Ózbekstanda joqarı bilimlendiriw sistemasın rawajlandırıw hám bilimlendiriwdiń sapasın arttırıw mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarlarınan biri bolıp esaplanadı. Sońǵı jıllarda jeke menshik universitetlerdiń sanı sezilerli dárejede artıp, olardıń dúnya bilimlendiriw standartlarına beyimlesiwi haqqında kóplegen pikir-talaslar júzege kelmekte. Biraq ayırım sociallıq qatlamlarda jeke menshik joqarı oqıw orınlarınıń keleshegi haqqında kóplegen gúmanlar, diplomnıń bahası hám universitetlerdiń jabılıp ketiw qáwpi haqqında qáweter bar.

Mámleketlik joqarı oqıw orınları uzaq jıllıq tariyxqa iye bolıp, kóplegen jetik qánigelerdi tayarlaǵan. Bul olardıń rawajlanıwındaǵı eń áhmiyetli abzallıq bolıp esaplanadı. Mámleketlik byudjet esabınan qarjılandırılıwı nátiyjesinde bolsa, oqıw bahası arzan hám stipendiyalar da bar. Bul universitetlerde ilimiy-izertlew jumısları rawajlanǵan, ilimiy joybarlar hám grantlar jedel qollap-quwatlanadı.
Mámleket tárepinen belgilenetuǵın bilimlendiriw standartları hám qadaǵalaw sistemasınıń bar ekenligi sapanı qadaǵalaw imkaniyatın beredi.
Kemshiliklerine kelsek, ayırım mámleketlik universitetlerde bilimlendiriw baǵdarlamaları zamanagóy talaplar hám bazar talaplarına beyimlese almay atırǵan bolıwı múmkin. Bunday joqarı oqıw orınlarında dástúriy hám teoriyaǵa tiykarlanǵan metodikalar kóp qollanıladı, ámeliy kónlikpelerge itibar az bolıwı múmkin. Studentler sanınıń kópligi sapa qadaǵalawın tómenletiwi múmkin.
Kóplegen jeke menshik universitetler jańa, dúnya standartlarına sáykes bilimlendiriw baǵdarlamaların engizbekte hám ámeliy baǵdarlarǵa itibar berilmekte. Oqıw procesinde zamanagóy texnologiyalar, interaktiv metodlar keńnen qollanıladı. Oqıw baǵdarlamaları tez jańalanadı, studentler ushın qánigelik arttırıw hám qosımsha kurslar shólkemlestiriledi. Student penen individual jumıs kóbirek boladı, kishi toparlarda oqıw imkaniyatı jaratıladı.
Kópshilikke sır emes, ayırım jeke menshik universitetler ushın finanslıq qıyınshılıqlar yamasa basqarıw mashqalalarınıń bar ekenligi, geyde universitetlerdiń jabılıw qáwpin keltirip shıǵaradı. Óziniń qısqa tariyxı sebepli, geyde jeke menshik universitet diplomları jumıs beriwshiler arasında jeterli dárejede húrmetke iye bolmawı múmkin. Mámleket tárepinen bilimlendiriwdiń sapası hám universitettiń jumısın turaqlı qadaǵalaw da geyde jeterli emes.
Ózbekstanda jeke menshik joqarı oqıw orınlarınıń keleshegi haqqında kóplegen nadurıs túsinikler bar. Diplom bahasız bolıwı yamasa universitet jabılıwı múmkin degen qáweterler ayırım shańaraqlarda keń tarqalǵan. Biraq házirgi jeke menshik universitetlerdiń kópshiligi dúnya standartlarına sáykes bilimlendiriw sistemasın engizbekte, xalıqaralıq akkreditaciyalardı alıwǵa umtılmaqta.
Kópshilik jeke menshik universitetler Joqarı bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi tárepinen rásmiy dizimnen ótkerilgen hám diplomları mámleket tárepinen tán alınadı. Universitettiń jabılıw itimalı hár qanday shólkem ushın bar, biraq sapalı basqarıw hám finanslıq turaqlılıqqa itibar qaratıw menen bul qáwipti azaytıw múmkin. Dúnyanıń kóplegen mámleketlerinde jeke menshik joqarı oqıw orınları bilimlendiriw tarawında áhmiyetli rol atqaradı hám joqarı sapanı támiyinleydi. Mısal ushın, dúnyanıń eń belgili TOP-10 universitetlerinen biri bolǵan Stanford universiteti de jeke menshik joqarı oqıw ornı bolıp esaplanadı. Maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, bul universitette bilimlendiriw sisteması eń jetekshi bolıp esaplanadı hám soǵan jarasa Stenfordta oqıwdı qálegen studentlerden joqarı standarttaǵı bilim hám kónlikpeler talap etiledi.
Sońǵı jılları Ózbekstanda da mámleketlik emes joqarı bilimlendiriw mákemelerine bolǵan talap artıp barmaqta. HEMIS sisteması maǵlıwmatlarına bola, 2024-jılı eń kóp studentke iye jeke menshik universitetler dizimi de járiyalanǵan.
Mısal ushın, Tashkent Ximiya xalıqaralıq universiteti, Aziya xalıqaralıq universiteti, Alfraganus hám Ámeliy pánler universitetleri usılardıń qatarına kiredi. Joqarı oqıw orınlarındaǵı bilimlendiriwdiń sapası hám studentlerdiń sanı mámleketlik joqarı oqıw orınları menen biymálel básekilese aladı.
Mámleketlik hám mámleketlik emes universitetlerdiń hár biri Ózbekstanda óz ornına iye. Mámleketlik universitetler turaqlılıq hám dástúriy sapanı támiyinlese, mámleketlik emes universitetler innovaciyalar hám zamanagóy bilimlendiriw sistemasın rawajlandırıwǵa xızmet etedi. Eń áhmiyetlisi, joqarı bilimlendiriw tańlawında hár bir student óziniń maqsetleri, qábileti hám finanslıq imkaniyatların esapqa alıp, durıs qarar qabıl etiwi zárúr.

Dildora DWSMATOVA,
ÓzA