Múnásibet

Sońǵı jılları mámleketimizde milliy mádeniy miyraslarımızdı qásterlep saqlaw hám rawajlanıw talapları tiykarında jetilistiriw, sonday-aq, dúnya jámiyetshiligine múnásip tárizde usınıw mámleketlik siyasat dárejesine kóterildi. Ásirese, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevtiń Qaraqalpaqstan Respublikasına saparı waqtında berilgen tapsırmalar xalqımızdıń ásirler dawamında jetip kelgen biybaha mádeniy miyrasın qorǵaw, onı jańa basqıshqa alıp shıǵıw hám xalıqaralıq kólemde keńnen úgit-násiyatlaw baǵdarında áhmiyetli háreketlerge jol ashtı.

Mine, usı wazıypalardıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde Prezident Administraciyasınıń basshısı Saida Mirziyoevanıń basshılıǵında alıp barılıp atırǵan sistemalı hám ámeliy jumıslar búgin óziniń ayqın nátiyjesin kѳrsetpekte. Usı jıldıń 8-13-dekabr kúnleri Hindstannıń Nyu-Deli qalasında ótkerilgen YuNESKOnıń materiallıq emes mádeniy miyrastı qorǵaw boyınsha húkimetler aralıq komitetiniń 20-sessiyası sheńberinde Qaraqalpaqstan xalqı ushın tariyxıy áhmiyetke iye bolǵan qararlar qabıl etildi.
Usı sessiyada “Qobız jasaw hám atqarıwshılıq óneri” YuNESKOnıń materiallıq emes mádeniy miyrasın jedel qorǵaw dizimine kirgizilgen bolsa, qaraqalpaq xalqınıń “Qaraúy»i “Qırǵız, Qazaq hám Qaraqalpaq otawların qurıwǵa baylanıslı dástúriy bilim hám kónlikpeler” qatarında YuNESKOnıń materiallıq emes mádeniy miyrasınıń Reprezentativ diziminen múnásip orın aldı. Bul qararlar kóp milletli Qaraqalpaqstan, pútkil Ózbekstan xalqı ushın sheksiz quwanısh hám maqtanısh deregine aylandı.
Qobız – túrkiy xalıqlar tariyxında eń áyyemgi saz ásbaplarınan biri bolıp, onıń tamırları mıń jıllarǵa barıp taqaladı. Ásirler dawamında qobız jırawlar hám baqsılardıń qolında epikalıq dástanlardı, xalıqtıń táǵdirin, arzıw-niyetlerin hám ruwxıy qúdiretin sáwlelendiretuǵın muqaddes saz sıpatında jańlap kelgen. Qaraqalpaq jırawshılıǵında qobız tek ǵana muzıkalıq ásbap emes, al sóz, nama hám ruwxtıń únlesligin támiyinlewshi kórkem-ruwxıy qural esaplanadı.
Qara úy – qaraqalpaq xalqınıń kóshpeli hám yarım kóshpeli turmıs tárizine beyimlesken dástúriy turaq jay forması bolıp, 6, 8, 12 qanatlı bolıwı menen basqa xalıqlardıń otawlarınan ózgeshelenip turadı.
Kóp qanatlı qara úyler tábiyat sharayatına sáykes qurılǵan hám olardıń hár biri xalıqtıń jámiyetlik turmısı, shańaraqlıq tártip, miymandoslıq hám awızbirshilik dástúrlerin jámlep, ásirler dawamında qáliplesken dóretiwshilik hám arxitekturalıq oy-pikirdiń ayqın úlgisi bolıp tabıladı.
YuNESKO tárepinen bul eki siyrek ushırasatuǵın miyrastıń xalıqaralıq dárejede tán alınıwı olardıń tariyxıy, ruwxıy hám mádeniy qunın jáne de arttırıp, keleshekte ilimiy izertlewler, bilimlendiriw baǵdarlamaları, ustaz-shákirt dástúrlerin rawajlandırıw, sonday-aq, xalıqaralıq mádeniy birge islesiwdi keńeytiw ushın bekkem tiykar jaratadı. Bul bolsa jas áwladtı milliy qádiriyatlarǵa húrmet ruwxında tárbiyalawda da úlken áhmiyetke iye. Sonıń menen birge, bul Qaraqalpaq xalqı ushın da tereń ruwxıy juwapkershilikti júzege keltiredi: áwladlardan qalǵan miyrastı qásterlep saqlaw, onı rawajlandırıw hám keleshekke jetkeriw hár bir qaraqalpaq shańaraǵı hám jámiyetimiz ushın muqaddes wazıypa bolıp esaplanadı.
Xalqımızdıń milliy qádiriyatların, mádeniy miyrasın kózdiń qarashıǵınday saqlaw hám keleshek áwladlarǵa jetkeriw – “Milliy tiklanish” demokratiyalıq partiyasınıń tiykarǵı wazıypalarınıń biri bolıp, partiyamızdıń baǵdarlamadaǵı maqsetlerinde milliy ózlikti bekkemlew, tariyxıy miyrastı qorǵaw, onıń huqıqıy kepilliklerin kúsheytiw máseleleri ayrıqsha orın iyeleydi.
Bul baǵdarda nızamshılıq jumısı da izbe-iz jetilistirilip atırǵanın atap ótiwimiz kerek. Materiallıq emes mádeniy miyras obektlerin qorǵaw, olardı mámleketlik dizimge alıw, qollap-quwatlaw mexanizmlerin kúsheytiw, tarawda jumıs alıp barıp atırǵan ustalar, kórkem óner sheberleri hám dóretiwshilik mekteplerdi xoshametlewge qaratılǵan huqıqıy normalar islep shıǵılmaqta.
Ѳz gezeginde, YuNESKO dizimine kirgizilgen miyras obektleri nızamshılıq baslamaların bunnan bılay da keńeytiw, tarawdı kompleksli rawajlandırıw ushın bekkem tiykar bolıp xızmet etedi.
Usı orında, ѳzleriniń talantı, sheberligi hám miyneti arqalı xalqımızdıń bay mádeniy miyrasların qásterlep saqlap, áwladlar arasında bay dástúrlerimizdi bekkemlep kiyatırǵan jırawlar, qobız ustaları hám qara úy sheberlerine mine, usı joqarı juwapkershilikti iyinlerinde kóterip, xalqımızdıń bay kórkem ónerin, milliy miyrasların keleshek áwladlarǵa jetkeriw sıyaqlı juwapkershilikli jumıslarında tabıslar tileymiz.

Ruslan Djumamuratov,
Oliy Majlis Nızamshılıq palatasınıń deputatı,
ÓzMTDP frakciyası aǵzası.
Qaraqalpaqstan xabar agentligi.