Sociallıq tarmaqlardıń birinde «Adolat qaerda tushib qoldi?» («Ádillik qay jerde qalıp qoydı?) maqalası járiyalanıp, onda medicina mákemelerinde byudjet qarjıları esabınan beriletuǵın dári-dármaqlardıń jetispewshiligi, tez járdem avtomashinalarınıń oǵada az ekenligi, onkologiyalıq kesellikke shatılǵan kóplegen nawqaslar dári-dármaqlardı ózleriniń esabınan satıp alıp atırǵanı, usınday jaǵday tuberkulyoz benen awırǵan nawqaslarǵa da tiyisli bolıp, olardıń 50 procenti dári-dármaqlardı ózleriniń esabınan satıp alıp atırǵanı, usı kesellik penen nawqaslanǵan balalarǵa dári-dármaqlardıń belgili bir bólegi jetip turǵanı sıyaqlı bir qatar sın pikirler bildirilgen.

Usı jıl 18-iyun kúni juwapker mákeme basshılarınıń qatnasıwında Respublikalıq tez medicinalıq járdem orayı Qaraqalpaqstan filialında ǵalaba xabar qurallarınıń wákilleri hám blogerler ushın ashıq sáwbetlesiw ótkerildi.
Onda medicina mákemeleriniń dári-dármaqlar menen támiyinleniwiniń búgingi jaǵdayı, avtotransportlar menen támiyinleniwi, nawqaslar ushın jaratılǵan sharayatlar haqqında maǵlıwmatlar berildi.
Atap ótilgenindey, házirgi waqıtta Respublikalıq qánigelestirilgen onkologiya hám radiologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı Qaraqalpaqstan filialında qáwipli onkologiyalıq keselliklerge shatılǵan nawqaslardı emlew ushın qollanılatuǵın dári-dármaqlar Ózbekstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń arnawlı buyrıǵı menen Oraylasqan fondtıń qarjıları esabınan keledi. Al, qalǵan dári-dármaqlar emlew diagnostika standartlarına tiykarlanıp, mámleketlik byudjet esabınan birja arqalı satıp alınıp, támiyinlenip kelinbekte.
Respublikalıq ftiziatriya hám pulmonologiya orayında tuberkulyoz keselligin emlew ushın qollanılatuǵın birinshi gezektegi dári-dármaqlar mámleket esabınan támiyinlenip, hesh qanday úziliske ushıramaydı. Tuberkulyoz benen awırǵan nawqaslarda ushırasatuǵın qosımsha kesellikler ushın zárúr bolǵan dári-dármaqlar Respublikalıq ftiziatriya hám pulmonologiya orayınıń dári-dármaqlar dizimine kirmegen bolsa, nawqaslar recept tiykarında ózleri satıp alıwı belgilengen.
Respublikalıq balalar kóp tarmaqlı medicina orayında 2025-jıldıń 5 ayı dawamında dári-dármaqlar, bir mártelik buyımlar, reaktivler hám dezinfekciyalaw úskeneleri mámleketlik byudjet esabınan támiyinlenip, hesh qanday úziliske ushıramaǵan. Onkogematologiyalıq keselliklerdi emlew ushın qollanılatuǵın dári-dármaqlar Ózbekstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń arnawlı buyrıǵı menen Oraylasqan fondtıń qarjıları esabınan keledi. Al, qalǵan dári-dármaqlar emlew diagnostika standartlarına tiykarlanıp dezinfekciyalawshı úskeneler mámleketlik byudjet esabınan birja arqalı satıp alınıp, támiyinlenip kelinbekte. Bunnan tısqarı, nawqaslarda ushırasatuǵın qosımsha kesellikler ushın zárúr bolǵan dári-dármaqlar Respublikalıq balalar kóp tarmaqlı medicina orayınıń dári-dármaqlar dizimine kirmegen bolsa, nawqaslar recept tiykarında ózleri satıp alıwı belgilengen.
Emlew-profilaktika mákemelerin qáwipsiz hám sapalı dári-dármaqlar jáne medicinalıq ásbap-úskeneler menen támiyinlew qárejetleri 2017-jılǵa salıstırǵanda 5,2 esege arttı. Sonıń ishinde, dári-dármaqlarǵa 2023-jılı 103,3 mlrd. sum, 2024-jılı bolsa 113 mlrd. 200 mln. sum qarjı ajıratıldı. Bunnan tısqarı, 2023-jılı oraylasqan halda 31 mlrd. 721 mln. sumlıq dári-dármaqlar alınǵan bolsa, 2024-jılı bul qarjılar 55 mlrd. 120 mln. sumǵa artıp, tiykarǵı dári-dármaqlar berilgen (onkologiyalıq kesellikler, gematoonkologiya h.t.b.).
Házirgi kúnde Respublikalıq tez medicinalıq járdem orayı Qaraqalpaqstan filialı esabında 270 avtotransport bar. Sonnan 176 avtotransport tez medicinalıq járdem kórsetiwde, qalǵanları sanaviaciya, psixiatriya brigadası hám basqa da medicinalıq xızmetler ushın paydalanıladı.
2023-2025-jıllar aralıǵında jámi 100 zamanagóy tez medicinalıq járdem transportı alıp kelinip, olarǵa GPS-trekerler hám radio baylanıs úskenelerin ornatıw jumısları alıp barıldı.
Tez medicinalıq járdem kórsetiw jumısların sanlastırıw boyınsha hár bir aymaqta «Call-oray»ları shólkemlestirildi. Barlıq shaqırıwlardı tek usı «Call-oray»ları arqalı qabıllaw, oraylar tárepinen shaqırıwlardı nawqastıń jaǵdayı, kesellik túri jáne onıń salmaqlıq dárejesine qarap kategoriyaǵa bóliw hám tiyisli medicinalıq brigadalardı baǵdarlaw, tez medicinalıq járdemdi rayon (qala) yamasa aymaqtıń shegarasına qarap emes, al nawqasqa shekemgi aralıqtıń jaqınlıǵına qarap kórsetiw jolǵa qoyıldı.
Dári-dármaqlardıń jumsalıwı da sistema arqalı baqlap barıladı. Yaǵnıy, dári ónimleriniń jumsalıwı házirgi waqıtta planshet arqalı Medatta-2 sistemaǵa kirgiziledi. Yaǵnıy hár bir dári-dármaqtıń jumsalıwı usı sistema menen qadaǵalawǵa alınǵan.
Sonıń menen birge, tez medicinalıq járdem avtotransport qurallarına GPS-trekerler hám radiobaylanıs úskeneleri ornatılǵan. Qaraqalpaqstan Respublikası boyınsha 176 tez medicinalıq járdem avtotransportlarına GPS hám 155 avtotransportqa radiobaylanıs úskeneleri ornatılǵan. Sonday-aq, 162 tez medicinalıq járdem brigadaları tolıǵı menen planshetler menen támiyinlengen.
Búgingi kúnge shekem filialǵa, jámi 89 zamanagóy medicinalıq tez járdem transportı alıp kelinip, olarǵa da GPS-trekerler hám radiobaylanıs úskenelerin ornatıw jumısları alıp barıldı.
– Respublikalık balalar kóp tarmaklı medicina orayı 2025-jıldıń 5 ayı dawamında dári-dármaqlar, bir mártelik buyımlar, reaktivler hám dezifekciyalawshı buyımlar menen byudjet esabınan támiyinlenip hesh qanday úziliske ushıramadı,-deydi oraydıń bas shıpakeri A.Matkarimova.
Onkogematologiyalıq keselliklerdi emlew ushın qollanılatuǵın dári-dármaqlardan Ózbekstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń arnawlı buyrıǵı menen oraylasqan fond esabınan keledi, al qalǵan dári-dármaqlar emlew diagnostikalıq standartlarǵa tiykarlanıp byudjet esabınan birja arqalı oray tárepinen satıp alınadı.
Bunnan tısqarı nawqaslarda ushırasatuǵın qosımsha keselikler ushın zárúr bolǵan dári-dármaqlar Respublikalıq balalar kóp tarmaqlı medicina orayı formulyarına kirmegen bolsa, nawqaslarǵa recept tiykarında jazıp beriledi.
– Internet tarmaǵında járiyalanǵan maqala boyınsha aytatuǵın bolsaq, tuberkulyoz keselligin emlew ushın qollanılatuǵın bir qatar dári-dármaqlar oraylıq byudjet esabınan támiyinlenip, hesh qanday úziliske túspeydi. Tuberkulyoz keselligin emlew ushın qollanılatuǵın ekinshi hám úshinshi qatardaǵı dári-dármaqlar xalıqaralıq Global fond hám «Shegarasız shıpakerler» shólkemi tárepinen tolıq támiyinlengen. Tuberkulyoz keselligi menen awırǵan nawqaslarda ushırasatuǵın qosımsha kesellikler ushın zárúr dári-dármaqlar respublika ftiziatriya hám pulmonologiya orayı formulyarına kirmegen bolsa, nawqaslarǵa recept tiykarında jazıp beriledi,-deydi Respublika ftiziatriya xam pulmonologiya orayınıń direktorı orınbasarı Z.Bekbaev.
«Adolat qaerda tushib qoldi?» («Ádillik qay jerde qalıp qoydı?) maqalası boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrliginiń múnásibeti berilgen.
Ashıq sáwbetlesiwde qatnasıwshılar berilgen maǵlıwmatlar, járiyalanǵan maqala, ayırım mashqalalar boyınsha pikir-usınısların bildirip, qánigelerden ózlerin qızıqtırǵan sorawlarǵa juwap aldı.

Á.Jiyemuratov,
Qaraqalpaqstan xabar agentligi