2025-jıldıń 29-aprel kúni Tashkent qalasında Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatınıń altınshı jalpı májilisi óz jumısın basladı.

Onda Senat, húkimet aǵzaları, ministrlik hám uyımlardıń wákilleri, jergilikli Keńeslerdiń deputatları, Senat janındaǵı Jaslar parlamenti aǵzaları hám ǵalaba xabar qurallarınıń xızmetkerleri qatnastı.
Videokonferencbaylanıs túrinde ótkerilgen jalpı májilisti Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatınıń Baslıǵı Tanzila Norboeva alıp bardı.
Jalpı májilis Senatttıń YouTube tarmaǵındaǵı beti arqalı tikkeley jarıtıp barıldı.
Senattıń altınshı jalpı májilisiniń birinshi kúninde dáslep «Banklerdi sanaciyalaw hám saplastırıw haqqında»ǵı nızam dodalandı.
Sońǵı jılları mámleketimizde bank sistemasın reformalaw boyınsha bir qatar ilajlar ámelge asırılmaqta. Onı xalıqaralıq standartlarǵa sáykes keliwshi bank nızamshılıǵın jaratıw boyınsha alıp barılıp atırǵan reformalar mısalında da kóriwimiz múmkin. «Ózbekstan Respublikasınıń Oraylıq banki haqqında»ǵı hám «Bankler hám bank jumısı haqqında»ǵı nızamlardıń jańa redakciyada qabıl etiliwi mámleketimizdiń bank sistemasın reformalawdıń jańa basqıshı baslanıwı ushın bekkem tiykar jarattı.
Banklerdiń jumısın tártipke salıw hám qadaǵalaw finanslıq turaqlılıqtı támiyinlewde áhmiyetli orın iyeleydi. Biraq xalıqaralıq standartlar tiykarında alıp barılatuǵın qadaǵalaw ilajlarına qaramastan banklerdiń finanslıq kriziske ushıraw itimalı joq emes.
Ámeldegi nızamshılıqta banklerdi sanaciyalaw mexanizmi joq bolıp, tólemge uqıpsız bankler «Bankler hám bank jumısı haqqında»ǵı nızam tiykarında májbúriy saplastırılıp kelinbekte. Biraq iri bankler tólemge uqıpsız bolıp qalǵanda olardı májbúriy saplastırıw bank sisteması krizisin keltirip shıǵarıwı múmkin.
Mámleketimizde banklerdi sanaciyalaw mexanizminiń joqlıǵı usı tarawda huqıqıy tiykarlar qáliplestiriliwin talap etpekte.
Usı nızam menen banklerdi sanaciyalaw boyınsha wákillikli mámleketlik uyım, sanaciyalawdıń maqsetleri hám principleri, sanaciyalawdı baslaw ushın tiykarlar, sanaciyalawdı qarjılandırıw mexanizmleri, sonday-aq, banklerdi erkin hám májbúriy saplastırıw tártibi belgilenbekte.
Nızamnıń qabıl etiliwi bankte tólemge uqıpsızlıq jaǵdayı payda bolǵanda turaqsızlıq ústinen operativlik penen qadaǵalaw ornatıw hám tólemge uqıpsız banktiń bank sisteması hám ekonomikaǵa unamsız tásirin azaytıwǵa, banktiń oǵada áhmiyetli wazıypaları hám xızmetleriniń úzliksizligin támiyinlewge, amanatshılar hám kreditorlardıń máplerin qorǵawǵa, qarıydarlardıń bank sistemasına bolǵan iseniminiń artıwına, sonday-aq, mámleketimizde qarjı turaqlılıǵın bekkemlewge xızmet etedi.
Dodalawdan soń bul nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Bunnan soń májiliste «Íssıxana gazleriniń shıǵarılıwın sheklew haqqında»ǵı nızam kórip shıǵıldı.
Atap ótilgenindey, sońǵı jılları mámleketimizde klimat ózgeriwiniń aldın alıw, onıń unamsız tásirlerin azaytıw baǵdarında belgili jumıslar ámelge asırılmaqta.
Biraq házirgi kúnde ıssıxana gazleri shıǵarılıwın tártipke salıwshı nızam hám normativlik baza jaratılmaǵanlıǵı respublikada ıssıxana gazleriniń shıǵarılıwın azaytıwda ekonomikalıq, texnologiyalıq hám ekologiyalıq baǵdarlar boyınsha xalıqaralıq birge islesiwdi jolǵa qoyıw imkaniyatların sheklemekte.
Bul bolsa, óz gezeginde, tarawdı xalıqaralıq hújjetler talapları dárejesine jetkeriw, onıń shólemlestiriw-huqıqıy tiykarların jetilistiriwdi talap etpekte.
Nızamda ıssıxana gazleriniń shıǵarılıwın azaytıw nátiyjesinde payda bolatuǵın uglerod birlikleri aylanısın ámelge asırıwdıń tártibin belgilew hám ıssıxana gazleri shıǵarılıwınıń sistemalı qadaǵalawın támiyinlewge itibar qaratılǵan.
Nızamda ıssıxana gazleriniń shıǵarılıwın sheklewdiń tiykarǵı principleri, onıń monitoringi, esabatı hám verifikaciya sistemasınıń tiykarları, tártibi, qısqartılǵan ıssıxana gazlerine iyelik etiw huqıqları belgilenbekte.
Senatorlar tárepinen nızamnıń qabıl etiliwi Parij kelisimine tiykarlanıp ıssıxana gazleri shıǵarılıwın qısqartıw boyınsha alınǵan minnetlemeler Ózbekstan tárepinen orınlanıwın támiyinlewge, mámleketimizde klimat ózgeriwi boyınsha alıp barılıp atırǵan reformalardı jedellestiriwge, qorshaǵan ortalıq hám ekologiyanı jaqsılaw hám mámleketimiz ekonomikasın turaqlı rawajlandırıw ushın zárúr sharayat jaratıwǵa xızmet etetuǵını atap ótildi.
Sonday-aq, Ózbekstannıń sırt eller menen klimat ózgeriwi hám ıssıxana gazlerin qısqartıw tarawında eki tárepleme birge islesiw joybarların nátiyjeli ámelge asırıw ushın bekkem tiykar jaratadı.
Dodalaw sońında bul nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Sonday-aq, Senattıń jalpı májilisinde «Mámleketlik qorǵanıw buyırtpası haqqında»ǵı nızam dodalandı.
Atap ótilgenindey, nızam mámleketimizde qorǵanıw qábiletin, qáwipsizlikti támiyinlew hám jámiyetlik tártipti saqlaw, ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw hám olardı saplastırıw, ayrıqsha jaǵday rejimin saqlap turıw, sonday-aq, mámleketlik sırlar menen baylanıslı bolǵan mámleketlik qorǵanıw buyırtpalarına baylanıslı qatnasıqlardı tártipke salıwǵa qaratılǵan.
Nızamda mámlekettiń milliy máplerinen, dúnyadaǵı hám regiondaǵı áskeriy-siyasiy jaǵdaydan, áskeriy tarawda milliy qáwipsizlikke bolǵan qáwip-qáterler dárejesinen, zamanagóy áskeriy tartıslardıń ózgesheliginen kelip shıqqan halda, mámleketlik qorǵanıw buyırtpasın qáliplestiriw, tastıyıqlaw hám orınlaw, sonday-aq, mámleketlik qorǵanıw buyırtpası ushın ajıratılǵan qarjı resurslarınan maqsetli hám nátiyjeli paydalanılıwın támiyinlew mámleketlik qorǵanıw buyırtpasınıń tiykarǵı wazıypaları etip belgilenbekte.
Bunnan tısqarı, bul hújjette mámleketlik qorǵanıw buyırtpası tarawındaǵı mámleketlik basqarıw tártipke salınbaqta. Atap aytqanda, Ministrler Kabinetiniń, Qorǵanıw ministrligi janındaǵı Qorǵanıw sanaatı agentliginiń, wákillikli mámleketlik uyımnıń, sonday-aq, buyırtpashılardıń tarawdaǵı wákillikleri anıq belgilep qoyılmaqta. Onda Ministrler Kabinetiniń mámleketlik qorǵanıw buyırtpası tarawındaǵı birden-bir mámleketlik siyasat ámelge asırılıwın támiyinlewi, mámleketlik qorǵanıw buyırtpasın qáliplestiriw, kelisiw hám orınlaw tártibin tastıyıqlawı bekkemlep qoyılmaqta.
Sonday-aq, nızamda Mámleketlik qorǵanıw buyırtpasın qáliplestiriw hám kelisiw tártipke salınbaqta. Sonıń ishinde, gezektegi jıl ushın zárúr bolǵan áskeriy hám eki túrli maqsetke mólsherlengen ónimler ushın buyırtpashılar tárepinen tayarlanǵan buyırtpalar qarjılandırıw máseleleri boyınsha Ekonomika hám qarjı ministrligi menen kelisilgeninen keyin wákillikli mámleketlik uyımǵa hár jılı 1-iyulge shekem jiberiliwi belgilenbekte.
Bul nızamda Mámleketlik qorǵanıw buyırtpasın arnawlı wákillikli komissiya tárepinen kórip shıǵıw hám tastıyıqlaw tártibi kórsetilip, Mámleketlik komissiya tárepinen tastıyıqlanǵan mámleketlik qorǵanıw buyırtpası gezektegi jıl ushın Ózbekstan Respublikasınıń Mámleketlik byudjet haqqındaǵı nızam joybarın islep shıǵıwda inabatqa alınıwı belgilenbekte.
Senatorlardıń atap ótkenindey, nızamnıń qabıl etiliwi mámleketlik qorǵanıw buyırtpaların qáliplestiriw, kelisiw, tastıyıqlaw hám orınlawǵa baylanıslı qatnasıqlardı tártipke salıwdıń birden-bir huqıqıy mexanizmi jaratılıwına xızmet etedi. Sonday-aq, hújjet qorǵanıw hám qáwipsizlik baǵdarındaǵı talaplardı nátiyjeli tallaw, támiyinlewi zárúr bolǵan ónimler arasınan ústinlikke iyelerin belgilew hám Mámleketlik byudjetten ajıratılatuǵın qarjılardı teń salmaqlı túrde qáliplestiriwge járdemlesedi.
Dodalawdan soń nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Keyingi jılları mámleketimizde isbilermenlik subektlerin qollap-quwatlaw, sonday-aq, xalıqtı qálbeki ónimlerden qorǵaw boyınsha salmaqlı jumıslar ámelge asırılmaqta.
Sonıń menen birge ayırım túrdegi jıyımlardı belgilew, olardı esaplap shıǵarıw hám tólew tártibin belgilew, isbilermenlik subektlerin hám kásiplik awqamların qollap-quwatlawǵa qaratılǵan waqtınshalıq salıq jeńilliklerin beriw zárúrligi de payda bolmaqta.
Senattıń jalpı májilisinde de usınday jeńilliklerdi óz ishine alǵan «Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı nızam kórip shıǵıldı.
Sonıń ishinde, bul nızam menen Salıq kodeksine qusshılıq tarawın rawajlandırıw, balalardı salamatlandırıw dem alıs orınlarınıń jumısın jáne de qollap-quwatlawǵa hám sanlı markirovkalaw sistemasın jetilistiriwge qaratılǵan ózgerisler kirgizilmekte.
Atap aytqanda, sanlı markirovkalı ónimlerdiń usaqlap satıw sawdasın ámelge asırıwshı isbilermenlik subektlerine esaplanǵan hám tóleniwi kerek bolǵan payda salıǵı yamasa aylanıstan alınatuǵın salıq yamasa jeke tártiptegi isbilermenler tárepinen tólenetuǵın fizikalıq táreplerden alınatuǵın dáramat salıǵınıń summaların isbilermenlik subektleri ushın markirovkanı oqıw qurılmaların satıp alıw menen baylanıslı qárejetler summasına, biraq, bir qurılma ushın bazalıq esaplaw muǵdarınıń tórt esesinen kóp bolmaǵan muǵdarda azaytıw huqıqı 2027-jıl 1-yanvarǵa shekemgi dáwir ushın beriledi.
Sonday-aq, nızam menen 2030-jıl 1-yanvarǵa shekem qusshılıq ónimlerin islep shıǵarıwshı isbilermenlik subektlerin yuridikalıq táreplerden alınatuǵın jer salıǵın (egislik maydanlardan tısqarı) tólewden azat etiw belgilenbekte.
Sonıń menen birge, pivo hám pivo ishimlikleri menen usaqlap satıw sawdası huqıqı ushın jıyımdı esaplaw hám tólew tártibi ayqınlastırılıwın názerde tutıwshı ózgerisler kirgizilmekte. Onda pivo hám pivo ishimlikleri menen usaqlap satıw sawdası wákillikli uyımlardı xabardar etiw tártibinde ámelge asırılatuǵın jumıs túrleri dizimine kirgizilmekte.
Senatorlar tárepinen nızam qusshılıq kárxanalarınıń jumısın jáne de qollap-quwatlawǵa, balalardı salamatlandırıw hám aqılıy rawajlandırıw boyınsha jumıslar nátiyjeliligin arttırıwǵa hám sanlı markirovkalaw arqalı xalıqtı qálbeki ónimlerden qorǵaw sistemasın jáne de jetilistiriwge xızmet etetuǵını atap ótildi.
Dodalawdan soń nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Senattıń altınshı májilisinde «Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin orınlaw sistemasın jetilistiriwge qaratılǵan ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı nızam dodalandı.
Senatorlar tárepinen bul nızamdı qabıllaw zárúrligine ayrıqsha áhmiyet qaratıldı. Atap aytqanda, bul orınlaw hújjetlerin elektron túrde qáliplestiriw, olar boyınsha aqsha qarjıların avtomatlastırılǵan túrde bólistiriw hám óndiriwshige mámleket qarızdarlıǵı ushın óndiriw qaratılıwı múmkin bolmaǵan eń az kepillengen dáramat muǵdarınıń belgilenbegenligi, mámleketlik orınlawshılarda orınlaw háreketlerin ámelge asırıwda mobil videobaqlaw qurallarınan paydalanıw huqıqınıń joqlıǵı, sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin orınlaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanı ushın lawazımlı shaxslarǵa belgilengen hákimshilik jazalardıń islengen qılmısqa proporcional emesligi menen túsindiriledi.
Dodalaw procesinde usınday máselelerdi tártipke salıwǵa qaratılǵan bul nızam senatorlar tárepinen unamlı bahalandı. Nızamda óndiriwshi fizikalıq táreptiń jeke identifikaciya sanın hám óndiriwshi yuridikalıq táreptiń salıq tólewshi identifikaciya sanın orınlaw hújjetinde kórsetiw názerde tutılmaqta.
Bunnan tısqarı, bul hújjette qarızdar fizikalıq táreplerdiń banklerdiń yamasa basqa kredit shólkemlerindegi esap betlerinde hám amanatlarında turǵan yamasa saqlawǵa qoyılǵan pul qarjılarına óndiriw karatılıwı kerek bolǵan aqsha qarjıları muǵdarın anıqlawda miynetke haqı tólew eń az muǵdarınıń yarımı muǵdarındaǵı aqsha qarjıları esapqa alınıp, olarǵa óndiriw qaratılmaslıǵı bekkemlenbekte.
Sonday-aq, mámleketlik orınlawshınıń orınlaw háreketlerin ámelge asırıwda nızamshılıq hújjetlerine muwapıq mobil videobaqlaw qurallarınan paydalanıwın názerde tutıwshı ózgerisler hám qosımshalar kirgizilmekte.
Nızam menen Puqaralıq processuallıq hám Ekonomikalıq processuallıq kodekslerine hám Hákimshilik sud jumısların alıp barıw haqqındaǵı kodekske sud hújjetleri hám basqa uyımlardıń hújjetlerin orınlaw menen baylanıslı bir qatar ózgerisler hám qosımshalar kirgizilmekte.
Nızamnıń jáne bir áhmiyetli tárepi sonda, Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 1982-statyasında ayırım túrdegi sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin orınlaw haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanı ushın názerde tutılǵan járiymalar muǵdarları arttırılmaqta.
Senatorlar tárepinen bul nızam puqaralar, jámiyet hám mámlekettiń huqıqların hám nızamlı máplerin isenimli qorǵawǵa, sud hújjetleri hám basqa da uyımlardıń hújjetlerin orınlawda insan faktorın azaytıwǵa, májbúriy orınlaw sistemasın jáne de jetilistiriwge xızmet etetuǵını ayrıqsha atap ótildi.
Dodalaw sońında nızam senatorlar tárepinen maqullandı.
Sonıń menen Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi Senatınıń altınshı jalpı májilisiniń birinshi jumıs kúni juwmaqlandı.

Ózbekstan Respublikası
Oliy Majlisi Senatınıń
Málimleme xızmeti