Jeke pikir

Balanı baqshaǵa beriwde balalar jasınıń sheklengeni, ayırım jaǵdaylarda mámleketlik balalar baqshalarında orın tabılmawı jeke menshik balalar baqshasına bolǵan talaptı keltirip shıǵarmaqta. Al geyde ayırım adamlarda jeke menshik balalar baqshaları zamanagóy bilim beriw usılları menen balanı oqıp-jazıwǵa erterek úyretedi, «chastnıy»ǵa barsa balam ziyrek, qábiletli boladı, degen pikir kálipleskenin de joqqa shıǵara almaymız. Balası baqsha jasına tolmaǵan birak, kishkentaydıń ákesi de, anası da jumıs islep shańaraǵın baǵıwı kerek bolǵan jaǵdaylar da barshılıq.
Búgingi kúnde jeke menshik balalar baqshalarınıń sanı kún sanap kóbeymekte. Bul, álbette, zaman talabı. Biraq, kimisi bos turǵan turaq jayların jeke menshik balalar baqshasına aylandırıp atırsa, ayırımlar zárúrli sharayatlar menen zamanagóy baqsha imaratların qurıp atır. Ásirese, balalardıń zamanagóy oyın maydanshaların, hár qıylı balanı rawajlandıratuǵın oyınshıklar, oqıw, úyretiw quralları, texnologiyalar, arnawlı bólmeler (balanıń awkatlanıwı, oynawı, uyıqlawı) menen támiyinlengen bólmelerin kórgen adamda balam usı jerde tárbiya alsa tezirek pikirlew, sóylew kábileti rawajlanadı, degen pikir kelip shıǵadı. Biraq, ózleriniń turaq jaylarına eki dana súwret qıstırıp, tek zamanagóy atamalar qoyılǵan, bir eki parta menen azǵana oyınshıqları bar, arnawlı bólmeleri joq, biraq enapattay tólem alıp, atına «chastnıy sadik» ashıp islep atırǵan isbilermenler de barshılıq. Vakansiyalar járiyalanatuǵın kanallarda olardıń balalar baqshasına tárbiyashı izlep atırǵan daǵazaların kórip bularda mamanlıqqa, jumıs stajına, balalar menen islesiwdegi jeke qábiletine itibar qay dárejede degen oy keledi. Baqlap qarasaq ayrım «chastnıy»larda xızmetkerlerge tólenetuǵın aylıq miynet haqıları júdá az. Tólemleri mámleketlik balalar baqshasına salıstırǵanda anaǵurlım joqarı bolǵan «chastnıy»larda tólemine jarasa balalar joqarı maǵlıwmatlı, balalar menen islesip kórgen, pedogogikalıq bilimi jeterli, maman tárbiyashılardan tálim-tárbiya alıwı kerek emes pe?
Sebebi, kópshilik ata-analar burınları balaların «Munnıń sadigi» yamasa «Progresstiń sadigi» sıyaqlı orınlardı izlep júrip, ol jerde isleytuǵın kásibine sadıq, óz wazıypasın túsinetuǵın maman pedagog tárbiyashılar ushın aparatuǵın edi. Sol waqıtta kópshilik ata-analar balalar baqshasınıń dárejesi, abırayı yamasa ol jerdegi sharayatlarǵa emes, biraq sol jerde isleytuǵın maman tárbiyashılarǵa kóbirek itibar beretuǵın edi. Jaqında sociallıq tarmaqlarda paytaxtımızdaǵı jeke menshik balalar baqshasında kishkene balalarǵa qol jumsap, olarǵa oǵırı qopal háreketler islengeni jazılǵan videokórinisler tarqaldı. Mine, usınday kewilsiz waqıyalar balalar baqshasına jumısqa qánigelerdi qabıllawda, xalıqtıń isenimine, keleshek áwladlarımızdıń huqıqlarına nemquraydılıq penen qatnas jasaw sıyaqlı máselelerden kelip shıqpaqta. Bul waqıyaǵa xalıq tárepinen jazılǵan pikirlerdi oqıp qaraǵanda ayırımlar jeke menshik balalar baqshalarına bolǵan isenimim joǵaldı dese, ayırımlar bulardı qadaǵalaytuǵın uyımlar qayaqta, degen sorawlardı bermekte. Sebebi, bul sociallıq tarmaqlarda jeke menshik balalar baqshalarında jaqında júz bergen bir ǵana kewilsiz waqıya emes…Haqıyqatında da bunday jaǵdaylar baqlaw kameralarına jazılıp qalǵanı sebepli ortaǵa shıqpaqta. Al kamerası joq «chastnıy»larda jaǵdaylar qay dárejede, olardıń jumısın kim qadaǵalawǵa alǵan, olardıń jumısına kim ruqsat bergen degendey sorawlardıń bası ashıq qalmaqta.
Házir ayırım «chastnıy» baqshalarǵa kirgennen baqlanatuǵın zamanagóy kórinis kózdi quwandırsa, bazılarının zárúr sharayatı da, balalar oynaw maydanshası da, baqlaw kamerası da, zamanagóy jılıtıw sisteması da joq, qáwipsizlik qaǵıydalarına ulıwma ámel etilmegen orınlarda, qádimgi turaq jaylarda jumıs alıp barıp atırǵanının kóremiz. Onıń ústine usınday baqshalar xalıq tıǵız bolǵan qala oraylarında jaylasıp, tólemleri anaǵurlım joqarı.

Prezidentimizdiń baslaması menen Ózbekstan óziniń rawajlanıw jolın tálim-tárbiyaǵa, bilimlendiriwge tiykarlanıp qurmaqta. Keleshegimizdiń tiykarǵı buwını jaslar bolsa, jaslar siyasatınıń tırnaǵı baslanǵısh hám orta bilimlendiriw. Bul baǵdarda aldımızǵa úlken maqsetler qoyılıp, eń úlken másele tálim-tárbiya hám bilimlendiriwdiń sapası bolıp esaplanadı. Óytkeni, balanıń baqshaǵa barıwı kóp jaǵdayda kishkentaydıń múmkinshiligin keńeytiwde, uqıbın júzege shıǵarıwda, adamlar menen qarım-qatnasın rawajlandırıp, balanı jeke tulǵa etip tárbiyalawda eń dáslepki baspaldaq rolin atqaradı. Solay eken, bul jolda hesh qanday qáte-kemshilikke jol qoyıwǵa da, hesh bir jaǵdayǵa nemquraydı qarawǵa da haqımız joq.

M.Igilikova,
Qaraqalpaqstan xabar agentligi