Jańa Ózbekstannıń izbe-iz sırtqı siyasatı onıń globallıq maydanda isenimli hám pragmatikalıq sherik sıpatındaǵı statusın bekkemleydi.

Belgisizlik dáwirindegi birge islesiw

Tikleniwdiń jańa dáwiri, ásirese, sırtqı siyasat baǵdarında kóbirek kózge taslanbaqta. Prezident Shavkat Mirziyoevtiń baslaması menen baslanǵan reformalar sebepli Ózbekstan pragmatizm hám óz-ara paydalı sheriklikke tiykarlanǵan diplomatiyalıq baylanıslardı da jedellestirmekte. Mámleketimiz xalıqaralıq qatnasıqlarda isenimli, juwapkershilikli hám anıq maqsetlerge umtılıp atırǵan qatnasıwshı bolıp, qarım-qatnas ruwxın belgilew hám birge islesiwdiń kún tártibin qáliplestiriwge uqıplı.
Sırtqı siyasat maydanında júz bergen sońǵı waqıyalarda Ózbekstan jetekshilerge tán bolǵan sonday roldi atqardı, bunı biymálel “diplomatiyalıq saltanat” dep ataw múmkin. Mámleketimiz basshısı keyingi kúnlerde, salıstırmalı qısqa waqıt ishinde, alıp barǵan tabıslı ushırasıwlardıń tiykarǵı temaları mámleketimiz ekonomikasınıń tiykarǵı tarmaqlarına baylanıslı kóp milliardlı kelisimler hám shártnamalar, birge islesiwdiń gumanitarlıq baǵdarı, turistlik almasıw máseleleri bolıp, bul sóylesiwler pútkil dúnyada tán alınǵan, eń rawajlanǵan mámleketler hám abıraylı shólkemler menen alıp barılǵanı áhmiyetli bolıp esaplanadı.
Hár qanday waqıya yamasa jańalıqtı túsiniw ushın sol waqıyanıń ózin ǵana emes, al onıń mánisin ańlaw áhmiyetli. Xosh, búgin biz jasap atırǵan dúnyanıń reallıǵı, haqıyqatı nede?
Hár bir media-ónim menen tanısıwdı baslaǵannan soń, kóz aldımızda pútkil bir mámleket yamasa regionnıń apatshılıqları elesleydi. Jaqın Shıǵısta hám Ukrainada adamlar qaytıs bolıwı dawam etpekte. Afrika materigindegi úlken-úlken aymaqlarda jańa qarama-qarsılıq oshaqları payda bolmaqta. Ǵalaba xabar quralları hám sociallıq tarmaqlarda kórsetilip atırǵan qorqınıshlı waqıyalardı kórip, júregiń artqa tartıp ketedi. Qarasız, bulardıń hámmesi yadro urısı, bir millettiń basqasınan ústinligi, adamlardıń sanası menen “oynaw”ǵa urınıw sıyaqlı máseleler haqqında tek ǵana sóz etiw fonında júz bermekte.
Siyasiy saxnada da miyrimsizlik bunnan kem emes. Jańalıqlar lentasınan belgili bolıwınsha, mámleketler jaqınlasıwdıń ornına, bir-biri menen qatnasıqlardı úzip atır. Sırtqı siyasatta turbulentlik – qáwipli silkiniwlerdiń bar ekenligi haqqındaǵı sózlerge úyrenip qaldıq. Bul bolsa dúnyada turaqsızlıq, belgisizlik bar ekenligin, ápiwayı qaǵıyda hám nızamlılıqlar islemey qalǵanın ańlatadı. Waqıyalar rawajlanıwınıń quramalılıǵı hám jedelligi sebepli processlerdi aldınnan aytıw múmkin emes, tártip hám tártipsizlik arasındaǵı sáykeslik buzılǵan. Házirgi waqıtta júz berip atırǵan hádiyseler bul anıqsızlıq krizisiniń orayı bolıp esaplanadı.
Xosh, mine usınday sharayatta Ózbekstan qanday jol tutpaqta? Ol mine usınday belgisizlik saqlanıp qalǵan jaǵdayda bar qatnasıqlardı jáne de bekkemlemekte. Ásirese, mámleketimizdiń tek ǵana túpkilikli mápleri emes, al ulıwmalıq keleshegi jámlengen regionımız – Oraylıq Aziyada óz-ara birge islesiwdi kúsheytpekte.
Ózbekstannıń jańa sırtqı siyasat baǵdarı ashıq-aydınlıqqa tiykarlanǵan. Bul bolsa mámleketimizdiń dúnyadaǵı jetekshi mámleketler hám kúsh orayları menen ornatıp atırǵan qatnasıqlarında, iri qatnasıwshılar hám biziń pragmatikalıq máplerimiz arasındaǵı teń salmaqlılıqta óz kórinisin tappaqta.
Ózbekstan Prezidenti haqıyqıy sırtqı siyasiy renessanstı basınan ótkerip atırǵan mámlekettiń máplerine súyenedi. Bunday siyasattı turmısqa engiziwdiń nátiyjesi bolsa belgili: bul mámleket ekonomikasına kirgizilip atırǵan sırt el investiciyaları kóleminiń eselep artıwı, sırt el kapitalınıń qatnasıwındaǵı kárxanalar, sonday-aq, hár qıylı tarawlarda ámelge asırılıp atırǵan birgeliktegi joybarlar sanınıń kóbeyiwi bolıp tabıladı. Mámleketimiz basshısı sırtqı saxnada tereń oylanǵan strategiyanı ámelge asırıwda isenim, kúsh-ǵayrat hám kúshli erk-ıqrar kórsetpekte.
Keyingi bir neshe hápte ishinde Prezidentimiz Ázerbayjanda Túrkiy mámleketler shólkeminiń sammitinde, Tájikstanda bolsa “Oraylıq Aziya – Rossiya” formatındaǵı ushırasıw hám Ǵárezsiz Mámleketlerdiń Doslıq Awqamı Mámleket basshılarınıń májilisinde qatnastı, Bryusselge bardı hám bul jerde Ózbekstan Respublikası menen Evropa Awqamı arasında Keńeytilgen sheriklik hám birge islesiw haqqındaǵı kelisimge qol qoyıldı. Sonday-aq, Samarqandta YuNESKO Bas konferenciyasınıń 43-sessiyası ótkerildi. Soń mámleketimiz basshısı Qatarda bolıp ótken sociallıq rawajlanıw boyınsha ekinshi Pútkil jer júzilik sammitinde qatnastı. Aqırında, áhmiyetli tariyxıy waqıya – Prezidentimizdiń AQShqa saparı bolıp ótti.
Nyu-Yorktan Vashingtonǵa
Mámleketler jetekshileriniń ushırasıwların baqlaw barısında tek ǵana qol qoyılıp atırǵan hújjetler hám kelisimlerdi puqta úyreniw, sóylesiwlerdi tıńlaw emes, al jáne sol waqıttaǵı saltanat hám máresimlerge itibar qaratıw áhmiyetli. Usı mániste isenim menen aytıw múmkin, Prezidentimizdiń AQSh basshısı menen Vashingtondaǵı ushırasıwı eń joqarı dárejede ótti. Ózbekstan hám Amerika Qurama Shtatları jetekshileri eki tárepleme strategiyalıq sheriklikti jańa basqıshqa kóterdi hám bunıń menen qatnasıqlarda jańa bet ashtı.
Ózbekstan Prezidenti Aq úydiń Húrmetli miymanlar kitabında sózlerin jazıp qaldırdı. Soń Oval bólmede jetekshiler sóylesiw ótkerdi. Onda Ózbekstan menen AQSh arasındaǵı strategiyalıq sheriklik qatnasıqların bunnan bılay da rawajlandırıw, siyasiy sóylesiwdi bekkemlew, sawda-ekonomikalıq, investiciyalıq hám mádeniy-gumanitarlıq birge islesiwdi keńeytiw máseleleri kórip shıǵıldı. Usı jıldıń sentyabr ayında Nyu-York qalasında joqarı dárejede erisilgen kelisimlerdi ámelge asırıwǵa ayrıqsha itibar qaratıldı.
Globallıq hám regionallıq áhmiyetke iye aktual máseleler, sonıń ishinde, “S5+1” formatında Oraylıq Aziya hám AQSh arasındaǵı birge islesiwdi tereńlestiriw boyınsha pikir alısıldı.
Vashingtondaǵı ushırasıw bunnan bir aydan kóbirek waqıt aldın Ózbekstan Prezidenti Shavkat Mirziyoev hám AQSh Prezidenti Donald Tramptıń BMSh rezidenciyasında Bas Assambleyanıń 80-sessiyası sheńberinde bolıp ótken ushırasıwınıń logikalıq dawamı boldı. Sol waqıtta jetekshiler Ózbekstan – AQSh strategiyalıq sheriklik qatnasıqların jáne de keńeytiwdiń áhmiyetli máselelerin hám tiykarǵı baǵdarların tolıq dodalap alǵan edi.
Qurama Shtatlar Prezidenti Ózbekstan jetekshisiniń 50 den aslam iri Amerika kompaniya hám bankleriniń basshıları menen ótkergen ushırasıw hám sóylesiwlerdiń nátiyjelerin joqarı bahaladı. Sol waqıtta puqaralıq aviaciya, taw-kán sanaatı, áhmiyetli minerallar, qarjı, innovaciyalar, ximiya, energetika hám basqa da tiykarǵı baǵdarlarda shártnamalar hám perspektivalı joybarlar portfeli qáliplestirildi. Bul joybar hám kelisimler eki mámlekette on mıńlaǵan jańa jumıs orınların jaratatuǵını atap ótildi.
Sentyabr ayında Nyu-Yorkta hám noyabr ayında Vashingtonda bolıp ótken eki ushırasıw arasında joqarı dárejedegi delegaciyalar arasında jedel pikir alısıwlar boldı, úlken shólkemlestiriw jumısları alıp barıldı. Áne, usı háreketler jańa sóylesiwlerge anıq reje hám joybarlar, investiciya, texnologiya hám sanaat birge islesiwi sheńberinde tereń oylanǵan usınıslar tiykarında qatnas jasaw imkaniyatın berdi.
Ózbekstan basshısı Donald Tramptı ishki hám sırtqı siyasatta erisilgen joqarı nátiyjeler menen qutlıqladı. Onıń ótkir xalıqaralıq hám regionallıq kelispewshiliklerdi tınısh jol menen sheshiwdegi jeke úlesin joqarı bahaladı. Óz gezeginde, AQSh Prezidenti Ózbekstan basshısınıń Amerika húkimeti hám jetekshi korporaciyaları menen ushırasıwların qollap-quwatladı.
Jetekshiler birgeliktegi joybarlardı alǵa qoyıwda institucionallıq mexanizmlerdi jaratıw hám jetilistiriw zárúr ekenligin atap ótti. Sóylesiwler juwmaǵında Ózbekstan Prezidenti amerikalı kásiplesin ózine qolaylı bolǵan waqıtta Ózbekstanǵa rásmiy sapar menen keliwge mirát etti.
“S5+1” sammitin ayrıqsha atap ótiw kerek. Onda Ózbekstan Prezidenti usı formattı shólkemlestirgeni ushın AQSh jetekshisine minnetdarshılıq bildirdi. Bunday format óziniń on jıllıq tariyxında regionallıq sawda, transport-energetika baylanısların rawajlandırıwdıń nátiyjeli mexanizmine aylanǵanı atap ótildi. Bul sammit Oraylıq Aziya hám AQSh arasındaǵı strategiyalıq sóylesiwdiń jańa basqıshın baslap beretuǵını aytıp ótildi. Bul baǵdarda anıq baslamalar usınıs etildi.
Atap aytqanda, qatnasıwshı mámleketlerde gezekpe-gezek jaylastırılatuǵın turaqlı jumıs alıp baratuǵın Sekretariattı shólkemlestiriw, mámleketlik uyımlar, kompaniyalar hám qarjı institutları arasında sistemalı sóylesiwdi támiyinlew maqsetinde ministrler dárejesinde Investiciyalar hám sawda boyınsha muwapıqlastırıwshı keńes dúziw, “Oraylıq Aziya investiciyalıq sherikligi” qorın iske qosıw baslamaları bildirildi. Oraylıq Aziyanı Qubla Kavkaz hám Evropa menen baylanıstıratuǵın iri transport-kommunikaciya hám energetika joybarların ámelge asırıw, minerallardı izlew, qazıp alıw hám tereń qayta islew baǵdarındaǵı háreketlerdi nátiyjeli muwapıqlastırıw, sonday-aq, tayar ónimlerdi global jetkerip beriw shınjırlarına kirgiziw ushın Arnawlı komitet dúziw, awıl xojalıǵın Amerika texnologiyaların engizgen halda modernizaciyalaw maqsetinde Regionallıq agrotexnologiyalıq innovaciyalar sherikligin shólkemlestiriw usınısları alǵa qoyıldı.
Ózbekstan Prezidentiniń AQShtıń jetekshi muzeylerinde Oraylıq Aziya mámleketleriniń mádeniy miyrasına baǵıshlanǵan birgeliktegi kórgizbelerdi shólkemlestiriw baslaması gumanitarlıq baylanıslardı bunnan bılay da bekkemlewge xızmet etedi.
Sóziniń juwmaǵında Prezident Shavkat Mirziyoev gezektegi “S5+1” sammitin Samarqand qalasında ótkeriwdi usınıs etti.
Sapardıń ámeliy baǵdarlaması sheńberinde Amerika kompaniyaları, investiciyalıq qorları hám qarjı institutlarınıń wákilleri menen ushırasıw da bolıp ótti. Qatnasıwshılar arasında “Traxys”, “FLSmidth”, “McKinsey”, “Meta”, “Google”, “Amazon” hám basqa da korporaciyalardıń top-menedjerleri bar edi. Prezidenttiń atap ótkenindey, sońǵı segiz jılda AQSh penen tovar aylanısı 4 esege kóbeydi, Ózbekstanda 300 den aslam amerikalı kompaniyalar tabıslı jumıs alıp barmaqta. Mámleket basshısınıń pikirinshe, birge islesiw boyınsha erisilgen bul dáreje jáne de keńirek perspektivalı jańa basqıshtıń baslanıwı ǵana.
Sonday-aq, sapar sheńberinde óz-ara birge islesiwdiń tiykarǵı baǵdarları belgilep alındı. Oǵan bola, 2030-jılǵa shekem jańa energetika sisteması jaratıladı, paydalı qazılmalar Amerika texnologiyalarınan paydalanǵan halda qazıp alınadı hám qayta islenedi, AQShtıń “Google”, “Meta”, “NVIDIA” kompaniyaları menen sanlı sheriklik keńeytiledi, “Apple Pay” hám “Google Pay” tólem sistemaları engiziledi, Sanlı akademiya hám startap-xablar tarmaǵı jaratıladı.
Prezidentimiz Qurama Shtatlar kompaniyalarınıń investiciyalıq usınısların jeke ózi qollap-quwatlawǵa tayar ekenin bildirdi. Ózbekstan isenimli sherik hám tabıs kepili bolıp qalatuǵının atap ótti.
Donald Tramp “TruthSocial” sociallıq tarmaǵında eki mámleket arasında ájayıp sawda-ekonomikalıq kelisim dúzilgeni haqqında xabar berdi. Prezident Shavkat Mirziyoevqa konstruktivlik sáwbet ushın minnetdarshılıq bildirdi, Ózbekstan menen birge islesiw qatnasıqların uzaq múddetli hám strategiyalıq, dep atadı.
AQSh Prezidenti sonı da atap ótti, Oraylıq Aziya – tek ǵana strategiyalıq jaqtan áhmiyetli emes, al júdá bay mánzil, biraq burınǵı prezidentler tárepinen bul tán alınbaǵan. Onıń qosımsha etiwinshe, házirgi administraciya bul qáteni dúzetiw, Amerikanıń regiondaǵı hár bir mámleket penen birge islesiwin kúsheytiw niyetinde.
Bul sózlerden kórinip turǵanınday, AQSh regionnıń áhmiyetin tán alǵan halda oǵan bolǵan itibardı tiklemekshi. Onda Ózbekstan Prezidentiniń qatnası, ásirese, itibarǵa ılayıq. Ol tınıshlıq hám turaqlılıqtı támiyinlewge, kelispewshiliklerdi saplastırıwǵa háreket etedi. Bul bolsa mámleketimizdi Oraylıq Aziyanıń tábiyǵıy hám isenimli sherigine aylandıradı.
Bul pikirdi atap ótken siyasiy analitik Djeyms Durso “The Hill” basılımındaǵı maqalasında jazıwınsha, áyne Ózbekstan regionnıń barlıq tórt respublikası hám Awǵanstan menen shegaralas bolıp, ol Shavkat Mirziyoevtiń basshılıǵında regionallıq birge islesiwdi tereńlestiriwde sheshiwshi rol atqardı.
Watanǵa xızmet jolı
Mámleketimizdiń atı keyingi jılları sırt el ǵalaba xabar qurallarında tez-tez ushırasıp, ol siyasiy analitiklerdiń hám sholıwshılardıń tilinen túspey atır. Ásirese, bıyılǵı gúzde Ózbekstan pútkil dúnya júzinde jáne de belgili boldı. Oǵan xızmet etken faktorlardan biri – YuNESKO Bas konferenciyasınıń 43-sessiyası Samarqand qalasında ótkerilip atırǵanı boldı. Bul waqıya tariyxıy áhmiyetke iye. Sebebi keyingi 40 jıl ishinde birinshi márte konferenciya Shólkemniń shtab-kvartirasınan tısqarıda ótkerilmekte.
Onda 190 aǵza mámleketlerden hám xalıqaralıq shólkemlerden kelgen 2 800 wákil, sonıń ishinde, 70 ke shamalas joqarı mártebeli basshılar qatnaspaqta. Sessiyanıń ashılıwında elimizge kelgen Serbiya Respublikası Prezidenti Aleksandr Vuchich hám Slovakiya Prezidenti Peter Pellegrini de húrmetli miyman sıpatında qatnastı.
Ekspertlerdiń bahalawınsha, bunday úlken ánjuman ushın áyyemgi Samarqandtıń tańlanǵanı biykarǵa emes. Yaǵnıy, bul – Ózbekstannıń globallıq mádeniyatlararalıq qarım-qatnastıń rawajlanıwına, mádeniy hám tariyxıy miyrastı qásterlep saqlaw hám ǵalaba en jaydırıwǵa, Turaqlı rawajlanıw maqsetlerin alǵa qoyıw jumısına úlken úles qosıp atırǵanınıń tán alınıwı bolıp esaplanadı.
Ózbekstan Prezidenti óziniń shıǵıp sóylegen sózinde atap ótkenindey, bunday abıraylı forumnıń elimizde ótkerilip atırǵanı shólkemge aǵza mámleketlerdiń Jańa Ózbekstanda ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli, jedel reformalarǵa bolǵan joqarı iseniminiń ayqın kórinisi bolıp esaplanadı. “Dańqlı seksen jıllıq yubileyin belgilep atırǵan YuNESKO ótken dáwir dawamında bilimlendiriw, ilim, mádeniyat, kórkem óner, málimleme tarawında globallıq birge islesiw, óz-ara isenim hám awızbirshilik boyınsha dúnyadaǵı abıraylı institut sıpatında ózin kórsetip kelmekte”, dedi Prezident Shavkat Mirziyoev.
Samarqandtıń tańlanıwı rámziy mánige iye ekenin atap ótken mámleketimiz basshısı bunı usı qalanıń adamzattıń tariyxıy jılnamasına gumanistlik ideyalar, biybaha bilimler, civilizaciyalararalıq qarım-qatnas orayı sıpatında kirgeni menen baylanıstırdı. Prezidenttiń atap ótkenindey, geosiyasiy keskinlik hám áskeriy kelispewshilikler tásirinde planetamızdaǵı siyrek ushırasatuǵın estelikler, muqaddes zıyarat etiw orınları hám biybaha mádeniy miyras úlken zıyan kórmekte.
“Mámleketler arasında bilim hám texnologiyalar, sanlı resurslardan paydalanıw boyınsha ayırmashılıq artıp barmaqta. Bunıń nátiyjesinde imkaniyatlar teńsizligi hám kámbaǵallıq kúsheymekte. Bunday qıyın jaǵday YuNESKOnıń tiykarǵı wazıypaların tolıq ámelge asırıw boyınsha háreketlerimizdi hár qashanǵıdan da kóbirek birlestiriwdi talap etpekte”, dedi Prezident Shavkat Mirziyoev.
Ózbekstan YuNESKOnıń ullı hám iygilikli maqsetlerine qatań sadıq ekeni, Shıǵıs hám Batıs, Arqa hám Qubla arasında tatıwlıq kópiri, hámme ushın ashıq hám konstruktivlik birge islesiw maydanı bolıwǵa bárqulla tayar ekeni jáne bir márte atap ótildi.
YuNESKO Bas direktorı Odri Azule Ózbekstan basshısına miymandoslıq hám tariyxıy ilajdı shólkemlestirgeni ushın minnetdarshılıq bildirdi. Óz pikirleri menen ortaqlasıp, ol Ózbekstannıń usınısına bola YuNESKO tariyxında, 40 jılda birinshi márte bas konferenciya Parijden tısqarıda, Samarqandta ótkerilip atırǵanın, onda qatnasıwshı mámleketlerdiń sanı 110 nan aslam bolǵanın atap ótti. Odri Azule sózlerine bola, Samarqand – “Quyashqa bet burǵan qala” bul – “mádeniyatlar kesilispesinde payda bolǵan ǵáziyne”. Bunday orınnıń tańlanıwı YuNESKO missiyasınıń tiykarın quraytuǵın qádiriyatlar, yaǵnıy qarım-qatnas, birge islesiw hám ashıq-aydınlıq belgisi bolıp esaplanadı.
Bas direktor Ózbekstan Prezidenti kirgizgen baslamalarǵa ayrıqsha toqtap ótti. Onıń sózlerine bola, Prezident Shavkat Mirziyoevtiń baslamaları xalıqaralıq kún tártibiniń eń áhmiyetli baǵdarlarına tiyisli. Bul baǵdarlar – inklyuziv bilimlendiriwdi hám hayal-qızlardıń jetekshilik qábiletlerin rawajlandırıw, jasalma intellekt texnologiyalarınan paydalanıw, hújjetli miyrastı saqlaw, klimat ózgerislerine qarsı gúresiw. Bulardıń barlıǵı, – dedi Odri Azule, – respublikanıń shólkem ideyaları hám qádiriyatlarına sadıqlıǵı, onıń tınıshlıq, óz-ara túsinisiw hám turaqlı rawajlanıw maqsetleri jolındaǵı isenimliligin tastıyıqlaydı.
YuNESKO Bas konferenciyasınıń prezidenti Xondker Muhammad Talxa da Ózbekstannıń háreketlerin joqarı bahaladı. Ánjuman qatnasıwshılarına múrájat etip, ol Áliysher Nawayınıń “Ilim hám danalıq insannıń jarasıǵı”, degen sózlerin keltirdi hám bul sózler Ózbekstan Prezidentiniń jolın júdá jaqsı táriyipleytuǵının ayttı. “Mine, usı insan bilim, ilim hám ulıwma qádiriyatlarǵa qaray baslanǵan joldı tolıq orınlap kelmekte. Hám bul qádiriyatlar, sonıń menen birge, YuNESKOnıń idealları menen tereń únles bolıp esaplanadı”, dedi ol mámleketimiz basshısınıń jumısına joqarı baha berip.
Xondker Muhammad Talxanıń atap ótiwinshe, “Ózbekstan Prezidentiniń jolı haqıyqıy mámleketlik ǵayratkerdiń jolı bolıp esaplanadı. Ilimiy potencial, hákimshilik danıshpanlıq hám óz mámleketiniń táǵdiri ushın tereń juwapkershilik sezimin ózinde jámlegen bul mámleketlik ǵayratker óziniń keń ámeliy tájiriybesi hám strategiyalıq kózqaraslarına súyenip, Ózbekstandı rawajlandırıwdıń zamanagóy koncepciyasın qáliplestire aldı hám onı jámiyet mápi ushın isenim menen ámelge asırıwda dawam etpekte. Húrmetli Prezident mırzanıń basshılıǵında mámleket barlıq tarawlarda misli kórilmegen rawajlanıwǵa eristi. Ózbekstan ózin dúnyaǵa ashtı hám izolyaciya, óz aldına shetlew ornınan qarım-qatnas hám ámeliy diplomatiyanı abzal kórdi.
Insan qádirin ulıǵlaw principlerin qollap-quwatlaǵan halda hár bir puqaranıń abadanlıǵın támiyinlew jolınan barıwdı tańladı”.
YuNESKO Bas konferenciyasınıń 43-sessiyasındaǵı shıǵıp sóylegen sózinde mámleketimiz basshısı elimiz YuNESKO menen birge islesiwdi keńeytiwdi maqset etkenin atap ótti hám bul baǵdardaǵı bir qatar baslamalardı alǵa qoydı. Bular inklyuziv bilimlendiriwdi rawajlandırıw hám tarawda jasalma intellekt texnologiyaların keńnen qollanıw, YuNESKOnıń ayrıqsha mútájligi bar balalar ushın inklyuziv bilimlendiriwdi rawajlandırıw platformasın engiziw, Jáhán professional bilimlendiriw sammitin ótkeriw, elimizde YuNESKO qatnasıwında “Jasalma intellekt – mektep” úlgi joybarın ámelge asırıw hám Jasalma intellekt etikası boyınsha xalıqaralıq ekspertler konferenciyasın ótkeriw bolıp esaplanadı.
Sonday-aq, hayal-qızlardıń jetekshilik qábileti hám kompetenciyasın támiyinlew ushın globallıq baǵdarlamalardı jedel iske qosıw hám Samarqand qalasında barlıq kontinentlerdiń belgili izertlewshileri, kórkem óner ǵayratkerleri, pedagog hám oylap tabıwshı hayal-qızlardıń Bilimlendiriw, mádeniyat hám ilim tarawındaǵı globallıq forumın ótkeriw usınısları da kirgizildi. Klimat krizisine qarsı birgelikte nátiyjeli gúresiw máselesi de itibardan shette qalmadı. Ádil emes málimlemelerdi tarqatıw, jámiyetshiliktiń pikirin aljastırıw hám diskriminaciyaǵa qarsı birgelikte nátiyjeli ilajlar kóriw ayrıqsha zárúrlikke aylanıp atırǵanı atap ótildi. Dúnyada dinleraralıq kelispewshilikler barǵan sayın kúsheyip atırǵan házirgi sharayatta keńpeyillik, óz-ara túsinisiw hám tatıwlıq sıyaqlı ulıwma adamzatlıq ideyalardı keńnen úgit-násiyatlaw hár qashanǵıdan da áhmiyetli ekenligi atap ótildi.
Ózbekstan jetekshisi tárepinen YuNESKO maqsetleri hám missiyasınıń qollap-quwatlanǵanı, onıń xalıqlar arasındaǵı isenim hám óz-ara túsinisiw principlerin bekkemlewge qosqan úlesi ánjuman miymanlarınıń ayrıqsha tán alıwına sebep boldı. Olardıń pikirin ulıwmalastırǵan Xondker Talxanıń atap ótiwinshe, konferenciyanıń joqarı dárejede ótkerilgeni Ózbekstan Prezidentiniń tariyxıy baslaması sebepli ámelge asırıldı.
Qırǵızstannıń Franciyadaǵı elshisi hám YuNESKO janındaǵı turaqlı wákili Sadıq Sher-Niyazdıń atap ótkenindey, Bas konferenciyanıń 43-sessiyası Samarqand qalasında ótkerilgeni – bul tek ǵana Ózbekstannıń jeńisi emes, al pútkil Oraylıq Aziya hám barlıq túrkiy tilles xalıqlar ushın úlken maqtanısh bolıp esaplanadı.
“Ózbekstan ushın, biziń doslarımız hám pútkil region ushın maqtanısh sezimi tolıp-tasıp ketti, – dedi ol. – Waqıyanıń áhmiyetin táriyplep beriw qıyın. Búgin Samarqandta pútkil dúnyanıń gumanitarlıq elitası jıynaldı. Bul jerde mádeniyat, ilim, bilimlendiriw, qorshaǵan ortalıqtı qorǵawdı rawajlandırıwǵa, sonday-aq, jasalma intellektti rawajlandırıw jolların izlewge qaratılǵan tariyxıy qarar hám rezolyuciyalar qabıl etilmekte”.
Diplomattıń sózlerine bola, Prezident Shavkat Mirziyoev kelesi on jıllıqta insaniyat aldında turǵan strategiyalıq wazıypalardı anıq kórsetip berdi. Bul baǵdarlar oǵada áhmiyetli hám aktual, sebebi olar tek ǵana regionnıń emes, al pútkil dúnyanıń gumanitarlıq rawajlanıw keleshegin belgilep beredi.
Serbiya Prezidenti Aleksandr Vuchichtiń pikirinshe, YuNESKOnıń ilajı Ózbekstanda ótkeriliwi bul mámlekettiń dúnya mádeniy miyrasın saqlawdaǵı roliniń tán alınıwı bolıp esaplanadı. Ol óziniń Samarqandta bolıwın úlken maqtanısh jáne bul áyyemgi qalanıń biybaha miyrası menen tanısıw imkaniyatı, dep esaplaydı.
– Konferenciya YuNESKOnıń keleshektegi ilajları ushın úlgi bolatuǵınına isenemen, ol xalıqlar arasındaǵı mádeniy baylanıslar hám óz-ara bir-birin túsiniwge xızmet etedi, – dep juwmaqladı sózin Serbiya basshısı.
Sońǵı háptelerdegi waqıyalar sonı tastıyıqlaydı, Prezident Shavkat Mirziyoevtiń basshılıǵında alıp barılıp atırǵan sırtqı siyasat ózgeshe sapa basqıshına shıqpaqta. Ózbekstan tek ǵana pútkil jáhán siyasatınıń jańasha waqıyalarına beyimlespekte emes, al ózi de onıń belsendi qatnasıwshılarınan birine aylanbaqta. Kórip turǵanımızday, pragmatizm, milliy mápler hám dúnyaǵa ashıqlıqtı ózinde birlestirgen izbe-iz hám puqta oylanǵan strategiya ámelge asırılmaqta. Jetekshi mámleketler menen birgelikte baslamalardı isenimli alǵa qoyıw, globallıq gumanitar hám mádeniy kún tártibindegi tiykarǵı roldi atqarıw – bulardıń barlıǵı real nátiyjelerge alıp kelmekte. Jańa Ózbekstan óziniń isenimli hám húrmetli sherik sıpatındaǵı statusın dálillemekte hám bul status haqıyqıy tán alıwǵa sebep bolmaqta.
Janajan Watanımızdıń búgingi nurlı tańları, dúnyada teńler arasında teńdey joqarılap atırǵanı hár birimizde maqtanısh sezimlerin oyatadı. Júrekti tolqıtqan maqtanısh, quwanısh hám tolqınlanıw erksiz túrde qosıq qatarlarına aylanadı:
Dúnyaǵa bet burǵan Ózbekstan bul,
Ele jazılajaq mıńlap dástan bul,
Jaqsılıq, abatlıq hár qádeminde,
Maqtanıshı, bálent máńgi bostan bul.

Bul álem tán bergen dańq-sawlatı bar,
Hár nárseni jeńetuǵın mártligi bar,
Elge ǵamxor, tınıp-tınshımas mudam,
Elbasshı bar – baxıt-saadatı bar!

Wtkir RAHMAT.
Qaraqalpaqstan xabar agentligi