Ámeldegi nızamshılıqqa muwapıq, 2025-2026-oqıw jılınan baslap bilimlendiriwdiń sırtqı túrine qabıllaw saplastırıldı. Bul talap mámleketlik joqarı oqıw orınları ushın da, mámleketlik emes (jeke menshik) joqarı oqıw orınları ushın da birdey ámel etedi. Sırtqı bilimlendiriwde oqıp atırǵan joqarı basqısh studentleriniń oqıwın sırtqı túrde dawam ettire beriwi belgilep qoyıldı.

Joqarı bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi málimleme xızmetiniń basshısı Nazokat Abduqunduzova puqaralar hám jámiyetshilikten sırtqı bilimlendiriw túrin saplastırılıwı boyınsha kelip túsip atırǵan sorawlarǵa juwap berdi.
– Sırtqı bilimlendiriw sisteması dáslep qanday maqsette engizilgen edi, ol házirgi kúnge shekem ózin qanshelli aqladı hám ne sebepten saplastırıldı?
– Sırtqı bilimlendiriw túri 2018-jılı qayta engizilgen bolıp, onıń tiykarǵı maqseti miynet etip atırǵan, biraq joqarı maǵlıwmatqa iye bolmaǵan puqaralarǵa jumıstan ajıralmaǵan halda bilim alıw imkaniyatın jaratıw edi. Bul sistema, bárinen burın, úlken jastaǵı adamlar arasında bilimlendiriwge bolǵan talaptı qanaatlandırıw, sol arqalı olardıń mamanlıǵın arttırıw hám miynet bazarında básekige shıdamlılıǵın támiyinlewge xızmet etti.
Sırtqı bilimlendiriwdiń qayta shólkemlestiriliwi nátiyjesinde jaslar hám úlken jastaǵı adamlar arasında joqarı bilimlendiriw menen qamtıp alıw sezilerli dárejede arttı. Bir qatar aymaqlarda jumıs islep atırǵan puqaralarǵa bilim alıw imkaniyatınıń jaratılıwı unamlı sociallıq hám ekonomikalıq nátiyjeler berdi. Biraq waqıttıń ótiwi menen bul baǵdarda bilim alıwdıń nátiyjeliligi, akademiyalıq tártip, sapa qadaǵalawı hám bilimlerdiń tereńligi, joqarı bilimlendiriw standartlarına ámel etiw menen baylanıslı mashqalalar kórindi.
Mine, usı sebeplerge bola, 2025-jıldan baslap, elimizde joqarı bilimlendiriwdiń sapasın jáne de arttırıw, bilimlendiriw procesinde shákirt-ustaz dástúrlerin bekkemlew hám ámeliy kónlikpelerge tiykarlanǵan oqıtıw sistemasın kúsheytiw maqsetinde sırtqı bilimlendiriw túri basqıshpa-basqısh saplastırıldı.
– Házirgi waqıtta sırtqı bilimlendiriwde oqıp atırǵan studentler oqıwın qanday tártipte dawam ettiredi?
– Sırtqı bilimlendiriw túrine qabıllaw 2025-2026-oqıw jılınan baslap toqtatılǵan bolsa da, házirgi waqıtta usı baǵdarda oqıp atırǵan studentler ushın barlıq oqıw processleri belgilengen tártipte dawam ettiriledi. Yaǵnıy, olar tańlaǵan baǵdarları boyınsha ámeldegi mámleketlik bilimlendiriw standartları, oqıw rejeleri hám pán baǵdarlamalarına muwapıq oqıwdı juwmaqlaw imkaniyatına iye.
Joqarı bilimlendiriw mákemeleri usı studentlerge oqıw sabaqların sapalı shólkemlestiriw, zárúr málimleme-resurslar hám ámeliy sabaqlar menen támiyinlew boyınsha óz moynındaǵı juwapkershilikti tolıq orınlawı kerek. Bul bolsa hár bir student ushın bilimlendiriwdiń sapasın támiyinlew hám qánige sıpatında jeterli bilim hám kónlikpelerge iye bolıp pitkerip shıǵıwın kepilleydi.
-Sırtqı bilimlendiriwdi tamamlaǵan qánigelerdiń rásmiy jumısqa qabıl etiliwinde mashqala bolmay ma? Jumıs beriwshiler tárepinen biykar etiliwi múmkin be?
– Sırtqı bilimlendiriw túrinde bilim alıp, belgilengen tártipte diplom alǵan shaxslar Ózbekstan Respublikası nızamshılıǵına muwapıq tolıq joqarı maǵlıwmatlı qánigeler bolıp esaplanadı. Olarǵa beriletuǵın diplom kúndizgi, keshki yaki aralıqtan bilimlendiriw túrindegi diplomlar menen teń yuridikalıq kúshke iye.
Sol sebepli, bunday qánigelerdi mámleketlik yaki jeke menshik sektorda rásmiy jumısqa qabıl etiwde hesh qanday huqıqıy tosqınlıq joq. Jumıs beriwshiler olardıń bilimlendiriw túrine qarap emes, al iyelegen bilim, kónlikpe hám professional potencialına tiykarlanıp bahalawı kerek. Sırtqı bilimlendiriwdi tamamlaǵan qánigelerdiń miynet bazarında básekige shıdamlı bolıwı, tiykarınan, olardıń ámeliy tájiriybesi, tarawdaǵı bilim dárejesi hám turaqlı óz ústinde islewine baylanıslı.
-Bunnan keyin sırtqı bilimlendiriw ornı qalay tolıqtırıladı? Belgili jumıs ornına iye abiturientler ushın qanday bilimlendiriw túri usınıs etiledi?
-2025-2026-oqıw jılınan baslap sırtqı bilimlendiriw túrine qabıllaw toqtatılǵan bolsa da, jumıs islep atırǵan puqaralardıń joqarı bilim alıw imkaniyatları sheklenbeydi. Keleshekte kúndizgi bilimlendiriwge alternativ formalar, sonıń ishinde, aralıqtan, keshki hám optimallastırılǵan kúndizgi (part-time) bilimlendiriw formaları basqıshpa-basqısh rawajlandırılıp, olarǵa qabıllaw kórsetkishleri keńeytilip barıladı.
Bul bolsa belgili jumıs ornına iye abiturientler ushın oqıw hám jumıs islewdi bir waqıtta alıp barıw imkaniyatın beredi. Aralıqtan bilimlendiriw zamanagóy málimleme-kommunikaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda shólkemlestirilip, studentlerge tikkeley bilimlendiriw mákemesine kelmesten bilim alıw imkaniyatın jaratadı.
Sonıń menen birge, keshki bilimlendiriw túrinde oqıw jumıstan keyingi saatlarda ámelge asırılıp, isleytuǵın shaxslarǵa qolaylı grafikte bilim alıwdı támiyinleydi.
Húkimet tárepinen bul tarawdaǵı shólkemlestiriw-huqıqıy mexanizmlerdi jetilistiriw, oqıw baǵdarlamaların talapqa beyimlestiriw hám bilimlendiriwdiń sapasın támiyinlew boyınsha anıq ilajlar kórilmekte.
-Házir birinshi basqıshta kúndizgi bilimlendiriwde oqıp atırǵan student keyingi oqıw jılınan oqıwın sırtqıǵa kóshire me? Joqarı basqıshta oqıp atırǵanlar she?
– Studentlerdiń arzalarına tiykarlanıp olardıń oqıwın sırtqı bilimlendiriw túri bar toparlarǵa belgilengen tártipte kóshiriw imkaniyatı bar. Onda studentlerden belgilengen múddet hám tártipte oqıwın kóshiriw boyınsha dizimnen ótiwi talap etiledi.
-Ekinshi qánigelik ushın sırtqı bilimlendiriw túri saqlanıp qala ma? Yaki onda da jabıldı ma?
-2025-2026-oqıw jılınan baslap bilimlendiriwdiń sırtqı túrine qabıllawdıń tolıq saplastırılıwı bilimlendiriwdiń barlıq baǵdarlarına, sonıń ishinde, ekinshi qánigelikke de tiyisli. Usı múnásibet penen, ekinshi qánigelik boyınsha da sırtqı bilimlendiriw túrinde jańa qabıllaw ámelge asırılmaydı. Bul baǵdarda bilim alıwdı qálewshiler ushın kúndizgi, aralıqtan yaki keshki bilimlendiriw túrleriniń bar bilimlendiriw baǵdarları usınıs etiledi. Sonıń menen birge, aldınǵı jıllarda sırtqı bilimlendiriw túrinde ekinshi qánigelikke qabıl etilgen shaxslar bilimlendiriwdi belgilengen tártipte dawam ettiredi.
– Optimallastırılǵan kúndizgi (part-time bilimlendiriw) bilimlendiriw túri qanday hám qashannan jolǵa qoyıladı?
– Joqarı bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligine Bilimlendiriwdiń sapasın támiyinlew milliy agentligi hám mápdar respublikalıq atqarıw hákimiyatı uyımları hám xojalıq birlespeleri menen birgelikte aldınǵı sırt el tájiriybelerin esapqa alǵan halda optimallastırılǵan kúndizgi bilimlendiriw túrinde kadrlar tayarlaw tártibi boyınsha normativlik-huqıqıy hújjet joybarın islep shıǵıw wazıypası júklengen.
Optimallastırılǵan kúndizgi bilimlendiriw túri (part-time bilimlendiriw) studentlerge jumıs ornı menen baylanıslı jumıstı dawam ettirgen halda, kúndizgi bilimlendiriw sisteması tiykarında bilim alıw imkaniyatın beretuǵın zamanagóy hám qolaylı bilimlendiriw túri bolıp, onda bilimlendiriw procesi hám jumıs iskerligi teń salmaqlı túrde alıp barıladı. Normativlik-huqıqıy hújjetler islep shıǵılǵannan soń, bul bilimlendiriw túrin engiziw hám rawajlandırıw boyınsha anıq ilajlar ámelge asırıladı.
– Aralıqtan bilimlendiriw túrin shólkemlestiriw ushın qanday talaplar bar, házirgi waqıtta neshe JOOda aralıqtan bilimlendiriw túri bar hám oǵan qaysı abiturientler tapsırıwı múmkin?
-Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2022-jıl 4-oktyabrdegi tiyisli qararı menen “Joqarı bilimlendiriw shólkemlerinde aralıqtan bilimlendiriwdi shólkemlestiriw tártibi haqqında”ǵı reje tastıyıqlanǵan. Bul reje aralıqtan bilimlendiriw túrin shólkemlestiriw hám ámelge asırıw ushın anıq talaplar menen normalardı belgilep beredi.
Házirgi waqıtta mámleketimizde 21 mámleketlik joqarı bilimlendiriw mákemesinde hám bir qatar mámleketlik emes joqarı bilimlendiriw shólkemlerinde tiyisli bilimlendiriw baǵdarları boyınsha aralıqtan bilimlendiriw túri nátiyjeli jolǵa qoyılǵan.
2025-2026-oqıw jılında basqa joqarı bilimlendiriw shólkemlerinde de aralıqtan bilimlendiriw túri boyınsha kadrlar tayarlawdı jolǵa qoyıw maqsetinde zárúr ilajlar, sonıń ishinde, aralıqtan bilimlendiriw platformaları jaratılıp, olardı zárúr kontentler menen tolıqtırıw jumısları shólkemlestirilmekte.
Aralıqtan bilimlendiriw túrine oqıwǵa kiriw ulıwma tártipte ámelge asırılıp, abiturientlerden qosımsha minnetlemeler talap etilmeydi.

ÓzA