Insan salamatlıǵı – jámiyet baylıǵı, mámleket rawajlanıwınıń tiykarı. Sońǵı jıllarda elimizde densawlıqtı saqlaw sistemasın reformalaw, xalıqqa zamanagóy medicina usılların engiziw hám sapalı medicinalıq xızmet kórsetiwdi támiyinlew boyınsha bir qatar jumıslar ámelge asırılmaqta. Xalıqtıń salamatlıǵın bekkemlew, medicina mákemelerin qáwipsiz hám sapalı dári-dármaqlar, medicinalıq buyımlar menen támiyinlew, tarawǵa sanlastırıwdı engiziw boyınsha alıp barılıp atırǵan ilajlar óziniń unamlı nátiyjesin bermekte. Álbette, insan salamatlıǵın qorǵawda medicina xızmetkerleriniń ornı ayrıqsha.

Kúni keshe elimizde keń túrde belgilenip ótken medicina xızmetkerleri kúni qarsańında biz Qaraqalpaqstan Respublikası densawlıqtı saqlaw ministri M.Qurbanov penen tarawda ámelge asırılıp atırǵan jumıslar dógereginde sáwbetlesken edik.
-Murat Ismailovich, usı sáwbetimiz arqalı Sizdi hám Siz arqalı respublikamızdıń barlıq medicina xızmetkerlerin kásiplik bayramıńız benen qutlıqlaymız.
-Raxmet.
-Dúnya júzinde tez pát penen rawajlanıp atırǵan medicinanıń elimizde tiykarǵı baǵdarları qanday? Tarawda sońǵı waqıtlarda ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli reformalar nátiyjesinde respublikamızda qanday náttiyjeli jumıslar alıp barılmaqta?
-Haqıyqatında da búgin dúnya júzinde medicina tez pát penen alǵa ilgerilep barmaqta. Biziń mámleketimizde de húrmetli Prezidentimizdiń ayrıqsha itibarı menen basqa tarawlar qatarında medicina tarawı da zaman menen teńdey qádem basıp, anaǵurlım dárejede rawajlanıp barmaqta. Mámleketimizdegi medicina tarawında ámelge asırılıp atırǵan reformalar, ózgerisler, ilimiy-teoriyalıq hám ámeliy jańalanıwlar óziniń unamlı nátiyjelerin kórsetpekte. Taraw xızmetkerleri xalıqqa sapalı medicinalıq xızmet kórsetiw, ana hám bala salamatlıǵın qorǵaw, xalıqtı zamanagóy patronaj xızmeti menen qamtıp alıw, hár qanday kesellikten sawalıp ketiwin támiyinlew maqsetinde pidákerlik penen miynet etpekte.
Prezidentimizdiń 2022-jıl 7-iyuldegi “Qaraqalpaqstan Respublikasında 2022-2024-jıllarda xalıqtıń salamatlıǵın qorǵawdı bunnan bılay da jetilistiriw haqqında”ǵı qararınıń orınlanıwı sheńberinde medicinalıq xızmetlerdiń sapası hám qamtıp alıwı artıp barmaqta. Atap aytqanda, Nókis qalasında Respublikalıq qıstawlı medicinalıq járdemde medicinalıq járdem ilimiy orayı Qaraqalpaqstan filialınıń jańa imaratı paydalanıwǵa tapsırılǵanı, bul ǵárezsizlik jıllarında Qaraqalpaqstanda “nolden” qurılǵan birinshi kóp tarmaqlı emlewxana boldı. Ol jerde nawqaslarǵa medicinalıq járdem kórsetiw ushın barlıq sharayatlar jaratılǵan bolıp, tájiriybeli medicina xızmetkerleri xalqımızdıń densawlıǵın saqlawda nátiyjeli jumıs alıp barmaqta.
Sonday-aq, rayonlarda da tuwıw kompleksi hám perinatal oraylarda tuwıw jasındaǵı hayallar, analar hám balalar ushın barlıq qolaylı sharayatlar jaratıldı. Qalalıq hám rayonlıq medicina birlespesi quramında barlıq qolaylıqlarǵa iye oraylıq emlewxanalar, zamanagóy medicinalıq úskeneler menen támiyinlengen tez medicinalıq járdem bólimi, kóp tarmaqlı oraylıq poliklinika, sonday-aq, aymaqlarda awıllıq shańaraqlıq poliklinikalar, shetki awıllarda bolsa máhálle medicina punktleri shólkemlestirilgen bolıp, xalıqtıń salamatlıǵı aymaqlıq shıpakerlerimiz tárepinen turaqlı qadaǵalap barılmaqta.
Respublikalıq qánigelestirilgen oraylardıń aymaqlıq filiallarında 150 túrdegi jańa texnologiyalar engizilip, 2024-jılı 294 endoprotezlew xirurgiyalıq ámeliyatı, 137 Endourologiyalıq xirurgiyalıq ámeliyat, Nókis qalası hám rayonlarda 1687 hám respublikalıq medicina mákemelerinde 1873 laparoskopiyalıq xirurgiyalıq ámeliyat, 292 koronarografiya hám 234 júrekte arteriya koronar shuntlaw, 3 júrek ashıq operaciyası, 4 bóteke transplantaciyası ámeliyatı ótkerilip, jılına 4500 nawqastıń Tashkentke hám sırt ellerge barmastan jasaw ornında joqarı medicnalıq járdem alıw imkaniyatı jaratıldı.
2025-jıldıń usı kúnine shekem bolsa 289 endoprotezlew hám 28 Artroskopiyalıq xirurgiyalıq ámeliyat, 233 endourologiyalıq, 1706 laparoskoplıq xirurgiyalıq ámeliyat, 486 koronarografiya hám 300 júrekte arteriya koronar shuntlaw, 9 júrek ashıq xirurgiyalıq ámeliyat, 2 bóteke transplantaciyası ámeliyatı ótkerildi.
Atap ótiw orınlı, Qaraqalpaqstanda 2017-2025-jıllarda “Bir qádem” principi tiykarında 76 shańaraqlıq shıpakerlik punkti, 89 shańaraqlıq poliklinika, 87 máhálle medicina punkti shólkemlestirildi. Qánigelestirilgen oraylardıń aymaqlıq filiallarında 150 túrdegi jańa texnologiyalar engizildi. Jılına 4500 nawqastıń Tashkent hám sırt elge barmastan joqarı medicinalıq járdem alıw imkaniyatı jaratıldı. Tórtkúl, Qońırat hám Shımbay rayonlarında qospa jaraqatlar hám ótkir qan-tamır kesellikleri orayları shólkemlestirilip, nawqaslarǵa rayonlardıń ózinde qıstawlı hám qánigeli medicinalıq járdem kórsetiliwi támiyinlendi.
Jańasha qatnasıqlar tiykarında 944 medicina brigadası shólkemlestirilip, shańaraqlıq shıpakerdiń 40 procent júklemesi orta medicina xızmetkerleri tárepinen orınlanatuǵını belgilendi, belgili bir kesellikler boyınsha dáwirlik profilaktikalıq tekseriwler hám medicinalıq skrining tekseriwleri ótkeriliwi hám universal-progressiv patronaj modeli engizildi.
Shańaraqlıq shıpakerlik punktleri, shańaraqlıq hám rayon (qala) lıq kóp tarmaqlı oraylıq poliklinikalarda 1355 kúndizgi stacionar orınları shólkemlestirilip, jumıs waqtı saat 20:00 ge shekem sozdırıldı hám olarda isleytuǵın medicina xızmetkerleri ushın qosımsha ústeme haqı tólew belgilendi. Nátiyjede nawqaslarǵa baslanǵısh medicina-sanitariyalıq járdem kúndizgi emlewxanasında úyinen ajıralmaǵan halda emleniw imkaniyatı jaratıldı. Tórtkúl, Qońırat hám Shımbay rayonlarında qospa jaraqatlar hám ótkir qan-tamır kesellikleri orayları shólkemlestirilip, búgingi kúnde jılına 8515 nawqasqa Nókis qalasına barıwına shekem óz waqtında qıstawlı hám qánigeli medicinalıq járdem kórsetiliwi támiyinlenbekte.
Prezidentimizdiń baslaması menen, tek ǵana Qaraqalpaqstan Respublikasında 6 jasar balalar arasında viruslı gepatit “A” keselliginiń aldın alıw maqsetinde biypul rejeli shanshıw shólkemlestirildi. Sonday-aq, búgingi kúnge shekem Tashkent qalasında ótkerilip kelingen ayırım quramalı xirurgiyalıq operaciyalar endi usı jerdiń ózinde ótkerilmekte. Sonıń ishinde, jasalma qan aylanıw apparatı arqalı nawqaslardıń júreginde ashıq xirurgiyalıq operaciya ótkerilmekte. Sonday-aq, multispiral kompyuter tomografiyası, ultrases, laboratoriya úskeneleri keselliklerge erte diagnoz qoyıw imkaniyatın bermekte.
– Tarawda alıp barılıp atırǵan qurılıs isleri nátiyjesinde xalıqqa medicinalıq xızmettiń sapası qay dárejede artpaqta?
– 2017-2025-jıllarda Respublikamızdaǵı 17 kóp tarmaqlı oraylıq poliklinikadan birewi, 81 shańaraqlıq poliklinikadan 26 sı, 74 shańaraqlıq shıpakerlik punktinen 9 ı, 38 respublikalıq hám rayonlıq dárejedegi emlewxanalardan 31 i sociallıq hám óndirislik infrastrukturanı rawajlandırıw baǵdarlaması baǵdarı boyınsha qayta ońlanıp tapsırıldı. Bunnan tısqarı, 8 shańaraqlıq shıpakerlik punkti hám 19 shańaraqlıq poliklinika ońlanıp, jumıs basladı. Tez medicinalıq járdem sistemasındaǵı avtotransport quralları parkin basqıshpa-basqısh jańalaw rejesine tiykarlanıp tez medicinalıq járdem xızmetin 95 jańa tez medicinalıq járdem arnawlı avtotransport quralları menen támiyinlendi. 175 orınlıq Respublikalıq qánigelestirilgen onkologiya hám medicinalıq radiologiya ilimiy ámeliy medicina orayı Qaraqalpaqstan filialı imaratın jańadan qurıw joybarı “Sociallıq hám óndirislik infrastrukturanı rawajlandırıw baǵdarlaması” na kirgizilip, qurılıs jumısları baslandı.
– Sanlastırıw boyınsha ámelge asırılǵan jumıslar qay dárejede?
– Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Densawlıqtı saqlaw sistemasın sanlastırıwdı jedellestiriw hám aldınǵı sanlı texnologiyalardı engiziw boyınsha qosımsha ilajlar haqqında”ǵı qararı tiykarında xalqımızǵa kórsetilip atırǵan medicinalıq xızmetler sapalı hám hár tárepleme qolaylı bolıwı ushın, tarawdaǵı málimleme sistemaları jetilistirilip, medicinada jańa elektron platformalar iske qosılmaqta.
Zamanagóy sanlı texnologiyalar Qaraqalpaqstan Respublikasındaǵı mákemelerge de kirip keldi. Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi sistemasındaǵı jámi 224 mákemege, 18 Respublikalıq oray filiallarında, 17 rayonlıq oraylıq emlewxanaları, 16 kóp tarmaqlı oraylıq poliklinikaları, 89 shańaraqlıq poliklinika, 76 shańaraqlıq shıpakerlik punktlerinde “Elektron poliklinika” hám “Elektron emlewxana” málimleme sistemaları qáliplestirilip, nawqaslardı shańaraqlıq shıpakerlerge biriktiriw, onlayn qabıllawǵa jazılıw, patronaj, profilaktikalıq tekseriwler, skrining baǵdarlamaları hám olardıń nátiyjelerin tallaw, nawqaslardı qosımsha tekseriw, másláhát hám emlewge baǵdarlaw jáne qayta baylanısıw imkaniyatların óz ishine alǵan “Birden-bir medicina sisteması” jaratıldı hám engizildi.
Ótken 2024-jıl dawamında Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Prezidiumınıń qararı menen jergilikli byudjet qarjılarınan 11 mlrd sum ajıratılıp, 17 rayonlıq medicina birlespesine qaraslı baslanǵısh medicina mákemelerine 1 742 kompyuter toplamları hám 132 printer úskeneleri satıp alınıp, medicina mákemelerine jetkerildi. Bunnan tısqarı, “Baslamalı byudjet” joybarında jeńimpaz dep tabılǵan medicina mákemeleri tárepinen jámi 63 kompyuter, 68 printer texnikaları satıp alındı.
Sonday-aq, Ózbekstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen 2158 monoblok penen barlıq medicinalıq mákemeler támiyinlendi hám qosımsha baslanǵısh medicina mákemeleri ushın 1 859 planshet, 526 smart televizor, 122 infokiosk, 63 chek printerler, 777 etiket printer, 1225 dana 2D skaner 321 veb kamera, 222 kommutator, 223 feyrvol hám lokal tarmaq ushın zárúr texnikalar jetkerip berildi. Ótken 2024-jıl dawamında Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Prezidiumınıń qararı menen jergilikli byudjet qarjılarınan 11 mlrd sum ajıratılıp, 17 rayonlıq medicina birlespesine qaraslı baslanǵısh medicina mákemelerine 1 742 kompyuter toplamları hám 132 printer úskeneleri satıp alınıp, medicina mákemelerine jetkerildi. Bunnan tısqarı, “Baslamalı byudjet” joybarında jeńimpaz dep tabılǵan medicina mákemeleri tárepinen jámi 63 kompyuter, 68 printer texnikaları satıp alındı.
Nókis qalalıq medicina birlespesinde oraylasqan laboratoriya LIS shólkemlestirilip, qaladaǵı barlıq laboratoriyalar oraylasqan laboratoriya menen integraciyalanıp DMED málimleme sisteması tiykarında jumıs basladı.
– Jeke menshik klinikalardıń xalıqqa xızmet kórsetiw sapası qalay bolmaqta? Sonday-aq, xalıqaralıq birge islesiwdi jetilistiriw boyınsha alıp barılıp atırǵan ilajlar haqqında aytıp ótseńiz?
-Jeke menshik medicina klinikaları kóbeyip atırǵanı, olarda emlenip atırǵan nawqaslar da artıp atırǵanı bul demek, xalıqtıń kewlinen shıǵıp atırǵanlıǵın bildiredi. Xalqımızdıń salamatlıǵın qorǵawda jeke menshik klinikalardıń úlesi keńeyip atır dep tolıq ayta alamız. Házirgi waqıtta respublikamızda 366 jeke menshik medicina mákemesi xızmet kórsetpekte. Sonnan, 325 ambulator hám 41 stacionar sharayatta 57 túrdegi qánigelik boyınsha xalıqqa sapalı medicinalıq xızmetler kórsetilmekte. 2025-jıl búgingi kúnge shekem 22 jańa jeke menshik klinika shólkemlestirilip, óz jumısın basladı. Búgingi kúnde respublikamızda 13 jeke menshik medicina mákemesiniń xirurgiyalıq xızmeti iske qosıldı hám 3 jeke menshik klinika xalıqqa qamsızlandırıw boyınsha xızmet kórsetpekte. Sonday-aq, densawlıqtı saqlaw tarawında sırt el klinikaları menen birge islesiw jolǵa qoyılıp, xalıqaralıq memorandumlarǵa qol qoyıldı. Atap aytqanda, xalıqaralıq joybarlardan biri Qıtay Xalıq Respublikasınıń “CSADI” kompaniyası járdeminde Nókis qalasında balalar medicina klasteri qurılısı rejelestirilgen. Búgingi kúnde 1,2 gektar jer maydanı ajıratılǵan hám úyreniw jumısları alıp barılmaqta. Nókis qalasında Analar hám balalar ushın Birlesken Arab Ámirliginiń “Shayx Xalifa Bin Ziyod Al Naxayan” fondınıń járdemi menen emlewxana qurılıs jumısları “Orient Construction Services Group” JShJ tárepinen juwmaqlanbaqta.
Sonday-aq, jáne bir áhmiyetli joybar boyınsha Qubla Koreyanıń “”Acryl AI” kompaniyasınıń mirát etiwine bola Seul qalasında bolıp, Koreya Respublikasınıń medicinadaǵı zamanagóy texnologiyaların engiziw rejelestirilgen. “Acryl AI” kompaniyası menen sanlastırıw tarawındaǵı joybarlar dodalanıp, olardıń mámleketimizde ámelge asırılıwın jedellestiriw boyınsha sóylesiwler alıp barıldı.
Usı jılı da densawlıqtı saqlaw tarawında sırt mámleketler menen xalıqaralıq baylanıslardı ornatıw jolǵa qoyılıp, usınday birge islesiwlerden biri usı jıldıń 20-fevral kúni Hindstan Respublikası “Sharda Hospital” klinikası menen xalıqaralıq memorandumǵa qol qoyıldı hám usı jıldıń 18-19-avgust kúnleri aymaqta densawlıqtı saqlaw tarawında insanıylıq akciyası ótkerildi.
Sonıń menen birge, usı jılı da densawlıqtı saqlaw tarawında sırt mámleketler menen xalıqaralıq baylanıslar ornatıw jolǵa qoyılıp, usınday birge islesiwlerdiń biri usı jıldıń 6-16-sentyabr kúnleri Qıtay mámleketiniń “Future Smile” fondınıń járdemi menen Qaraqalpaqstan Respublikasınan 30 balaǵa texnologiyalı operaciyalardı biypul ámelge asırıwǵa erisildi. AQSh tıń “TIFO” shólkeminiń járdeminde aymaqta “Aral apashılıǵınıń jergilikli xalıqtıń salamatlıǵına unamsız tásirin úyreniw” joybarı sheńberinde suw úlgilerin alıw hám úyreniw jumısları ámelge asırılmaqta.
Usı jıldıń 29-aprel 5-may kúnleri dawamında Kuveyt mámleketiniń “HOPE” shólkeminiń járdeminde densawlıqtı saqlaw sheńberinde gumanitarlıq akciya ámelge asırıldı. Bul akciya sheńberinde regionallıq járdemge mútáj shańaraqlardaǵı nawqaslarǵa 253 operaciya, 36 emlew hám 420 medicinalıq tekseriwler biypul ámelge asırılıwına erisildi.
Sonıń menen birge, jáne bir áhmiyetli joybar boyınsha Yaponiyanıń “Digital knowledge” kompaniyası tárepinen hámiledar hayallar ushın mólsherlengen sanlastırılǵan platformasın baslanǵısh medicina buwını xızmetkerleri ámeliyatına engiziw birgeliktegi joybarı ámelge asırılmaqta.
– Jaqında bolıp ótken «Salamatlıq marafonı» boyınsha qanday nátiyjelerge ersildi?
– Ózbekstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministriniń 2025-jıl 29-sentyabrdegi “Salamatlıq marafonı” ǵalabalıq ilajın ámelge asırıw haqqında”ǵı 299-sanlı buyrıǵına muwapıq usı jıldıń 2-31-oktyabr kúnleri Qaraqalpaqstan Respublikası Nókis qalasında “Salamatlıq marafonı» ǵalabalıq ilajı júdá shólkemleskenlik penen ótkerildi.
“Salamatlıq marafonı” sheńberinde shólkemlestirilgen medicinalıq tekseriwler nátiyjesinde, densawlıqtı saqlaw xızmetkerlerine 206065 xalıq múrájat etip, medicinalıq tekseriw nátiyjesinde kesellik anıqlanǵan 36591 adam tar taraw qánigeleriniń tekseriwinen ótkeriwge baǵdarlanǵan hám olar tárepinen 75799 tekseriw ótkerildi. Sonıń ishinde, sozılmalı keselligi bar 17360 nawqas tar taraw qánigeleri medicinalıq kóriginen ótkerilip, olarǵa másláhátler berildi hám 16377 nawqasqa ambulatoriyalıq emlew usınıs etildi. 983 nawqas bolsa, stacionar sharayatta emleniw ushın jiberilip, olardıń 252 sine operaciyalar islendi. Sonnan olardıń 79 ın 18 jasqa shekemgi balalar quraydı.
Ótkerilgen operativ emlewlerdiń 163 i joqarı texnologiyalıq emlewler bolıp esaplanadı. Balalar arasında joqarı texnologiyalıq emlewler – endourologiyalıq, kardioxirurgiyalıq, júz-jaq xirurgiyası, neyroxirurgiyalıq, kókirek quwıslıǵı hám qarın boslıǵı xirurgiyası hám plastikalıq operaciyalar ámelge asırıldı.
Sonday-aq, marafon dawamında 110374 nawqasqa kórsetpe boyınsha 7 túrdegi skrining tekseriwleri ótkerildi. Sonıń ishinde, 2-10 jastaǵı 18278 balalar arasında gelmintozǵa, 3-18 jastaǵı 26585 bala onkogemotologiyalıq keselliklerge, 40 hám onnan úlken jastaǵı 21174 adam arasında qantlı diabet hám 31446 adam júrek- qan tamır keselliklerine, qáwipli toparǵa tiyisli xalıq arasında 4636 adam tuberkulyoz keselligine, 6071 hayal-qız kókirek bezi ragi hám 2033 hayal-qız jatır moynı ragi skrininginen ótkerildi. Skrining tekseriwler nátiyjesinde 213 balada gelmintoz, 40 hám onnan úlken jastaǵı xalıqtıń 181 inde qantlı diabet hám júrek qan tamır kesellikleri, 111 hayal-qızda qáwipli ósimte keselligi (108 oń nátiyje anıqlanǵan nawqaslardan 3 inde jatır moynı hám 5 inde kókirek bezi ragi) ómirinde birinshi márte anıqlandı.
Ótkerilgen “Salamatlıq marafonı” dawamında múrájat etken nawqaslar arasında jámi 34084 instrumental-diagnostikalıq tekseriwler (9987 EKG, 4636 rentgen, 15454 UDT, 42 MSKT, 2822 mammografiya, 1143 angiografiya tekseriwleri) ótkerildi. Házirgi waqıtları usı dáwir ishinde medicinalıq tekseriwden ótip, kesellikler anıqlanǵan nawqaslarǵa jetekshi shıpakerler tárepinen quramalı operaciyalar islew dawam etpekte.
– Ǵárezsiz mámleketimizde insan faktorına itibar máselesine mámleketlik siyasattıń tiykarǵı wazıypası sıpatında qaralıp, densawlıqtı saqlaw tarawın reformalaw, medicinalıq xızmet kórsetiwdiń sapasın hám nátiyjeliligin bunnan bılay da arttırıw, sistemanı zaman talapları, dúnya medicinası standartları dárejesinde rawajlandırıw baslı maqset esaplanadı. Bul jolda medicina xızmetkerleri ózlerine júklengen ádiwli minnetlemeni juwapkershilik penen orınlap, xalqımızdıń densawlıǵın saqlawda ózleriniń múnásip úlesin qosıp bara beredi.

Sáwbetlesken G.Turdıshova, Qaraqalpaqstan xabar agentligi