Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev 23-sentyabr kúni Nyu-York qalasındaǵı Birlesken Milletler Shólkeminiń bas rezidenciyasında óz jumısın baslaǵan BMSh Bas Assambleyasınıń 80-yubiley sessiyası ulıwma siyasiy sóylesiwlerinde shıǵıp sóyledi.

Sessiya baslıǵı Annalena Berbok basshılıǵında ótkerilip atırǵan sóylesiwlerdiń birinshi kúninde BMSh Bas xatkeri Antoniu Guterrish, aǵza mámleketlerdiń jetekshileri – Amerika Qurama Shtatları Prezidenti Donald Tramp, Braziliya Federativ Respublikası Prezidenti Luis Inasiu Da Silva, Túrkiya Respublikası Prezidenti Rejep Tayyip Erdoǵan, Qubla Afrika Respublikası Prezidenti Siril Ramafosa, Koreya Respublikası Prezidenti Li CHje Myon, Franciya Respublikası Prezidenti Emmanuel Makron hám basqa mámleketlerdiń basshıları qatnaspaqta.
Prezident Shavkat Mirziyoev sóziniń aldında qatnasıwshılardı BMSh Bas Assambleyasınıń yubiley ánjumanı – 80-sessiyası menen qızǵın qutlıqladı. Bul májilis jedellik penen ózgerip atırǵan qıyın globallıq jaǵdayda ótip atırǵanı, bul bolsa Shólkemniń jumısına hám onıń keleshegine jańasha kózqaraslar menen qarawǵa shaqırıp atırǵanın atap ótti.
– Házirgi kúnde dúnyada xalıqaralıq institutlardıń ornı hám roli tómenlemekte, qarama-qarsılıq, kelispewshilik hám urıslar kúsheymekte, texnologiyalıq hám sociallıq teńsizlik keskin artpaqta, ekonomikalıq hám gumanitarlıq krizisler artıp barmaqta. Bulardıń hámmesi pútkilley jańa, qáweterli geosiyasiy waqıyanı júzege keltirmekte, – dedi Ózbekstan basshısı.
Prezidentimiz Bas xatker Antoniu Guterrishtiń eń awır hám ótkir globallıq máselelerdi kelisim menen sheshiw ushın BMShtı tiykarǵı platforma sıpatında saqlap qalıwǵa qaratılǵan háreketlerin joqarı bahaladı. “BMSh – 80” baslamaların tolıq qollap-quwatladı, mámleketimiz Keleshek ushın paktke qatań sadıqlıǵın tastıyıqladı.
Ózbekstan jetekshisi zamanagóy qáwip-qáterlerge qarsı nátiyjeli gúresiw, rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń máplerin qorǵaw maqsetinde BMSh Qáwipsizlik Keńesin transformaciyalaw hám onıń quramın keńeytiwge shaqırdı.
Mámleketimiz basshısı Ózbekstandaǵı Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine únles halda ámelge asırılıp atırǵan artqa qaytpaytuǵın reformalar procesine tolıq toqtap ótti. Atap ótilgenindey, demokratiyalıq, huqıqıy, sociallıq hám dúnyalıq Jańa Ózbekstandı qurıw siyasatı alıp barılmaqta.
– Tiykarǵı maqsetimiz – elimizde jasap atırǵan hár bir shańaraqtıń, hár bir puqaranıń turmısın túp-tiykarınan ózgertiw, insan qádirin hám abadanlıǵın arttırıw bolıp esaplanadı, – dedi Prezident.
Sońǵı jıllarda Ózbekstanda kámbaǵallıq dárejesin 35 procentten 6,6 procentke shekem qısqartıwǵa erisilgeni atap ótildi. Bunıń tiykarǵı sebebi, bárinen burın, bilimlendiriw hám ilim tarawınıń ózgertilip atırǵanı, innovaciyalıq tarmaqlar hám texnologiyalıq sanaat kárxanalarınıń qurılıp atırǵanı, “jasıl” energetika hám transport infrastrukturasınıń modernizaciyalanıp atırǵanı, kishi biznestiń hár tárepleme rawajlandırılıp atırǵanı hám nátiyjede millionlaǵan jumıs orınlarınıń jaratılıp atırǵanı bolıp tabıladı.
Mámleketimizde mektepke shekemgi bilimlendiriw menen qamtıp alıw 27 procentten 78 procentke arttı, joqarı bilimlendiriw menen qamtıp alıw bolsa 9 procentten 42 procentke jetti. Muǵallim hám ustazlıq kásibiniń abırayı hám dárejesin keskin arttırıwǵa sheshiwshi másele sıpatında qaralmaqta.
Pedagoglardıń óz-ara tájiriybe hám bilim almasıwı ushın birden-bir xalıqaralıq platformanı jaratıw maqsetinde Ózbekstanda Pútkil jer júzilik professional bilimlendiriw sammitin ótkeriw usınıs etildi.
Aldıńǵı densawlıqtı saqlaw sistemasın jaratıw haqqında sóz etip, mámleketimiz jetekshisi BMSh bas rezidenciyasında Ózbekstannıń baslaması menen balalar rak keselligi hám basqa da awır keselliklerge qarsı gúresiwge baǵıshlanǵan joqarı dárejedegi ilaj ótkeriletuǵının ayttı.
Gender siyasatına toqtap, mámleketimiz basshısı elimizdiń jámiyetlik-siyasiy turmısı hám isbilermenlik tarawında hayal-qızlardıń roli bunnan bılay da bekkemlenetuǵının atap ótti. Usı mánide, keń regionımız kóleminde Aziya hayal-qızlar forumın turaqlı platformaǵa aylandırıp, turaqlı ótkerip barıw áhmiyetli ekenligi atap ótildi.
Mámleketimiz Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine erisiwge isenimli umtılatuǵının tastıyıqlap, Prezident Ózbekstan 2030-jılǵa barıp “dáramatı ortashadan joqarı” bolǵan mámleketler qatarına kiriwdi óz aldına maqset etip qoyǵanın atap ótti.
Ózbekstannıń sırtqı siyasatındaǵı tiykarǵı baǵdarlarǵa ayrıqsha itibar qaratıldı. Prezidentimiz bılay dedi: “Bunnan 8 jıl burın biz usı joqarı minberden turıp, Oraylıq Aziyanı tınıshlıq, jaqsı qońsıshılıq hám sheriklik mákanına aylandırıwǵa qatań qarar etkenimizdi járiyalaǵan edik. Búgin tereń qanaatlanıwshılıq penen atap ótiw múmkin: biz bul strategiyalıq maqsetke eristik. Jabıq shegaralar, sheshilmegen báseki hám tartıslar dáwiri tariyxta qaldı.”
Keyingi jılları regionımızda óz-ara sawda, investiciyalar hám transport tasıwlarınıń kólemi bes esege shekem kóbeygenligi atap ótildi. Birgeliktegi investiciyalıq qorlar, shegara aymaqlarında sawda hám sanaat zonaları shólkemlestirilmekte, iri infrastrukturalıq joybarlar ámelge asırılmaqta.
Oraylıq Aziya mámleketleri basshılarınıń Másláhát ushırasıwları regionallıq integraciyanı tereńlestiriw jolında nátiyjeli mexanizmge aylandı.
– Sonı bekkem isenim menen aytıwım múmkin, búgingi kúnde Jańa Oraylıq Aziyanı qáliplestiriw procesi baslandı. Regionımız óziniń awızbirshiligi, turaqlılıǵı, ózine tánligi menen xalıqaralıq qatnasıqlar sistemasında ayrıqsha subekt sıpatında barǵan sayın bekkem orın iyelemekte, – dedi Prezident.
Mámleketimiz basshısı BMSh strukturaları menen regionda bir qatar jańa joybar hám baǵdarlamalardı ámelge asırıwdı, sonıń ishinde, EKOSOS hám YuNKTAD qáwenderliginde Oraylıq Aziya mámleketleriniń ekonomikalıq rawajlanıw máselelerine baǵıshlanǵan xalıqaralıq forumdı ótkeriw, YuNIDO menen sanaatta “jasıl” texnologiyalar regionallıq xabın shólkemlestiriw, regionımızda suw resurslarınan aqılǵa uǵras paydalanıw, “jasıl” mákan jaratıw hám demografiyalıq turaqlılıqqa erisiw boyınsha baǵdarlamalardı qabıl etiwdi usınıs etti.
Bunnan tısqarı, Bas Assambleyanıń Oraylıq Aziya mámleketleriniń regionallıq sheriklik hám ekonomikalıq integraciyanı tereńlestiriwge qaratılǵan háreketlerin qollap-quwatlawǵa baylanıslı rezolyuciyasın qabıl etiw baslaması alǵa qoyıldı.
Global hám regionallıq qáwipsizlik boyınsha pikir júrgizip, Ózbekstan Prezidenti Awǵanstandaǵı jaǵdayǵa toqtap ótti. Awǵan xalqınıń tınısh hám tatıw turmısqa bolǵan umtılısın qollap-quwatlaw ushın xalıqaralıq jámiyetshiliktiń háreketlerin birlestiriwge shaqırıp, bul mámlekettiń jekkelenip qalıwına jol qoymaw oǵada áhmiyetli ekenin ayrıqsha atap ótti.
Ózbekstan bul mámlekette úlken ekonomikalıq hám infrastrukturalıq joybarlardı ámelge asırıw niyetinde ekeni atap ótildi.
Prezidentimiz Awǵanstan arqalı xalıqaralıq transport hám energetika koridorların rawajlandırıw boyınsha BMShtıń ayrıqsha rezolyuciyasın qabıl etiwdi usınıs etti.
Gaza sektorındaǵı barǵan sayın tómenlep atırǵan gumanitarlıq kriziske toqtap, Prezidentimiz áskeriy háreketlerdi toqtatıw hám siyasiy sóylesiwlerdi dawam ettiriwge shaqırdı.
– Biz BMSh rezolyuciyalarına muwapıq, «eki xalıq ushın – eki mámleket» principin ámelge asırıwdıń isenimli tárepdarımız, – dedi ol joqarı minberden turıp.
Ukraina átirapındaǵı jaǵday da hámmemizdi áhmiyetli táshwishke salıp atırǵanın atap ótip, Prezidentimiz bul mashqalanı diplomatiyalıq jollar menen sheshiw boyınsha joqarı dárejedegi sóylesiwler baslanǵanın qollap-quwatladı.
Qáwipsizlik teması dawamında mámleketimiz basshısı Oraylıq Aziyada Global antiterror strategiyasın orınlaw boyınsha nátiyjeli jumıslardı atap ótti. BMShtıń Terrorizmge qarsı gúresiw basqarması menen birgelikte dúzilgen Reabilitaciya hám qayta integraciya máseleleri boyınsha Regionallıq Keńesti Xalıqaralıq kompetenciyala orayına aylandırıw usınıs etildi. Oray mashqalalı aymaqlardan qaytarılǵan shaxslardı tınısh turmısqa beyimlestiriw boyınsha tájiriybe almasıw ushın áhmiyetli platforma bolıp xızmet etedi.
Prezidentimiz Terrorizmge qarsı gúresiw basqarmasınıń regionallıq ofisin Ózbekstanda ashıw ushın zárúr sharayat jaratıwǵa tayar ekenligin bildirdi.
Mámleketimiz jetekshisi búgingi qáwip-qáterlerge tolı dúnyada global transport sistemasınıń ázziligi teńizge shıǵıw imkaniyatı bolmaǵan rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń turaqlılıǵına unamsız tásir kórsetip atırǵanın kórsetip ótti.
Xalıqaralıq tranzit koridorlarınıń qáwipsizligin támiyinlew hám nátiyjeli logistika shınjırların jaratıw maqsetinde “Turaqlı rawajlanıw maqsetleri ushın óz-ara transport baylanıslılıǵın bekkemlew” global mexanizmin engiziwge shaqırdı.
Ózbekstan Prezidenti kún sayın keskin tús alıp atırǵan klimat ózgeriwi mashqalalarına da ayrıqsha toqtap ótti. Atap ótilgenindey, Aral teńizi qurıwınıń unamsız aqıbetleri dúnya jámiyetshiliginiń turaqlı dıqqat orayında bolıwı kerek.
– Biz Aralboyı ekosistemasın qayta tiklew boyınsha jumıslardı izbe-iz dawam ettirip atırmız. Sońǵı jılları teńizdiń qurıǵan túbinde 2 million gektar maydanda shorǵa shıdamlı shól ósimlikleri egildi. 2030-jılǵa shekem bul aymaqtıń 80 procent bóleginde jasıl qaplamalar jaratıladı, – dedi mámleketimiz basshısı.
Suw resurslarınıń jetispewshiligi mashqalasına toqtap ótip, Prezidentimiz Ózbekstanda Suwdı únemlew boyınsha pútkil jer júzilik forumdı ótkeriw rejelestirilgenin atap ótti. Bul ánjuman juwmaqları boyınsha suw krizisin turaqlı rawajlanıw ushın úlken qáwip sıpatında belgilew hám bul baǵdarda global dárejede innovaciyalıq texnologiyalardı engiziw ushın óz aldına “jol kartası”n qabıl etiw mólsherlenbekte.
Ekologiyalıq ózgerislerdiń jáne bir unamsız kórinisi – klimat migraciyasınıń kúsheyip baratırǵanı bolıp esaplanadı. Prezidentimiz bul baǵdarda anıq xalıqaralıq mexanizmler hám huqıqıy baza elege shekem jaratılmaǵanın atap ótti. Usı múnásibet penen bul áhmiyetli máselede keń xalıqaralıq sheriklik hám muwapıqlastırılǵan siyasat júrgiziw boyınsha Global paktti qabıl etiwge shaqırdı.
Hámmeniń turaqlı rawajlanıwın támiyinlew haqqında sóz etilip, mámleketler arasında sanlı rawajlanıw hám jasalma intellektten paydalanıwda teńsizliktiń aldın alıw oǵada áhmiyetli ekenine itibar qarattı. Usı mánide, densawlıqtı saqlaw, bilimlendiriw hám mádeniyat tarawlarında jasalma intellekttiń ámeliy sheshimleri hám modellerin biyǵárez almasıwǵa qaratılǵan Xalıqaralıq birge islesiw mexanizmin jaratıw usınıs etildi.
– Jáne bir áhmiyetli máselege ayrıqsha toqtap ótpekshimen. Erteńgi kúnimiz, dúnyanıń táǵdiri hám abadanlıǵı ósip kiyatırǵan jas áwladtıń qolında. Jaslarımızdıń qálbi hám sanasına tınıshlıq, gumanizm hám doslıq, óz-ara isenim hám húrmet sıyaqlı iygilikli ideyalardı sińdiriw áhmiyetli wazıypamız bolıp esaplanadı, – dedi Prezidentimiz.
Usı múnásibet penen Dúnya jaslarınıń tınıshlıqqa qaray háreketin shólkemlestiriw hám onıń rezidenciyasın Ózbekstanda jaylastırıw usınısı alǵa qoyıldı.
Prezidentimizdiń atap ótkenindey, Ózbekstan jámiyette keńpeyillik siyasatın izbe-iz ámelge asırar eken, islam aǵartıwshılıǵı ideyaların tereń úyreniw hám dúnyaǵa úgit-násiyatlaw boyınsha háreketlerin jedel dawam ettiredi. Jaqın aylarda region ushın biybaha bolǵan ushırasatuǵın Islam civilizaciyası orayı ashıladı. Ullı babalarımız – oyshıl ulamalar Imam Buxariy, Imam Termiziy, Imam Moturidiydiń bay ruwxıy hám ilimiy miyrasınıń ayrıqsha prezentaciyası Birlesken Milletler Shólkeminde ótkeriledi.
Shavkat Mirziyoev sóziniń juwmaǵında Jańa Ózbekstan barlıq mámleketler menen óz-ara awızbirshilik, ashıq sóylesiw hám tıǵız sheriklik tárepdarı ekenin, xalıqlar, mádeniyatlar hám civilizaciyalar arasındaǵı qarım-qatnastı bekkemlew, ulıwma insanıylıq maqsetlerdi ámelge asırıw jolında óz úlesin qosıwǵa bárqulla tayar ekenin atap ótti.

ÓzA