Saudiya Arabstanınıń inglis tilindegi jetekshi gazetası – «Arab News»te Ózbekstan Respublikası Prezidenti janındaǵı Strategiyalıq hám regionlararalıq izertlewler institutınıń direktorı Eldor Aripovtıń Saudiya Arabstanınıń «Gulf Research Center» izertlew orayınıń direktorı Abdulaziz Sager menen birgeliktegi “Oraylıq Aziya hám AQMBK: tariyxıy baylanıslardan strategiyalıq sheriklikke qaray” atamasındaǵı maqalası járiyalandı.

Maqalada Oraylıq Aziya hám Arab qoltıǵı mámleketleri birge islesiw keńesi (AQMBK) mámleketleri arasındaǵı jedel rawajlanıp atırǵan qatnasıqlar hár tárepleme tallanıp, eki region arasındaǵı strategiyalıq sheriklik perspektivaları belgilep berilgen.
“2023-jıl 19-iyulde Jiddada bolıp ótken Oraylıq Aziya hám AQMBK mámleketleri basshılarınıń birinshi tariyxıy sammiti bul processtegi burılıs baǵdarı bolıp, bul sammit uzaq múddetli strategiyalıq birge islesiw ushın tiykar jarattı,” – dep atap ótedi avtorlar.
Bul sóylesiwdiń ekinshi sammiti 2025-jıl may ayında Samarqandta ótkeriliwi rejelestirilmekte. Sammitti ótkeriw ushın Samarqandtıń tańlanǵanı “qalanıń civilizaciyalar kesilispesi sıpatındaǵı tariyxıy áhmiyetin kórsetedi hám regionlar arasındaǵı dástúriy baylanıslardıń qayta tikleniwin ańlatadı”.
Maqalada atap ótiliwinshe, Oraylıq Aziya hám AQMBK mámleketleriniń ekonomikalıq imkaniyatları, siyasiy sóylesiwdiń tereńlesiwi, mádeniy-tariyxıy baylanıslarǵa bolǵan óz-ara qızıǵıwshılıq hám qolaylı geostrategiyalıq jaylasıw menen sáykes bolıp, bul birge islesiw formatınıń strategiyalıq áhmiyetin jáne de arttırmaqta.
Avtorlardıń atap ótiwinshe, sońǵı jıllarda AQMBK mámleketleriniń Oraylıq Aziyaǵa kirgizip atırǵan investiciyalarınıń ulıwma kólemi turaqlı ósim pátin kórsetip, 2022-jıldan baslap derlik úsh esege artqan.
Ekspertlerdiń sózlerine qaraǵanda, turizm tarawında aytarlıqtay jetiskenliklerge erisildi: Oraylıq Aziya AQMBK mámleketleri turistleri ushın tartımlı mákanǵa aylanbaqta. Máselen, 2023-jılı Ózbekstanǵa AQMBK regionınan 8,3 mıńnan aslam turist kelgen bolsa, 2024-jılı 12 mıń turist kelgen (2023-jılǵa salıstırǵanda 44,5 procentke ósim). Eń úlken ósim Saudiya Arabstanı (71 procent) hám BAÁ (51 procent)den baqlandı.
Avtorlar kóp tárepleme kelisimler arqalı sawdanı keńeytiw, transport joybarların (sonıń ishinde, Transawǵan koridorın) ámelge asırıw, infrastruktura hám joqarı texnologiyalarǵa investiciyalardı tartıw, agrosanaat kompleksin rawajlandırıw, sonday-aq, sanlı transformaciya sıyaqlı birge islesiwdiń potencialı ele tolıq ashılmaǵan perspektivalı baǵdarlarına da ayrıqsha itibar qaratadı.
Jetekshi tallaw orayları basshılarınıń pikirine qaraǵanda, ilimiy-intellektuallıq birge islesiwdi bekkemlew jáne bir áhmyietli baǵdar bolıp esaplanadı. Avtorlardıń atap ótiwinshe, eki regionnıń ilimiy-izertlew institutları hám tallaw orayları óz-ara qatnasıqlardı rawajlandırıwdıń tiykarǵı baǵdarların belgilewde ayrıqsha áhmiyetke iye bolıwı kerek.
Usı múnásibet penen jaqında Tashkentte (Ózbekstan) “Oraylıq Aziya – Arab qoltıǵı mámleketleri birge islesiw keńesi arasındaǵı strategiyalıq sheriklikti bekkemlew: tariyxıy baylanıslardan keń kólemli birge islesiwge qaray” atamasında Oraylıq Aziya mámleketleri hám AQMBK tallaw oraylarınıń birinshi forumın ótkeriw rejelestirilmekte. Onda eki regionnıń jetekshi “aqıl orayları” qatnasıw tilegin bildirgen.
Birinshi regionlararalıq forum Ózbekstan Respublikası Prezidenti janındaǵı Strategiyalıq hám regionlararalıq izertlewler institutı hám Saudiyanıń jetekshi izertlew orayı “Gulf Research Center” tárepinen shólkemlestirilmekte.
“Ulıwma alǵanda, Oraylıq Aziya hám AQMBK mámleketleri arasındaǵı birge islesiw real strategiyalıq perspektivalardı ashadı. Birlestiriwshi faktor sıpatında tek ǵana mádeniy-tariyxıy jaqınlıq emes, al ekonomikalardıń birin-biri tolıqtıratuǵın ózgesheligin de atap ótiwimiz múmkin,” – dep juwmaq jasaydı Eldor Aripov hám Abdulaziz Sager.

ÓzA