Sońǵı jılları Ózbekstan – AQSh qatnasıqları strategiyalıq sherikliktiń jańa basqıshına qádem qoymaqta. Bul joqarı dárejedegi siyasiy óz-ara isenimge erisiw hám bul isenimdi qollap-quwatlaw, sonday-aq, óz-ara paydalı barlıq tarawlarda ekonomikalıq birge islesiwdi jedellestiriwge umtılıw menen sıpatlanadı.

Mámleketimizdiń ǵárezsizligin birinshilerden bolıp tán alǵan Qurama Shtatlar menen 1992-jıl 19-fevralda diplomatiyalıq qatnasıq ornatılǵan. Hár eki mámleket paytaxtında elshixanalardıń jumısı jolǵa qoyılǵan. Mámleketlerimiz arasında «Oraylıq Aziya – AQSh» (S5+1) formatı sheńberinde turaqlı sóylesiw alıp barılmaqta.
Ózbekstan bazarında Amerikanıń jetekshi kompaniyalarınıń qatnasın keńeytiw hám óz-ara qollap-quwatlaw boyınsha anıq kelisimlerge erisilip atırǵanın atap ótiw kerek. Birge islesiwdiń házirgi jaǵdayı eki mámleket hám xalıq mápine tolıq juwap beredi, dep aytıw múmkin.
Keshe AQShtıń Tashkenttegi elshixanasında «Donald Tramp hákimshiligi dáwirinde Ózbekstan hám AQSh qatnasıqları» temasında ǴXQ wákilleri qatnasıwında dógerek sáwbeti shólkemlestirildi.
Ashıq sóylesiw ruwxında bolǵan májilis aldında Ayrıqsha hám tolıq huqıqlı elshi Jonatan Xenik óz-ara isenimge tiykarlanǵan kóp táreplemeli sherikliktiń jáne de rawajlanıp atırǵanın tastıyıqladı.
– Baylanıslarımız kún sayın jaqsılanıp atırǵanın aytıwdan quwanıshlıman,-dedi Elshi Xenik. – Birinshiden, Prezident Donald Tramp inaugraciyasınan keyin 100 kúnnen azıraq waqıt ishinde biz óz-ara qatnasıqlardıń misli kórilmegen dárejesiniń gúwası boldıq.
Mámleket xatkeri Marko Rubio hám Ózbekstan sırtqı isler ministri Baxtiyor Saidov bir neshe ay aldın telefonda sóylesti. Keyinirek ministr basqa joqarı mártebeli húkimet ámeldarları menen birge Vashingtonda bolıp, Mámleket departamentinde xatker Rubio hám Aq úyde milliy qáwipsizlik boyınsha másláhátshi Maykl Uolc hám basqa da joqarı mártebeli hámeldarlar menen ushırastı. Dúnyada AQSh penen bunday dárejede baylanısqa iye mámleketler az.
Bizge belgili, Tramp hákimshiliginiń tiykarǵı baǵdarlarınan biri AQShtaǵı migraciya máselesi bolıp esaplanadı. Biz aldınǵıday Ózbekstan menen bul tarawdaǵı birge islesiwden quwanıshlımız.
Úlkeńizdiń puqaraların AQShqa nızamsız kiriwden qaytarıw, olarǵa Qurama Shtatlarǵa barıwdıń nızamlı jolların túsindiriw maqsetinde migraciya máseleleri menen shuǵıllanıp atırǵan eki tárepleme jumısshı topar dúzilgen. AQShqa sayaxat etiw yamasa jumıs islewdi usınıs etip aqsha óndirip atırǵan adamlardan júdá abaylı bolıw kerek.
Sonday-aq, biz terrorizm, náshebentlik zatlar hám shólkemlesken jınayatshılıqqa qarsı gúres sıyaqlı áhmiyetli máselelerdi belsene dodalawda dawam etip atırmız.
Vashingtonda óz-ara sawda kólemin arttırıw, Amerika kompaniyaların Ózbekstanda islewge kóbirek tartıw hám olar ushın málimleme texnologiyaları, áhmiyetli paydalı qazılmalar, yadro energetikası tarawlarında elińiz benen birgelikte erisken tabısımız dodalandı. Bul tarawlardıń barlıǵı júdá perspektivalı ekenine isenemiz.
Biz ıntıqlıq penen kútip atırǵan, usı jıldıń iyun ayında bolıp ótetuǵın Tashkent investiciya forumına AQSh sawda delegaciyasınıń keliwi kútilmekte.
Bunnan soń diplomat jurnalistlerdiń rásmiy Vashington hám Tashkent qantasıqlarına baylanıslı sorawlarına juwap berdi.
– Prezident Tramptıń sırtqı siyasat boyınsha «Amerika birinshi» principin esapqa alsaq, AQShtıń Oraylıq Aziyadaǵı roli qanday bolıwı múmkin?
– Oraylıq Aziya mámleketleri menen jáne de tereńirek birge islesiw «Amerika birinshi» siyasatın ámelge asırıwǵa járdem beredi. Ózbekstandaǵı jumısımız sheriklik hám óz-ara paydaǵa tiykarlanǵan. Tramp hákimshiliginiń Ózbekstan húkimeti menen tıǵız birge islesiwine sebep biz bul elde Amerika puqaraları ushın payda kórip atırmız.
Ózbekstan jedel rawajlanıp atırǵan, xalqı kóp, bazarı úlken mámleket. Dúnyanıń eń jaqsı texnologiyaları hám biznes ámeliyatın usınıs etiwshi kóplegen kompaniyalarımız respublika menen eki tárepleme paydalı sawda baylanısların jolǵa qoyıwı múmkin dep oylayman.
– Bilemiz, jaqında Donald Tramp sırtqı járdemdi devalvaciyalaw haqqındaǵı arnawlı pármanǵa qol qoydı. Bul Ózbekstandaǵı házirgi hám keleshektegi joybarlarǵa qanday tásir etedi?
– AQSh sırtqı járdemin kórip shıǵıw procesi Ózbekstanǵa óz aldına tiyisli emes, al pútkil dúnya boylap bolmaqta. Bunnan gózlengen maqset anıq: hár qanday jańa hákimshilik járdem baǵdarlamaları húkimet kún tártibin qollap-quwatlawına isenim payda etiwdi qáleydi.
Biz densawlıqtı saqlaw, atap aytqanda tuberkulyozǵa qarsı gúres tarawında kishi kólemdegi gumanitarlıq járdem baǵdarlamaları boyınsha qararlar qabılladıq. Bul baǵdarlamalar dawam etedi.
Ayırım bilimlendiriw baǵdarlamaları toqtatıladı. Keleshekte járdem baǵdarlamaları hákimshilik kún tártibin tikkeley qollap-quwatlawın támiyinlewge háreket etemiz.
– Usı aydıń basında Samarqandta Oraylıq Aziya mámleketleri hám Evropa Awqamı strategiyalıq sheriklik haqqındaǵı áhmiyetli hújjetke qol qoydı. Qurama Shtatlardıń bul eki region strategiyalıq sherikligine múnásibeti qanday?
– Ózbekstan jaqın qońsıları, AQSh yamasa Evropa Awqamı menen tolıq qatnasıqlar ornata aladı. Qurama Shtatlar onı túsinedi hám qollap-quwatlaydı.
Bul Ózbekstannıń Qurama Shtatlar menen bekkem baylanıslarına tolıq sáykes keledi, dep oylayman.
– Oraylıq Aziya mámleketleri ǵárezsizlikke eriskennen keyingi 30 jıldan kóp dáwir ishinde AQSh jetekshileri regionǵa az kelgen. Itimal, ulıwma kelmegen, desek te bolar. Jaqın jılları AQSh Prezidenti yamasa Mámleketlik xatkeriniń úlkemizge keliw rejesi bar ma?
– Joqarıda atap ótkenimdey, jaqında elińizdiń joqarı lawazımlı mámleketlik hámeldarları Vashingtonǵa saparı waqtında prezident Tramptı Ózbekstanǵa keliwge mirát etken. Aq úy mirátten quwanıshlı bolǵanın bilemen.
Aq úy hákimshiligi bul máseleni jaqsılap úyrenip shıǵatuǵınına isenemen. Aytqanıńızday, 30 jıl AQSh Prezidentiniń regionǵa keliwi ushın bul arzıytuǵın waqıt.
– Tramp aldınǵı hákimshilikten ózgeshe túrde immigraciya, jumıs hám bilimlendiriw máselelerine qanday qatnasta boladı?
– Tramp hákimshiligi immigraciya máselesinde ádewir keskin jol tutpaqta. Sonıń menen birge, házirgi hákimshilik kiyatırǵan turist, student, biznesmenlerdi, eger olar nızamlı túrde kelse, qollap-quwatlaydı.
Ótken jılı 1000 nam aslam Ózbekstan puqarası AQSh universitetlerinde oqıdı. Bul san ósiwde dawam etiwin qáleymiz hám kútemiz.
Házir AQShta sırt el puqaraları ushın islew imkaniyatı sheklengen. Tilekke qarsı, aldınǵı jılları shegaranı kesip ótip, baspana sorap, nızamsız jumıs tabıw niyetinde júrgen kóp adamlardı kórdik. Menińshe, bunday imkaniyat Tramp hákimshiliginde bolmaydı. Qullası, Qurama Shtatlarda jumıs islemekshi bolǵan adamlar ushın bul qıyınıraq bolatuǵının aytpaqshıman.
– Prezident Tramp hákimshiligi kóplegen mámleketler, atap aytqanda Ózbekstan ushın da sawda tarifin járiyalaǵan. Mámleketimiz rásmiyleriniń Vashingtonǵa saparı waqtında bul baǵdarda sóylesiw alıp barıldı ma? Ózbekstan ushın sawda tarifi biykar etiledi me?
– Qurama Shtatlar dúnyanıń derlik barlıq mámleketlerine tarif qollandı. Aljaspasam, Ózbekstanda eń tómen tarif belgilengen.
Vashingtonda men qatnasqan ushırasıwlarda bul haqqında gáp bolmadı. Házirgi waqıtta da AQShta delegaciyaıńız bar ekenliginen xabardarman. Itimallı dodalaw temaları arasında sawda hám tarif máselesi bolıwın kútip qalar edim.

Wtkir ALIMOV jazıp aldı.
ÓzA