Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev 5-avgust kúni Túrkmenbashı qalasındaǵı “Avaza” milliy turizm aymaǵında ótip atırǵan BMShtıń Teńizge shıǵıw imkaniyatı bolmaǵan rawajlanıp atırǵan mámleketler boyınsha úshinshi konferenciyasına qatnastı.

Túrkmenstan Prezidenti Serdar Berdimuhamedovtıń basshılıǵında ótken ilajda BMSh Bas xatkeri Antoniu Guterrish, Qazaqstan Respublikası Prezidenti Qasım-Jomart Toqaev, Tájikstan Respublikası Prezidenti Emomali Rahmon, sonday-aq, basqa bir qatar mámleket hám húkimetler, xalıqaralıq hám regionallıq shólkemlerdiń basshıları da qatnastı.
Kún tártibine muwapıq, transport jaǵınan óz-ara baylanıslılıqtı bekkemlew hám sawda tártip-qaǵıydaların ápiwayılastırıw, ekonomikanı transformaciyalaw, klimat ózgeriwi hám ekologiyalıq qáwip-qáterlerge shıdamlılıqtı arttırıw, Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine erisiwdiń áhmiyetli máseleleri kórip shıǵıldı.
Mámleketimiz basshısı sóziniń aldında Túrkmenstannıń Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine erisiw, global hám regionallıq turaqlılıq hám abadanlıqtı támiyinlewge qaratılǵan háreketlerin joqarı bahaladı.
Konferenciyada dodalanıp atırǵan máseleler turmıslıq áhmiyetke iye ekenin, sebebi teńiz portlarınan geografiyalıq uzaqlıq hám bir neshe mámleket aymaqların kesip ótiw zárúrligi bir qatar obektiv mashqalalardı keltirip shıǵarıp atırǵanın atap ótti.
Tariflerdiń joqarılıǵı, transport koridorları hám infrastrukturasınıń sheklengenligi, basqa mámleketlerdiń bajıxana-tranzit siyasatına ǵárezlilik usılardıń qatarına kiredi.
Jáhán bankiniń maǵlıwmatlarına bola, úlken transport qárejetleri hám tranzittiń turaqsızlıǵı sebepli Oraylıq Aziya regionı hár jılı jalpı ishki ónimniń 2 procentine shekem shıǵınǵa ushıramaqta.
Logistika qárejetleri tovarlar bahasınıń 60 procentine shekemgi bólegin quraydı, bul bolsa dúnyadaǵı ortasha kórsetkishten bir neshe esege joqarı.
Usı múnásibet penen jańa isenimli tranzit koridorları hám logistika infrastrukturasın rawajlandırıw Oraylıq Aziyada turaqlı rawajlanıwdıń áhmiyetli shártine aylanbaqta.
– Búgin bizdi birlestirgen kún tártibi fundamental másele – ádillik máselesine baylanıslı. Bul – teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketlerge jáhán ekonomikasında teńdey sharayatlarda qatnasıw imkaniyatın támiyinlew bolıp esaplanadı, – dedi Ózbekstan jetekshisi.
Sonıń menen birge, bul áhmiyetli mashqalanı sheshiw ushın úsh principial shártti orınlaw zárúr.
Bular turaqlı rawajlanıw tiykarı sıpatında infrastrukturanı modernizaciyalaw, tranzit mashqalalarınıń aldın alıw maqsetinde óz-ara baylanıslılıqtı kúsheytiw hám global teń huqıqlıqtıń tiykarǵı elementi bolǵan rawajlanıw huqıqın támiyinlew bolıp esaplanadı.
Keyingi jılları Ózbekstanda jeke menshik sektordı jedel tartqan halda zamanagóy transport-logistika tarmaǵın qáliplestiriw boyınsha sistemalı qádemler qoyıldı. Sawda-transport processlerin sanlastırıw boyınsha salmaqlı jumıslar ámelge asırıldı.
Ámelge asırılıp atırǵan strukturalıq ekonomikalıq reformalar, sawda sistemasın liberallastırıw hám investiciyalıq ortalıqtı túp-tiykarınan jaqsılaw sezilerli nátiyjeler bermekte: básekige shıdamlılıq arttı, innovaciyalıq rawajlanıw jedellesti.
– Oraylıq Aziyada óz-ara isenim hám sheriklik jańa dárejege kóterilgeni bolsa jedel ózgerislerge kúshli túrtki bermekte, – dedi mámleketimiz basshısı.
Búgin regionda birden-bir transport-logistika mákanı qáliplespekte. Oraylıq Aziyanı Shıǵıs hám Batıs, Arqa hám Qubla arasındaǵı tolıq tranzit xabına aylandırıwǵa qaratılǵan baǵdarlama hám joybarlar ámelge asırılmaqta.
Keyingi jılları tovar almasıw kólemi 4,5 esege kóbeyip, 11 milliard dollardan arttı. Investiciyalar eki esege, birgeliktegi kárxanalardıń sanı bes esege kóbeydi.
Usı jılı birge islesiwshiler menen “Qıtay – Qırǵızstan – Ózbekstan” temir jolınıń qurılısı baslandı, “Ózbekstan – Túrkmenstan – Iran – Túrkiya” transport koridorı arqalı júk tasıw kólemi sezilerli dárejede arttı.
Teńizge shıǵıw imkaniyatı joq mámleketlerdiń ulıwma qáwip-qáterleri hám mashqalaların saplastırıw maqsetinde Ózbekstan Prezidenti bir qatar anıq usınıs hám baslamalardı alǵa qoydı.
Bárinen burın, xalıqaralıq transport koridorları hám infrastrukturasın jedel rawajlandırıw ushın óz-ara muwapıqlasqan háreketlerdi ámelge asırıw zárúr ekenligi atap ótildi.
Usı mánide, “Ózbekstan – Awǵanstan – Pakistan” temir jolın qurıw joybarın ámelge asırıwdı jedellestiriw hám onı qurılıp atırǵan “Qıtay – Qırǵızstan – Ózbekstan” temir jol magistralı menen tutastırıw áhmiyetli ekenligi atap ótildi.
– Bul keń regionımızda jańa sawda-ekonomikalıq mákan hám turaqlı transport infrastrukturasın qáliplestiriw ushın úlken imkaniyatlar ashadı, – dedi Ózbekstan jetekshisi.
Mámleketimiz basshısı Orta koridor potencialın, bárinen burın, óz-ara kelisilgen tranzit siyasatın júrgiziw, qaǵıydalardı unifikaciyalaw hám konteyner tasıwları ushın qolaylı tariflerdi engiziw arqalı tolıq iske qosıwǵa shaqırdı.
Ózbekstan Prezidenti, sonday-aq, BMSh qáwenderliginde teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketler ushın Tranzit kepillikleri haqqındaǵı globallıq kelisimdi islep shıǵıwdı usınıs etti.
Hújjet portlar hám kommunikaciyalardan ádil paydalanıw shártlerin támiyinlew, júk tasıwda qáwip-qáterlerdi azaytıw, global logistikada teńsizlikti azaytıwǵa qaratılǵan.
Iri infrastrukturalıq joybarlardı qarjılandırıw ushın beyimlesiwsheń investiciyalıq qurallarǵa talap artıp baratırǵanın esapqa alıp, mámleketimiz basshısı BMSh qáwenderliginde Teńizge shıǵıwǵa imkaniyatı joq mámleketlerdiń logistika integraciyasına járdemlesiw qorın dúziw baslamasın alǵa qoydı. Oraylıq Aziya mámleketleriniń transport infrastrukturasına investiciyalarǵa bolǵan talabı jılına derlik 40 milliard dollarǵa bahalanbaqta.
Sonday-aq, Ózbekstan basshısı tranzit imkaniyatlarınıń sheklengenin ádil anıqlaw, xalıqaralıq finanslıq-texnikalıq baǵdarlamalardı keńeytiw hám resurslardı real sharayatlardı esapqa alǵan halda nátiyjeli bólistiriw maqsetinde Teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketlerdiń Global ázzilik indeksin islep shıǵıw baslamasın alǵa qoydı.
Ózbekstanda agrar tarawdı rawajlandırıw boyınsha Innovaciyalıq xabtı shólkemlestiriw usınısın ámelge asırıw áhmiyetli ekenligine itibar qaratıldı. Bul beyimlesiwsheń agrotexnologiyalardı engiziw, suwdı únemlew hám azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlew boyınsha innovaciyalıq joybarlardı alǵa qoyıw, bilim hám tájiriybe almasıwǵa xızmet etedi.
Ózbekstan Prezidenti jetekshi ekspertler hám “aqıl orayları”n ulıwma qáwip-qáterlerdi jeńip ótiw boyınsha usınıslar islep shıǵıwǵa, sonıń ishinde, xalıqaralıq ánjuman hám dógerek sáwbetlerin ótkeriwge jedel tartıw áhmiyetli ekenin atap ótti.
– Bunday ilajlardıń kún tártibine mámleketlerimizdiń global óndiris shınjırlarına tereń integraciyasın támiyinlew, jasalma intellekt hám sanlı texnologiyalardı jedel rawajlandırıw, transshegaralıq investiciyalardı keńeytiw hám startaplardı qollap-quwatlaw máselelerin kirgiziw múmkin,-dedi Prezident.
Sonday-aq, Ózbekstan teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketler ushın Xalıqaralıq tallaw orayınıń jumısına qosılıw niyetinde ekeni málim etildi.
Sóziniń juwmaǵında mámleketimiz basshısı mámleketimiz globallıq rawajlanıwdıń jáne de ádalatlı arxitekturasın qáliplestiriw boyınsha konstruktivlik hám uzaq múddetli sheriklikke tayar ekenin tastıyıqladı.
Konferenciya juwmaǵında Avaza siyasiy deklaraciyası qabıl etildi.

ÓzA