Jámiyettiń ekonomikalıq tiykarın múlk quraydı. Sonday-aq, jámiyettiń sociallıq-ekonomikalıq dúzilisi de múlk hám onıń kimlerge tiyisli ekenligi menen belgilenedi.

Múlksiz sociallıq qatnasıqlardı rawajlandırıwdıń, mámlekette xalıqtıń abadanlıǵın támiyinlewge qaratılǵan ilajlardı ámelge asırıwdıń múmkinshiligi joq. Búgingi kúnde intellektuallıq múlk huqıqın qorǵaw hár bir jámiyettiń rawajlanıwı ushın áhmiyetli esaplanadı. Intellektuallıq múlk obektine baylanıslı múlk iyesiniń huqıqları menen máplerin qorǵaw, mámlekettiń ekonomikalıq rawajlanıwı ushın da úlken áhmiyetke iye.

Intellektuallıq múlk – bul XXI ásirdegi eń áhmiyetli aktivlerdiń biri. Onı nátiyjeli qorǵaw mexanizmleriniń bar ekenligi mámlekettiń texnologiyalıq hám ekonomikalıq rawajlanıwına túrtki beredi. Búgingi kúnde innovaciyalar, jańa texnologiyalar hám kreativ ideyalar ekonomikalıq rawajlanıwdıń tiykarǵı drayverlerinen birine aylandı. Usı kózqarastan, intellektuallıq múlk obektleriniń nátiyjeli qorǵalıwı tek ǵana dóretiwshiler emes, al pútkil jámiyettiń máplerine xızmet etedi.

Intellektuallıq múlkti qorǵawdı kúsheytiw baǵdarında Ózbekstan Respublikasında da bir qatar reformalar ámelge asırılmaqta. Deputatlar bul processte belsene qatnasıp, nızamshılıq tiykarların jetilistiriwge úles qospaqta. Intellektuallıq múlkti huqıqıy jaqtan isenimli túrde qorǵaw intellektuallıq múlk iyeleriniń nızamlı máplerin támiyinlew menen birge mámlekettiń investiciyalıq tartımlılıǵın hám xalıqaralıq jámiyettegi abırayın arttırıwda áhmiyetli bolıp esaplanadı. Sońǵı jıllarda intellektuallıq múlk tarawındaǵı huqıqbuzarlıqlardıń sanı hám olardı islew usılları jáne kólemi artıp barmaqta. Bul bolsa intellektuallıq múlk iyeleriniń, atap aytqanda, avtorlar, dóretiwshiler, oylap tabıwshılar hám basqa da huqıq iyeleriniń huqıqları menen nızamlı máplerin nátiyjeli qorǵaw zárúrligin payda etpekte.

Jáhán sawda shólkemine aǵza barlıq mámleketler arasındaǵı xalıqaralıq huqıqıy shártnama bul Trips (TRIPS) kelisimi. Usı  intellektuallıq múlk huqıqınıń sawdaǵa baylanıslı máseleleri boyınsha kelisimi Trips. Trips kelisiminiń alpıs birinshi statyasında intellektuallıq múlk obektlerin qorǵawdı qatań támiyinlew bul nızam joybarın Ádillik uyımları tárepinen Nızamshılıq palatasına kirgiziliwiniń tiykarǵı sebeplerinen biri bolıp esaplanadı.

Bunnan tısqarı ekinshi máselemiz, ilimpazlar, ilim wákilleri, kórkem óner hám mádeniyat wákilleriniń huqıqlarınıń arttırılıwı, imkaniyatlarınıń keńeyiwi nátiyjesinde olardıń avtorlıq huqıqların qorǵaw processlerine de itibar qaratıw búgingi áhmiyetli másele bolıp esaplanadı. Qalaberdi, bul nızam menen ámeldegi tórt Kodekske, yaǵnıy Ózbekstan Respublikasınıń Jınayat, Jınayat-processual kodekslerine, Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı hám Puqaralıq kodekslerine intellektuallıq múlk obektlerine bolǵan huqıqlardı buzǵanı ushın juwapkershilikti kúsheytiwdi názerde tutatuǵın ózgerisler hám qosımshalar kirgizilmekte. Bul Nızam jámiyette intellektuallıq múlkke bolǵan huqıqlarǵa húrmet sezimin qáliplestiriwge hám intellektuallıq múlk iyeleriniń nızamlı máplerin qorǵawǵa, sonday-aq, Ózbekstannıń Jáhán sawda shólkemine qosılıw processlerinde milliy nızamshılıqtı Intellektuallıq múlk huqıqlarınıń sawda aspektleri haqqındaǵı kelisim talaplarına úylestiriwge xızmet etedi.

Juwmaqlap aytqanda, bul nızam hújjeti intellektuallıq múlkti qorǵawdı bunnan bılay da kúsheytiwge xızmet etedi.

Guljan Xalmuratova,

Oliy Majlis Nızamshılıq palatasınıń deputatı, Innovaciyalıq rawajlanıw hám málimleme texnologiyaları máseleleri komitetiniń aǵzası, O’zLiDeP frakciyası aǵzası.

Qaraqalpaqstan xabar agentligi.