Múnásibet

Búgin dúnya jámiyetshiliginiń kóz aldında Oraylıq Aziya tariyxıy jańa basqıshqa qádem qoymaqta. Itibarlısı, bul process tek ǵana geosiyasiy waqıya emes, al region xalıqlarınıń sanası, mámleketler arasındaǵı qatnasıqlarda tereń sapa ózgerisi arqalı ámelge aspaqta.
Bir sóz benen aytqanda, jańa Oraylıq Aziya – bul isenim, jaqsı qońsıshılıq, óz-ara húrmet hám birgeliktegi juwapkershilik tiykarında qurılıp atırǵan mákanǵa aylandı. Álbette, bul process óz-ózinen payda bolǵan tábiyǵıy jaǵday emes, al regiondaǵı barlıq mámleket basshılarınıń uzaqtı gózlegen siyasiy kúshliligi, tabıslı diplomatiyası hám xalıqlar erk-ıqrarınıń kórinisi bolıp esaplanadı.
Oraylıq Aziyada qáliplesip atırǵan jańa siyasiy ortalıq regionımızdıń keleshektegi turaqlılıǵı hám abadanlıǵı ushın tiykarǵı shárt bolıp esaplanadı. Prezidentimizdiń aytqanınday, awızbirshilik búgin tek ǵana ruwxıy qádiriyat emes, al strategiyalıq zárúrlikke aylandı.
Sebebi, regiondaǵı hár bir mámleket óziniń rawajlanıw jolın erkin belgilegen halda, ulıwmalıq mápler tiykarında qońsılar menen birge islesiwdi keńeytiwge umtılmaqta. Bul processtiń mánisi “qońsınıń tabısı meniń jeńisim” degen jańa regionallıq sana-sezimde de jámlengen.
Keyingi segiz jıl dawamında Oraylıq Aziya mámleketleriniń jalpı ishki ónimi derlik eki yarım esege ósip, 520 milliard dollarǵa, sırtqı sawda kólemi bolsa eki eseden zıyat kóbeyip, 253 milliard dollarǵa jetti. Sonıń menen birge, region mámleketleri arasındaǵı óz-ara sawda kólemi 2 esege artıp, derlik 11 milliard dollarǵa, óz-ara investiciyalar bolsa 5,6 esege jetti.
Bir ǵana mámleketimizdi alatuǵın bolsaq, Ózbekstannıń region mámleketleri menen tovar almasıw kólemi 2016-jıldaǵı 2,4 milliard dollardan 2024-jılı 7,2 milliard dollarǵa jetti, qospa kárxanalardıń sanı bolsa 1800 den astı. Bul sanlardıń artında júz mıńlaǵan jańa jumıs orınları, qospa óndirisler hám xalıqtıń turmıs dárejesiniń real ósiwi bar.
Sonlıqtan, regiondaǵı ekonomikalıq processler biziń ulıwma keleshegimizge xızmet etpekte. Sanaattaǵı 6 procentlik jıllıq ósiw, bul kórsetkishtiń jáhán ortasha kórsetkishinen eki ese joqarı ekeni Oraylıq Aziya potencialınıń ashıq dálili bolıp esaplanadı.
Birge islesiwdegi jańa mexanizmler, birgeliktegi investiciyalıq fondlar, shegara aldı sawda zonaları, xalıqaralıq sanaat kooperaciyası orayları regionallıq rawajlanıwdıń drayverine aylanbaqta. Búgin tek ǵana iri sanaat joybarları emes, al kishi hám orta biznes subektleri de regionallıq ekonomikalıq awızbirshilikten payda kóre basladı.
Qalaberdi, 2025-2027-jıllarǵa mólsherlengen sanaat kooperaciyası boyınsha Háreketler rejesi regionımızdıń “ishki ekonomikalıq integraciya kartası”na aylandı. Bul reje ámelge asırılsa, Oraylıq Aziya tek ǵana resurslar eksportyorı emes, al joqarı qunlı ónimler islep shıǵaratuǵın regionallıq sanaat orayına aylanıwı múmkin.
Sonday-aq, Prezidentimizdiń maqalasında atap ótilgenindey, keyingi jıllarda tek ǵana siyasiy yamasa ekonomikalıq emes, al gumanitarlıq tarawda da misli kórilmegen dárejede jaqınlasıw baqlanbaqta. Oraylıq Aziya hayal-qızlarınıń sóylesiwi, Jaslar platforması, rektorlar hám ilimpazlar forumları, mádeniy hám sport ilajlarınıń turaqlı ótkeriliwi bul xalıqlarımız arasındaǵı isenim hám doslıqtı bekkemlep atırǵan áhmiyetli processler bolıp esaplanadı.
Áhmiyetlisi, sóylesiwler nátiyjesinde adamlar bir-birine jaqınlaspaqta, ruwxıy shegaralar joǵalıp, ápiwayı puqaralar onı óz turmısında sezinbekte. Jańa shegara ótkeriw punktleri, kóbeyip atırǵan aviaqatnawlar, temir jol hám avtobus jónelisleri bul isenimniń ámeliy kórinisi. Búgin regionallıq turizmde ishki aǵım 80 procentten artqanı xalıqlarımız bir-birin jaqınnan biliwge, tariyx hám mádeniyattı óz-ara túsiniwge umtılıp atırǵanınan dárek beredi.
Prezidentimiz alǵa qoyǵan jáne bir áhmiyetli pikir búgin Oraylıq Aziya xalıqaralıq qatnasıqlarda óz máplerin anıq belgiley alatuǵın biyǵárez hám juwapkershilikli subektke aylandı. Sonıń ishinde, “Oraylıq Aziya plyus” formatları – Evropa Awqamı, Qıtay, Rossiya, AQSh hám basqa da jetekshi mámleketler menen regionallıq sóylesiw platformaları region dawısınıń jáhán maydanında barǵan sayın bálent esitilip atırǵanın kórsetedi.
Endi sırtqı sherikler Oraylıq Aziyaǵa óz aldına mámleketler jıyındısı sıpatında emes, al birden-bir regionallıq kúsh sıpatında qaramaqta. Bul xalıqlarımızdıń máplerin qorǵawda hám xalıqaralıq investiciyalardı tartıwda jańa imkaniyatlar esigin ashadı.
Ulıwma alǵanda, búgin Oraylıq Aziya mámleketleri óz táǵdirin erkin belgiley alatuǵın, xalıqaralıq jámiyetshilikte óz sózin, tınıshlıq hám rawajlanıw modelin kórsetip atırǵan aymaqqa aylanbaqta. Bul processte Ózbekstan belsendi hám intaker mámleket sıpatında áhmiyetli orın iyelemekte. Prezidentimiz alǵa qoyǵan “birlik hám ulıwma keleshek” ideyası regionımızdıń jańa siyasiy filosofiyasına aylandı.
Xalıq wákili sıpatında isenim menen ayta alamız, búgingi “Jańa Oraylıq Aziya” tek ǵana mámleket basshılarınıń siyasatı emes, al millionlaǵan insanlardıń turmıslıq tańlawı bolıp esaplanadı. Bul tańlaw – tınıshlıq, rawajlanıw hám ulıwma abadanlıq jolı bolıp esaplanadı.

Muqaddasxon AHMEDOVA,
Oliy Majlis Nızamshılıq palatasınıń
Agrar hám suw xojalıǵı máseleleri komitetiniń aǵzası.
ÓzA