurnalist, shayırlar tayarlaytuǵın oqıw ornınıń studenti bolsam, degen bul ármanı 1958-jılı iske astı. Studentlik jıllarında T.Mátmuratov jaqsı ádebiy ortalıqqa aralasıp, óziniń kurslasları bolǵan, soń ózbek hám qaraqalpaq ádebiyatınıń belgili wákilleri bolıp jetilisken talantlı jazıwshı-shayırlar, jurnalistler A.Aripov, Sh.Xalmurzaev, K.Mámbetov, S.Sadıqovlar menen jaqın dóretiwshilik baylanısta boldı.T.Mátmuratov universitetti pitkergen 1963-jılda shayır sıpatında ádewir ısılıp qalǵan edi. Kóp uzamay oqıwshı jurtshılıǵı onıń dáslepki shayırlıq sawǵası «Aq terek pe, kók terek» (1964) penen tanıstı. Shayır, mine usı 60-jıllardıń ortalarınan baslanǵan shayırshılıq ónerin 70-jıllarda ádewir jetilistirdi. Ol respublikalıq gazetalarda, mámleketlik radioesittiriw hám telekórsetiw komitetinde, soń «Ámiwdárya» jurnalında ádebiy xızmetker, bólim baslıǵı, juwaplı xatker, bas redaktordıń orınbasarı bolıp islegen jıllarında óz miynet lawazımların qanday minsiz atqarǵan bolsa, ómiriniń aqırına shekem lirikaǵa, poeziyaǵa sadıq qaldı, kóp ǵana qosıqlar, poemalar jazdı, awdarmalar isledi. Shayır qısqa ómiriniń ishinde «Aq terek pe, kók terek» (1964), «Lirika» (1966), «Gózzallıq oyandı» (1970), «Aysánem» (1973), «Ashılısıw» (1977), «Arzıw shámeni» (1981), «Jaqsılıq sarayı» (1986), «Juldızlar janar» (1989) qosıqlar hám poemalar toplamların miyras etip qaldırdı. Onıń rus tilinde de eki (1984, 1988) poeziyalıq toplamı basılıp shıqtı. Ol Gyoteniń «Faust» tragediyasın qaraqalpaq tiline awdardı. T.Mátmuratov 1986-jılı «Arzıw shámeni» poetikalıq toplamı hám «Jaqsı adamnıń júregi» poeması ushın Qaraqalpaqstan Respublikası Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı boldı.
Konferenciyada shayırdıń qálemine tiyisli qosıqlar instituttıń talantlı studentleri hám kórkem óner sheberleri tárepinen atqarıldı. Sonıń menen birge, shayırdıń ómiri hám dóretiwshiligine arnalǵan saxnalıq kórinisler jıynalǵanlardıń názerine usınıldı.

Islam Matekov, Ájiniyaz atındaǵı NMPI nıń baspasóz xatkeri.
Qaraqalpaqstan xabar agentligi