Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev 5-dekabr kúni jańa energetika quwatlıqları hám infrastruktura obektlerin iske qosıw jáne gezektegileriniń qurılısın baslawǵa baǵıshlanǵan saltanatlı máresimde qatnastı.

Ilajda Birlesken Arab Ámirlikleriniń energetika hám infrastruktura ministri Suhayl al-Mazruiy, Túrkiya Respublikasınıń energetika hám tábiyǵıy resurslar ministri Alparslan Bayraktar hám Ázerbayjan Respublikasınıń energetika ministri Parviz Shahbozov, Qırǵız Respublikasınıń energetika ministri Taalaybek Ibrayev, sonday-aq, Jáhán banki, Evropa tikleniw hám rawajlanıw banki, Aziya rawajlanıw banki, Aziya infrastrukturalıq investiciyalar banki, Islam rawajlanıw banki hám basqa da qarjı institutları, “ACWA Power” (Saudiya Arabstanı), “Aksa Enerji”, “Cengiz Enerji” (Túrkiya), “Masdar” (BAÁ), “China Energy”, “Datang”, “Sinoma”, “Poly”, “CNTIC”, “Eagle Rise” (Qıtay), “EDF”, “Voltalia”, “TotalEnergies” (Franciya), “Siemens Energy” (Germaniya) va “Nebras Power” (Qatar) wákilleri de qatnastı.
Jańa obektler – derlik 11 milliard dollarlıq 42 energiya islep shıǵarıw, saqlaw quwatlıqları hám basqa da infrastruktura obektleri – mámleketimizde ámelge asırılıp atırǵan milliy energetika tarmaǵınıń potencialın bekkemlewge qaratılǵan keń kólemli strategiyanıń bir bólegi bolıp esaplanadı.
Qaraqalpaqstan, Buxara, Qashqadárya hám Tashkent wálayatlarında ulıwma bahası 3,3 milliard dollarǵa teń ulıwma 3 mıń 500 megavattlı 16 quyash, samal, ıssılıq hám gidroelektr stanciyaları solardıń qatarına kiredi.
Tolıq quwatlılıqqa shıqqannan soń, olar jılına 15 milliard kilovatt-saat elektr energiyasın islep shıǵaradı.
Nátiyjede kelesi jılı “jasıl” energiya islep shıǵarıw kólemi 23 milliard kilovatt-saatqa jetedi. Bul quwatlıqlar Ózbekstan xalqınıń jıllıq elektr energiyasınan paydalanıwın tolıq qaplawǵa xızmet etedi.
Eń áhmiyetlisi, taza energiya esabınan tábiyǵıy gazden paydalanıw derlik 7 milliard kub metrge azayadı. Atmosferaǵa 11 million tonna zıyanlı zatlar shıǵıwınıń aldı alınadı.
Paydalanıwǵa tapsırılıp atırǵan joybarlar arasında 1 mıń 245 megavattlı 10 energiya saqlaw sisteması da bar. Bul energiya eń kóp paydalanılatuǵın tıǵız waqıtlarda qosımsha 1,5 milliard kilovatt-saat elektr energiyasın tarmaqqa uzatıw imkaniyatın beredi.
Qosımsha túrde iske qosılıp atırǵan 11 iri podstanciya hám 420 kilometr joqarı kúshleniwli tarmaqlar sistemanıń turaqlı islewine xızmet etedi.
Jańadan shólkemlestirilgen jılına 15 mıń transformator islep shıǵaratuǵın “Angren Energo” hám 155 dana gidroagregat tayarlaytuǵın “Uzhydopower” kárxanaları ekonomikamızǵa áhmiyetli úles qosadı.
Mámleketimiz basshısı máresimdegi shıǵıp sóylegen sózinde bul tariyxıy waqıya Ózbekstannıń turaqlı rawajlanıwı jolındaǵı jáne bir ámeliy qádem bolatuǵınına isenim bildirdi.
– Búgin jedel pátlerde ósip atırǵan ekonomikamız hám xalıqtıń talap hám mútájliginen kelip shıǵıp, energetika sistemasında úlken reformalardı ámelge asırmaqtamız. Biz bul baǵdarda eki áhmiyetli maqsetke erisiwdi tiykarǵı wazıypa etip belgiledik. Birinshisi – barlıq tarmaq hám aymaqlar ushın isenimli hám úzliksiz energiya támiynatın jolǵa qoyıw. Ekinshisi bolsa, mine, usı rejemizdi zamanagóy, ekologiyalıq taza hám qayta tiklenetuǵın alternativ derekler esabınan ámelge asırıw, – dedi Prezidentimiz.
Keyingi jılları energetika sistemasına 35 milliard dollar sırt el investiciyası tartılıp, 9 mıń megavatt jańa quwatlıqlar iske qosılǵanı atap ótildi.
Nátiyjede elektr islep shıǵarıw kólemi 2017-jıldaǵı 60 milliard kilovatt-saattan usı jılı 85 milliard kilovatt-saatqa jetti.
Itibarlı tárepi, derlik 5 mıń megavattlı quyash hám samal, 400 megavattlı gidro elektr stanciyaları iske qosıldı. Jámi generaciya quwatlıqlarında “jasıl” energiyanıń úlesi usı jılı 30 procentke jetkeriledi.
Bunnan tısqarı, jeke menshik sektor, xalıqtıń úyleri hám sociallıq taraw obektlerinde 2 mıń megavattlı kishi quyash panelleri ornatıldı. Olarda usı jıldıń ózinde qosımsha túrde 2 milliard kilovatt-saatqa shamalas alternativ energiya islep shıǵarıldı. Sonday-aq, pútkil mámleketimiz boylap 69 mıń kilometr elektr tarmaqları, 14 mıń transformator hám joqarı kúshleniwli podstanciyalar jańalandı.
Tarawdaǵı bunday ózgerisler jergilikli kárxanalardıń rawajlanıwına da úlken túrtki bermekte. Bul kárxanalar tárepinen jańadan qurılıp atırǵan elektr stanciyaları hám tarmaqlarına jıl basınan berli 700 million dollarlıq qurılıs materialları, metall konstrukciyalar, kabel ótkizgishler, elektr qurılmaları jetkerip berildi, joybarlaw-injiniring hám qurılıs xızmetleri kórsetildi.
Mısal ushın, Narın kaskad gidroelektr stanciyasınıń 38 megavattlı birinshi gidroelektr stanciyası tolıq jergilikli ónimlerden paydalanǵan halda iske qosıldı.
Mámleketimiz energetika tarawında erisilip atırǵan úlken jetiskenlik hám sheklerde investorlar hám mámleketimizdiń xalıqaralıq sherikleriniń sheksiz úlesi bar ekenligin atap ótti.
Ózbekstan jetekshisi kelesi 5 jılda 150 milliard dollardan aslam sırt el investiciyaları esabınan mıńlaǵan sanaat hám infrastruktura obektlerin iske túsirip, joqarı dáramatlı jumıs orınları jaratılatuǵının málim etti.
IT, jasalma intellekt hám “buyımlar interneti” sıyaqlı jańa baǵdarlardaǵı kompaniyalar ushın tartımlı ortalıq jaratıw ushın zamanagóy superkompyuter klasteri hám data-oraylar sanın kóbeytiw názerde tutılǵan.
Bunıń ushın házirgi waqıtta Saudiya Arabstanınıń “DataVolt” kompaniyası 3 milliard dollarlıq investiciya esabınan 500 megavattlı data-oray qurıw boyınsha joybardı ámelge asırıwǵa kirisken.
Bunday keń kólemli jumıslar elektr energiyasına bolǵan talap hám zárúrlikti keminde 1,5 esege arttıradı. Sonlıqtan, Prezident jaqın keleshektegi rejelerge toqtap ótti.
Birinshiden, elektr energiyasına artıp baratırǵan talaptı qaplaw ushın 2030-jılǵa shekem qosımsha 17 mıń megavattan aslam qayta tikleniwshi energiya quwatlıqları iske qosıladı. Nátiyjede “jasıl” energiyanıń jámi generaciyadaǵı úlesi 54 procentke jetkeriledi.
Jańa quwatlıqlardı birden-bir energiya sistemasına baylanıstırıw ushın 6 mıń kilometr joqarı kúshleniwli tarmaqlar tartıladı. Atap aytqanda, kelesi jıldıń ózinde 1 mıń kilometr tarmaqlar ótkerilip, podstanciyalarda 6 mıń megavatt qosımsha quwatlıqlar jaratıladı.
Ekinshiden, sırt el investiciyaların mámleketlik-jeke menshik sheriklik tiykarında tartıwdı keńeytiw. Usı jıldan baslap jeke menshik sheriklik principleri tek ǵana elektr energiyasın islep shıǵarıw emes, al onı tutınıwshılarǵa jetkerip beriwde de qollanılmaqta.
Atap aytqanda, Túrkiyanıń “Aksa Elektrik” kompaniyası menen Samarqand aymaqlıq elektr tarmaqların jeke menshik basqarıwǵa beriw boyınsha kelisimge erisilgen.
Bul kompaniya joybar sheńberinde tarmaqtı operaciyalıq basqarıwǵa alıp, investiciya kirgizedi, tarmaqlardı modernizaciyalaydı, shıǵınlardı basqıshpa-basqısh 2 esege azaytadı. Nátiyjede hár jılı ortasha 20 million dollar únemlenedi.
Usınday tájiriybe tiykarında kelesi jılı Jizzaq hám Sırdárya, 2027-jılı Namangan hám Tashkent wálayatlarınıń elektr tarmaqları basqarması da investorlarǵa usınıs etiledi.
Úshinshiden, xalıqtıń qolaylı energiya dereklerinen paydalanıwın jedel qollap-quwatlaw.
Jańa jılda 300 máhálle aymaǵında xalıq penen kooperaciya arqalı 107 megavattlı quyash stanciyaları ornatıladı. Bul sociallıq joybar 30 mıń kámbaǵal shańaraqtı “jasıl” energiya menen támiyinlew imkaniyatın beredi. Olar ózleriniń zárúrliginen artıqsha elektr energiyasın tarmaqqa uzatıp, dáramat tabadı.
Mámleketimiz isbilermenleri bıyıl 40 megavattlı kishi hám mikro GESler qurdı. Nátiyjede 120 million kilovatt-saat elektr energiyası islep shıǵarıldı hám olar qosımsha dáramat deregine iye boldı.
Kelesi jılı jáne 65 megavattlı kishi hám mikro GESler qurıladı. Bul joybarlar esabınan 80 mıń shańaraqta elektr támiynatı pútkilley jaqsılanadı.
Tórtinshiden, jaqında Braziliyada ótken COP-30 klimat konferenciyasında mámleketimiz óz baslaması menen Parij kelisimi sheńberinde áhmiyetli minnetlemeni óz moynına aldı: Ózbekstanda 2035-jılǵa shekem zıyanlı gazler emissiyası 50 procentke qısqartılıwı maqset etildi.
Bul baǵdarda Jáhán banki menen dúnyada birinshi innovaciyalıq “iCRAFT” joybarı iske qosıldı. Onıń sheńberinde Ózbekstan tárepinen azaytılǵan 23 million tonna ıssıxana gazi esapqa alındı. Xalıqaralıq dárejede uglerod birlikleri sawdası jolǵa qoyıldı.
Usı jıldıń ózinde 17 iri sanaat kárxanamız “jasıl” energiya boyınsha xalıqaralıq sertifikatlar sistemasına ótti. Kelesi eki jılda bunday kárxanalardıń sanı 100 ge jetkeriledi.
Besinshiden, qońsı mámleketler menen birden-bir energetika bazarın jaratıw boyınsha sheriklikti bekkemlew.
Regionnıń gidroenergetika potencialınan nátiyjeli paydalanıp, birgelikte basqarıw maqsetinde kelesi jılı Qırǵızstan hám Qazaqstan menen “Qambarata GES-1” joybarın qarjılandırıwǵa kirisedi.
Mámleketimiz basshısı Evropaǵa elektr energiyasın eksport etiw boyınsha “jasıl koridor” joybarı sheńberinde tıǵız birge islesip atırǵan Ázerbayjan hám Qazaqstan basshılarınıń isenimli háreketlerin ayrıqsha atap ótti.
– Biz búgin iske qosıp atırǵan barlıq joybarlar ekonomikalıq ósiwdi támiyinlep, keleshek áwladlarımız ushın jańa imkaniyatlar esigin ashadı. Bunday jedel háreketlerimiz hám baslamalarımız benen biz jańasha modeldegi zamanagóy energetika sistemasın álbette tolıq quramız, – dep atap ótti Prezidentimiz.
Ilaj juwmaǵında Ózbekstan Prezidenti rámziy túymeni basıp, 42 energetika obektiniń iske qosılıwı hám gezektegi 21 iniń qurılısınıń baslanıwına start berdi.

ÓzA