Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń Pármanı

Ózbekstan Respublikasınıń “Balalardı zorlıqtıń barlıq túrlerinen qorǵaw haqqında”ǵı Nızamınıń orınlanıwın nátiyjeli shólkemlestiriw hám de jámiyette balalarǵa bolǵan zorlıqtıń barlıq túrlerine mawasasızlıq ortalıǵın qáliplestiriw, olardıń huqıqların erkinliklerin hám nızamlı máplerin isenimli qorǵaw maqsetinde qarar etemen:
I. Balalardı zorlıqtıń barlıq túrlerinen qorǵaw strategiyası.
1. Ózbekstan Respublikası Bogota háreketler shaqırıǵına qosılǵanı hám Balalarǵa qarata zorlıqqa shek qoyıw boyınsha global alyans aǵzalıǵına qabıl etilgenligi maǵlıwmat ushın qabıl etilsin.
2. Tómendegiler:
(a) 2026-2030-jıllarǵa mólsherlengen Balalardı zorlıqtıń barlıq túrlerinen qorǵaw strategiyası 1-qosımshaǵa muwapıq;
(b) Balalardı zorlıqtıń barlıq túrlerinen qorǵaw strategiyasın 2026-2027-jıllarda ámelge asırıw boyınsha ilajlar baǵdarlaması 2-qosımshaǵa muwapıq tastıyıqlansın.
II. Balalarǵa qaratılǵan zorlıqtıń barlıq túrlerine qarsı gúresiw sistemasın jetilistiriw
3. 2026-jıl 1-fevraldan baslap:
(a) zorlıq aqıbetinde shańaraǵınan alınǵan hám ózine qarata zorlıq islew qáwipi astında bolǵan, sonday-aq, sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan balalar ushın professional tutınǵan shańaraq xızmeti jolǵa qoyıladı. Bunda:
(i) kásiplik tutınǵan shańaraqtı shólkemlestiriwge talabanlar zorlıqtan jábirlengen hám ózine qarata zorlıq islew qáwpi astında bolǵan, sonday-aq, sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan balalarda (keyingi orınlarda – sociallıq qorǵawǵa mútáj balalar) zorlıq nátiyjesinde alınǵan ruwxıy jaraqatınıń unamsız tásirin azaytıw, minez-qulqındaǵı ózgerislerdi yamasa shańaraq aǵzaları, teńlesleri menen qatnasıqlarındaǵı buzılıwlardı hám olardıń aqıbetlerin saplastırıwǵa qaratılǵan sociallıq-reabilitaciya baǵdarlamaları tiykarında oqıtıladı;
(ii) zorlıq aqıbetinde shańaraǵınan alınǵan sociallıq qorǵawǵa mútáj balalar professional tutınǵan shańaraqqa “Insan” sociallıq xızmetler orayları hám usı shańaraqlar arasında dúzilgen shártnama tiykarında jaylastırıladı;
(iii) professional tutınǵan shańaraqqa hár bir jaylastırılǵan balanıń kútimi ushın hár ayda Sociallıq qorǵaw mámleketlik qorınıń qarjıları esabınan miynetke haqı tólewdiń eń az muǵdarınıń 2 esesi muǵdarında qarjı tólep barıladı;
(iv) professional tutınǵan shańaraqqa jaylastırılǵan hár bir balanıń jasaw qárejetleri ushın Sociallıq qorǵaw mámleketlik qorınıń qarjıları esabınan nızamshılıq hújjetlerine muwapıq shańaraqlıq balalar úyi tárbiyalanıwshılarınıń jasaw qárejetleri ushın belgilengen muǵdarlarda qarjı ajıratıladı;
(b) dáslep Qashqadárya, Nawayı hám Xorezm wálayatlarında, 2026-jıldıń aqırına shekem respublikanıń basqa aymaqlarında sociallıq qorǵawǵa mútáj balalar ushın Sociallıq qorǵaw milliy agentligi sistemasında kishi kólemdegi sociallıq járdem oraylarınıń jumısı jolǵa qoyıladı;
(v) jınısıy zorlıqtan jábir kórgenligi sebepli shańaraǵınan alınǵan balalar “Insan” sociallıq xızmetler orayları tárepinen Hayal-qızlardı reabilitaciyalaw hám beyimlestiriw respublikalıq orayınıń aymaqlıq oraylarına da basqalardan bólek jaylastırılıwı múmkin.
4. Sonday tártip ornatılsın, oǵan muwapıq 2026-jıl 1-sentyabrden baslap:
(a) zorlıqtan jábirlengen balalarǵa hám zorlıqqa gúwa bolǵan balalarǵa olar tiyisli processuallıq háreketlerge tartılǵan waqıttan baslap mámleket esabınan yuridikalıq járdem kórsetiledi;
(b) balalarǵa qarata olardıń nızamlı wákilleri yamasa basqa tuwısqanları tárepinen zorlıq halatları boyınsha isti sudqa shekem júrgiziw hám sud dodalaw processlerindegi barlıq processuallıq háreketlerdi ámelge asırıwda qáwenderlik uyımınıń wákili májbúriy tártipte qatnasadı;
(v) zorlıqtan jábirlengen balalardıń dáslepki kórsetiwleri májbúriy tártipte videojazıw arqalı jazıp alınadı;
(g) múlkshilik formasına qaramastan bilimlendiriw, densawlıqtı saqlaw hám xalıqtı sociallıq qorǵaw shólkemleri xızmetkerleri tárepinen balalarǵa qarata zorlıq penen baylanıslı anıqlanǵan faktler haqqında xabar bermegeni ushın hákimshilik juwapkershilik engiziledi.
5. Ishki isler ministrligi Bas prokuratura, Ádillik ministrligi, Sociallıq qorǵaw milliy agentligi hám mápdar uyımlar menen birgelikte:
(a) úsh ay múddette nızamshılıqqa usı Pármannıń 4-bántinen kelip shıǵatuǵın ózgerisler hám qosımshalar kirgiziwdi názerde tutatuǵın nızam joybarın;
(b) altı ay múddette balalarǵa jınısıy zorlıq islewge baylanıslı isler sheńberinde balalar hám gúman etiliwshi, ayıplanıwshı yamasa sudlanıwshı arasında júzlestiriw tergew háreketin tek ǵana tergewshi hám prokurordıń qararı yamasa sudtıń uyǵarıwı menen ótkeriw sistemasın engiziw boyınsha nızam hújjetlerine ózgerisler hám qosımshalar haqqındaǵı usınıslardı Ministrler Kabinetine kirgizsin.
6. Ministrler Kabineti, Sociallıq qorǵaw milliy agentligi, Ishki isler ministrligi jáne Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi ministrliginiń tómendegilerdi názerde tutatuǵın usınıslarına kelisim berilsin:
(a) Respublikalıq qızlar oqıw-tárbiya mákemesin hám Respublikalıq er balalar oqıw-tárbiya mákemesin saplastırıw;
(b) mámleketlik mákeme túrinde Balalardı qollap-quwatlaw hám sociallıq integraciya orayı hám onıń Samarqand, Ferǵana, Xorezm hám Buxara wálayatlarında regionallıq bólimlerin shólkemlestiriw.
Sociallıq qorǵaw milliy agentligi eki ay múddette Balalardı qollap-quwatlaw hám sociallıq integraciyalaw orayınıń jumısın shólkemlestiriw boyınsha normativlik-huqıqıy hújjet joybarın Ministrler Kabinetine kirgizsin.
III. Zorlıqtan jábirlengen balalar hám olardıń shańaraqları ushın sociallıq xızmetlerdi shólkemlestiriw.
7. 2026-jıl 1-marttan baslap “Insan” sociallıq xızmetler oraylarında sociallıq qorǵawǵa mútáj balalardıń ata-anaları (olardıń ornın basıwshı shaxslar) ushın “mehirli shańaraq” xızmeti shólkemlestiriletuǵını belgilensin. Bunda:
(a) “mehirli shańaraq” xızmeti Sociallıq qorǵaw milliy agentligi janındaǵı Balalardı qollap-quwatlaw hám sociallıq integraciya orayı tárepinen shólkemlestiriledi;
(b) “mehirli shańaraq” xızmetine ata-analar (olardıń ornın basıwshı shaxslar) Balalar máseleleri boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası, wálayatlar, Tashkent qalası hám rayon (qala)lıq komissiyalarınıń qararı tiykarında tartıladı;
(v) “mehirli shańaraq” xızmetine tartılǵan ata-analarǵa (olardıń ornın basıwshı shaxslarǵa) perzentleriniń psixofizikalıq ózgesheliklerin esapqa alǵan halda shańaraǵı menen buzılǵan qatnasıqlardı tiklew hám olardıń sociallasıwına járdemlesiw ushın “shańaraqlıq terapiya” xızmetleri biypul kórsetiledi.
Sonday tártip ornatılsın, oǵan muwapıq:
(a) sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan balalar olardıń minez-qulqın, qábiletin hám qızıǵıwshılıqların esapqa alǵan halda oqıw jılı dawamında 3-qosımshada názerde tutılǵan bilimlendiriw shólkemlerine Balalar máseleleri boyınsha rayon (qala) komissiyasınıń qararına bola, Sociallıq qorǵaw milliy agentliginiń jollamasına muwapıq jaylastırılıwı múmkin. Bunda:
(i) jollama tiykarında jiberiletuǵın sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan balalar bilimlendiriw shólkemlerine biypul tiykarda, sınaqlar hám qosımsha imtixanlarsız qabıl etiledi;
(ii) dem alıs waqtında sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan balalardı ata-anasına (olardıń ornın basıwshı shaxsqa) qaytarıw imkaniyatı bolmaǵan jaǵdayda, “Insan” sociallıq xızmetler orayları tárepinen usı balalardı oqıw procesi baslanǵanǵa shekem waqtınsha alternativ jaylastırıw ilajları kóriledi;
(iii) jollama tiykarında jaylastırılǵan sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan bala tiyisli bilimlendiriw shólkeminiń oqıw isleri boyınsha direktorınıń orınbasarına biriktiriledi hám onıń minez-qulqı hám ózlestiriwi haqqındaǵı maǵlıwmatlar hár sherekte onıń jasaw ornındaǵı Balalar máseleleri boyınsha rayon (qala) lıq komissiyaǵa kirgiziledi;
(b) hár oqıw jılı juwmaǵında ministrlikler hám uyımlar tárepinen qaramaǵındaǵı bilimlendiriw shólkemleriniń qabıllaw kvotasın tastıyıqlawda sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan balalar ushın 5 procentke shekem qosımsha kvota ajıratıladı hám bul haqqındaǵı maǵlıwmat Sociallıq qorǵaw milliy agentligine usınıladı.
9. Sociallıq qorǵaw milliy agentligi, Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi ministrligi, Joqarı bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi jáne “A.I. Gersen atındaǵı Rossiya mámleketlik pedagogikalıq universiteti” Federal mámleketlik byudjet joqarı bilimlendiriw mákemesiniń (Rossiya Federaciyası) Tashkent qalasındaǵı “A.I. Gersen atındaǵı Rossiya mámleketlik pedagogikalıq universiteti” Federal mámleketlik byudjet joqarı bilimlendiriw mákemesiniń filialın Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi ministrligi sistemasınan Sociallıq qorǵaw milliy agentliginiń strukturasına ótkeriw haqqındaǵı usınısı maqullansın.
10. Tómendegiler Tashkent qalasındaǵı “A.I. Gersen atındaǵı Rossiya mámleketlik pedagogikalıq universiteti” Federal mámleketlik byudjet joqarı bilimlendiriw mákemesi filialınıń jumısınıń qosımsha baǵdarları sıpatında belgilensin:
(a) inklyuziv hám arnawlı bilimlendiriw, gerontologiya, psixologiya, sociallıq pedagogika, adaptiv sport, turmıs iskerliginiń hár qıylı tarawlarında sociallıq jumıs, shańaraqlar hám balalardı sociallıq qorǵaw hám sociallıq xızmet kórsetiw baǵdarlarında kadrlar tayarlaw;
(b) inklyuziv hám arnawlı bilimlendiriw hám de adaptiv sport túrleri boyinsha qánigelerdi qayta tayarlaw hám qánigeligin asırıw;
(v) inklyuziv hám arnawlı bilimlendiriw, gerontologiya, psixologiya, sociallıq pedagogika hám de adaptiv sport baǵdarlarında izertlewler ótkeriw;
(g) inklyuziv hám arnawlı bilimlendiriw, gerontologiya, psixologiya, sociallıq pedagogika hám adaptiv sport baǵdarları boyınsha bilimlendiriw baǵdarlamaların islep shıǵıw hám ámeliyatqa engiziw, sonday-aq, usı baǵdarlar boyınsha standartlardı ekspertizadan ótkeriw.
11. Balalar máseleleri boyınsha milliy komissiyaǵa tómendegi qosımsha funkciyalar júklensin:
(a) balalardı zorlıqtıń barlıq túrlerinen qorǵaw jumısın ámelge asırıwshı mámleketlik uyımlar hám shólkemler, sonday-aq, Balalar máseleleri boyınsha aymaqlıq komissiyalar tárepinen kórilip atırǵan ilajlardıń nátiyjeliligin úyreniw;
(b) shańaraqta balaǵa qarata zorlıq jaǵdaylarınıń aldın alıwda ata-analardıń (olardıń ornın basıwshı shaxslardıń) juwapkershiligin hám turmıslıq kónlikpelerin arttırıw boyınsha ámelge asırılıp atırǵan ilajlardıń nátiyjeliligin dodalap barıw;
(v) qosımsha kvota tiykarında bilimlendiriw shólkemlerine qabıl etilgen sociallıq jaqtan qáwipli jaǵdayda bolǵan balalardıń minez-qulqı hám ózlestiriwin tallaw.
IV. Balalardı zorlıqtıń barlıq túrlerinen qorǵaw procesine zamanagóy málimleme texnologiyaların engiziw
12. Sanlı texnologiyalar ministrligi Sociallıq qorǵaw milliy agentligi, Ishki isler ministrligi, Bas prokuratura hám Joqarǵı sud penen birgelikte 2026-jıl 1-aprelge shekem Sociallıq qorǵaw milliy agentliginiń “Birden-bir milliy sociallıq qorǵaw” málimleme sistemasında sociallıq qorǵawǵa mútáj balalar jáne zorlıq islegen yamasa onı islewge beyim bolǵan shaxslar haqqındaǵı maǵlıwmatlardı almasıw hám olar haqqındaǵı maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan birden-bir elektron platforma (keyingi orınlarda – platforma) islep shıqsın. Onda:
(a) platforma mámleketlik uyımlar hám shólkemlerdiń málimleme sistemaları jáne “112” qısqa sanı arqalı puqaralardıń shaqırıqların qabıl etiw hám avtomatlastırılǵan tárizde qayta islew imkaniyatın beretuǵın birden-bir dispetcherlik xızmeti menen “Sanlı húkimet” sistemasınıń uyımlararalıq integraciyalasıw platforması arqalı integraciyalanadı;
(b) balalarǵa qarata islengen zorlıq jaǵdaylarınıń birden-bir statistikalıq esabın hám esabatın júrgiziw, statistika uyımlarına usınıw, sonday-aq, balalarǵa qarata zorlıq jaǵdayları boyınsha ámelge asırılatuǵın ilajlardıń hár bir basqıshın baqlap barıw imkaniyatı jaratıladı.
V. Pármannıń orınlanıwın shólkemlestiriw, támiyinlew hám qadaǵalaw
Ishki isler ministrligi, Bas prokuratura, Joqarǵı sud, Sociallıq qorǵaw milliy agentligi hám Ádillik ministrligi 2026-jıl 1-fevraldan baslap reje-grafik tiykarında zorlıqtan jábirlengen balalar menen processuallıq háreketler dawamında islewge juwapker bolǵan sorastırıwshı, tergewshi, prokuror hám sudyalar, Sociallıq qorǵaw milliy agentligi sisteması xızmetkerleri, sonday-aq, advokatlardıń sorastırıw, dáslepki tergew hám sud procesinde balalar menen islesiwdiń arnawlı usıllarına baylanıslı kásiplik tayarlıǵı hám mamanlıǵın arttırıw ushın milliy hám sırt el ekspertleri jáne qánigelerin tartqan halda qısqa múddetli kurslarda oqıtılıwın shólkemlestirsin.
14. Tómendegiler:
(a) Sociallıq qorǵaw milliy agentligi Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi ministrligi, Ishki isler ministrligi, Ózbekstan Milliy teleradiokompaniyası hám Ózbekstan Milliy málimleme agentligi menen birgelikte:
(i) usı Pármannıń mazmun-mánisi, maqset hám wazıypaları ǵalaba xabar qurallarında, sonıń ishinde, internet hám sociallıq tarmaqlarda keńnen sáwlelendiriliwin támiyinlesin;
(ii) jámiyette balalarǵa qarata zorlıqqa mawasasızlıq ortalıǵın jaratıw, balalardı zorlıqtıń barlıq túrlerinen qorǵawǵa qaratılǵan úgit-násiyatlaw materialları (tarqatpa materiallar, kórgizbeli úgit-násiyatlaw quralları, videorolikler, buklet hám flaerler) tayarlanıwın jáne jámiyetlik orınlarda, sonıń ishinde, densawlıqtı saqlaw mákemeleri hám barlıq bilimlendiriw shólkemlerinde keńnen úgit-násiyatlawdı shólkemlestirsin;
(b) Ádillik ministrligi mápdar ministrlikler hám uyımlar menen birgelikte eki ay múddette nızamshılıq hújjetlerine usı Pármannan kelip shıǵatuǵın ózgerisler hám qosımshalar haqqında Ministrler Kabinetine usınıslar kirgizsin.
15. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń ayırım hújjetlerine 4-qosımshaǵa muwapıq ózgerisler hám qosımshalar kirgizilsin.
16. Usı Pármannıń orınlanıwın nátiyjeli shólkemlestiriwge juwapker hám jeke juwapker etip Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń sociallıq qorǵaw boyınsha keńesgóyi – Sociallıq qorǵaw milliy agentliginiń direktorı M.P. Olloyorov belgilensin.
17. Pármannıń orınlanıwın qadaǵalaw hám orınlaw ushın juwapker shólkemlerdiń jumısın muwapıqlastırıw Ózbekstan Respublikasınıń Bas ministri A.N.Aripovqa júklensin.

Ózbekstan Respublikası Prezidenti
Sh.Mirziyoev.