14-dekabr – Awıl xojalıǵı xızmetkerleri kúni.

Awıl xojalıǵı xızmetkerleri kúni aldınan Ózbekstannıń agrar betlerin ashıp kórip, biz tek ǵana ekonomikalıq ózgerisler haqqında emes, al mámlekettiń strategiyalıq kózqarasları hám sociallıq ádillik principleriniń jerdegi ámeliy kórinisininiń gúwası bolamız. Sońǵı jıllardaǵı reformalardıń jedelligi bul tek ǵana zúráátlilikti arttırıw emes, al agrar qatnasıqlardıń pútkil sistemasın qayta qurıw, jerdiń haqıyqıy iyesin tabıw hám diyqan mápin mámleketlik siyasattıń orayına qoyıw degeni.
Prezident Shavkat Mirziyoev Kóksaray rezidenciyasındaǵı ushırasıwda bul maqsetlerdi anıq belgilep berdi: “Tiykarǵı maqset – jerdiń haqıyqıy iyesin tabıw, diyqan mápin támiyinlew, awıl xojalıǵın joqarı dáramatlı tarawǵa aylandırıwdan ibarat”. Bul endi awıl xojalıǵı ekonomikanıń ápiwayı bir tarmaǵı emes, al xalıqtıń abadanlıǵı hám regionallıq turaqlılıqtıń gilti ekenin ańlatadı. Ózgerislerdiń fundamentallıq tiykarı – bul jerge bolǵan qatnastı ózgertiw boldı. Burınǵı mámleketlik rejelerden pútkilley waz keship, baslama hám ekonomikalıq nátiyjelilikke tiykarlanǵan bazar mexanizmleri engizildi.
Bul reformalardıń eń áhmiyetli siyasiy-ekonomikalıq tayanıshı – awıl xojalıǵı klasterleri sisteması. Bul sistema mámleketti shiyki zat jetkerip beriwshi statusınan azat etip, onı joqarı qosımsha qunlı ónim islep shıǵaratuǵın sanaat mámleketine aylandırıw jolındaǵı úlken qádem boldı. Máselen, paxta-toqımashılıq klasterleri sebepli Ózbekstan paxta talshıǵın eksport etiwden onı elimizdiń ishinde qayta islep, kiyim-kenshek hám tayar toqımashılıq ónimlerin dúnya bazarlarına – 83 sırt mámleketke shıǵarmaqta. Erisilgen nátiyjelerdiń sanları bul reformalardıń qanshelli nátiyjeli bolǵanın ayqın kórsetedi. Bıyıl 3,5 millionnan aslam awıl xojalıǵı xızmetkeri pidákerlik miyneti menen rekord nátiyjelerge eristi: paxtashılıqta birinshi márte ortasha ónimdarlıq 46 centnerge jetip, 4 million tonnaǵa shamalas qırman jaratıldı. Ǵállekeshlerimiz hár gektardan 85 centner zúráát alıp, 8 million 400 mıń tonna qırman kóterdi. Azıq-awqat eksportı 37 procentke ósip, jıl juwmaǵı menen birinshi márte 3,2 milliard dollardan artıwı kútilmekte. Bunday rawajlanıw, Prezidentimizdiń atap ótkenindey, diyqan hám fermerlerimiz, klasterler, ulıwma, awıl hám suw xojalıǵı tarawındaǵı hár bir insannıń miyneti, mártligi, pidayılıǵınıń sheksiz nátiyjesi bolıp esaplanadı.
Biraq bul rawajlanıw jolında siyasiy erk-ıqrardı talap etetuǵın áhmiyetli mashqalalar da bar. Eń tiykarǵı strategiyalıq qáwip – suw resurslarınıń jetispewshiligi. Mámleket basshısınıń qatań talabı sol: “Suw – tirishilik deregi. Biz hár bir tamshı suwdı qádirlewimiz, suwdı únemleytuǵın texnologiyalardı engiziwimiz shárt. Bolmasa, erteńgi kúnimiz qıyın boladı”. Sol sebepli, kelesi jılı suwdı únemleytuǵın texnologiyalardı (tiykarınan, tamshılatıp suwǵarıw sistemasın) engiziwge 2 trillion 600 milliard sum jeńilletilgen kreditler ajıratılatuǵını belgilendi. Bunnan tısqarı, egislik maydanlardan ótken 70 mıń kilometr uzınlıqtaǵı ashıq drenaj hám kollektorlardı jabıq sistemaǵa ótkeriw boyınsha ayrıqsha baǵdarlama qabıl etilip, bul maqsetler ushın 100 million dollar ajıratılıwı jer hám suw resurslarınan paydalanıw nátiyjeliligin keskin arttırıwǵa qaratılǵan strategiyalıq ilaj bolıp esaplanadı.
Kelesi dáwir ushın belgilengen wazıypalar sistemanı jáne de bekkemlewge qaratılǵan uzaq múddetli siyasiy baǵdarlama bolıp esaplanadı. Bárinen burın, ilim, bilimlendiriw hám óndiris integraciyasına ayrıqsha itibar berilgen. Prezidenttiń: “Ilim hám izleniw bolmaǵan tarawda ósiw de, rawajlanıw da bolmaydı”, degen sózlerinen kelip shıǵıp, Awıl xojalıǵı ilimleri akademiyası shólkemlestirilmekte. Bul akademiya fundamental hám ámeliy izertlewlerdi rawajlandırıwǵa juwapker boladı. Kadrlar potencialın arttırıw ushın:
Agrar universitettiń 180 studenti dual bilimlendiriw tiykarında aldınǵı klasterlerde ámeliyat óteydi; Fermerlerdiń jumısına jańalıqlar kirgizgen jas agronomlarǵa 2 mıń dollardan aylıq tólenedi; Mırzashólde innovaciyalıq awıl xojalıǵı mektebi shólkemlestirilip, mıń fermer shól sharayatında paxta jetistiriw boyınsha oqıtıladı.
Fermerlerdi qollap-quwatlaw bolsa siyasiy isenim hám sociallıq qollap-quwatlawdıń tiykarı bolıp esaplanadı. 2026-jıl dawamında diyqan hám fermerlerdi qollap-quwatlawǵa 35 trillion sum qaratılıwı rejelestirilgen. Paxta hám ǵálle baǵdarındaǵı fermerlerdiń reytingi júrgizilip, olardıń reytingine qarap, jeńilletilgen kredit stavkaları paxta ushın 8 procent, ǵálle ushın 10 procent etip belgilenbekte.
Subsidiya ajıratıw procesin keskin ápiwayılastıratuǵın Agrar tarawda tólemler agentligi shólkemlestirilip, kelesi jılı bul arqalı 2 trillion 200 milliard sumlıq subsidiya beriledi, onda subsidiya alıw waqtı 1 aydan 15 kúnge qısqaradı.
Bunnan tısqarı, sharwashılıqtı rawajlandırıw ushın 100 mıń bas qaramal hám 200 mıń bas qoy-eshki alıp keliw, import etilgen násilli qaramal ushın subsidiyalardı jáne 5 jılǵa sozıw rejelestirilgen. Balıqshılıqta bolsa násilshilik orayları shólkemlestirilip, násilli ana balıq alıp keliw qárejetiniń yarımı qaplap beriledi. Jańa baǵ hám júzim atızların shólkemlestiriw, eskilerin jańalaw boyınsha úsh jıllıq baǵdarlama qabıl etiledi, intensiv baǵ shólkemlestiriw ushın 7 jılǵa 14 procentlik kredit beriledi. Bul ilajlardıń barlıǵı azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlew hám bazardaǵı bahanıń turaqlılıǵın támiyinlew maqsetine xızmet etedi.
Nátiyjede, zúráátti ıqtıyarıy qamsızlandırıw paxta, ǵálle hám ıssıxana ónimlerinen baslanıwı, bunda qamsızlandırıw ushın tólemniń 50 procenti byudjetten qaplap beriliwi tarawdaǵı qáwipsizlik hám turaqlılıqtı arttıradı.
Juwmaqlap aytqanda, Ózbekstan awıl xojalıǵındaǵı ózgerisler tek ǵana ekonomikalıq reforma emes, al mámlekettiń jańa siyasiy hám sociallıq táǵdirin belgilep beretuǵın tiykarǵı tırnaq bolıp esaplanadı. Búgingi kúndegi agrar jetiskenliklerdiń artında, bárinen burın, qadaǵan etilgen rejeler zulımınan qutılıw hám jerge haqıyqıy iyelik sezimin tiklewdey siyasiy mártlik jatır. Diyqan hám fermerdiń mápi mámlekettiń tiykarǵı maqsetine aylanbasa, bereket te, rawajlanıw da bolmaytuǵını tariyxtan alınǵan eń úlken sabaq bolıp esaplanadı.
Fermerler hám klasterlerdiń pidákerlik miyneti, mámlekettiń sistemalı qatnası hám Prezidenttiń: “Biziń tiykarǵı baylıǵımız – jer, suw hám miynetkesh xalqımız. Usı imkaniyatlardan aqılǵa uǵras paydalanıp, xalqımızdıń dasturxanın mol, turmısın abadan etiw – eń áhmiyetli wazıypamız”, degen ullı maqsetke sadıqlıq búgingi hám erteńgi kúnimizdiń kepili bolıp esaplanadı. Endi maqset tek ǵana ózimizdi toydırıw emes, al jáhán bazarında biziń ónimimiz benen esaplasıwların támiyinlew bolıp tabıladı.
Awıl xojalıǵı xızmetkerleriniń mashaqatlı miynetin alǵıslaǵan halda, Jańa Ózbekstan agrokompleksi ashıq bazar qatnasıqları, ilim jetiskenlikleri hám jańasha basqarıw sistemalarına tiykarlanıp, mámleketti globallıq azıq-awqat shınjırında bekkem orınǵa alıp shıǵıwǵa uqıplı ekenine bekkem isenemiz. Jer, suw hám ilimniń úylesimliligine tiykarlanǵan bul sistema Jańa Ózbekstannıń strategiyalıq tabısınıń ayqın kórinisi hám keleshektegi qáwipsiz turmıstıń girewi bolıp esaplanadı.

Alovaddin Ǵafforov, ÓzA