Xalıqtıń bántligin támiyinlew boyınsha 2025-jılǵa úlken maqset qoyılǵan. Yaǵnıy, 5 millionnan zıyat insandı dáramatlı etiw rejelestirilgen. Esap-sanaqlarǵa qaraǵanda, 3 million 600 mıń adamnıń bántligi bankler járdeminde támiyinlenedi.

Usı maqsette mámleketimiz basshısı ózine tán, ulıwma jańasha qatnaslardı jolǵa qoydı. Usı jıldıń 3-yanvarında mámleketimiz basshısına banklerdiń qatnasıwında máhállelerde xalıqtıń bánligin támiyinlew hám dáramatlı etiw ilajları boyınsha málimleme berildi.
Atap ótiliwinshe, 208 rayon hám qalalardıń hákimleri jáne banklerdiń basshıları tárepinen xalıqtıń dáramatın arttırıw boyınsha birge islesiw shártanamalarına qol qoyıldı. Hár bir máhálle boyınsha maqsetli kórsetkishler belgilendi. Joybar óndiris, kredit ajıratıw, xalıqtıń bántligin támiyinlew boyınsha rayonlıq bank basshısına ayma-ay nátiyjelilik kórsetkishi qoyıldı. Endi Oraylıq bank baslıǵı hám onıń orınbasarları aymaqlarǵa shıǵıp, orınlardaǵı bank filiallarınıń máhállelerdegi jumısın jańasha qatnas tiykarında shólkemlestiredi.
Demek, bıyıl da ulıwma milliy háreket izbe-iz dawam ettiriledi. Adamlardı jumıslı hám dáramatlı etiw siyasatı jáne de joqarı tezlikte, bunnan bılay da nátiyjeli sheshimler arqalı xalıqtıń arasına tereń kirip baradı. Rayonlıq banklerdiń filiallarında «máhálle kesiminde» islesiw bólimleri shólkemlestirilip, olarǵa máhálle bankirleri tayınlanadı. Itibar berseńiz, bul baǵdarda jańa sistema payda bolıp atır. «Máhálle bankirleri» hám «Máhálle joybarı».
Xosh, «Máhálle bankirleri» qanday sistema?
Máhálle bankirleri banklerdiń eń tómengi buwını bolıp tabıladı. Yaǵnıy, máhálle dárejesine túsip, adamlardıń dáramatın arttıratuǵın sistema. Máhálle bankirleriniń eń úlken wazıypası máhálleniń biznes imkaniyatların úyrenip, adamlardıń ideyaların joybarlarǵa aylandırıw bolıp tabıladı. Máhálle bankirleri «úy kesiminde» islep, hár bir shańaraqqa tayar joybarlar yamasa biznes rejeler usınadı. Joybardıń barlıq izbe-izliginde – kredit alıw, biznes ashıw, ónim satıw processlerinde xalıq penen birge islesiledi.
Ápiwayı etip aytqanda, nolden dáramatqa kirgenge shekem bul joybardı qollap-quwatlaydı. Máhálle agentleri menen birgelikte qáliplestirilgen dizim tiykarında adamlardı dáramatlı miynetke bánt etiwge óz úlesin qosadı. Bul ushın barlıq qarjı mexanizmleri bar.
Aymaqlıq bankler hám rayon hákimleri xalıqtı tayar biznes joybarları menen tanıstırıp baradı, olardı ámelge asırıwdıń kónlikpeleri úyretiledi. «online-mahalla.uz», «bank-kredit.uz» hám «soliq.uz» málimleme sistemaları integraciyalanıp, juwapkerlerge júklengen wazıypalardıń orınlanıwı kúnlik talqılanıp barıladı. Jumısı qanaatlandırarsız bolǵan basshılarǵa shara kóriledi.
«Máhálle bankirleri» sisteması arqalı 1 million 400 mıń adam turaqlı jumıs penen támiyinlenedi. Jáne 2 million 100 mıń xalıqtı isbilermenlikke tartıw esap-sanaq islengen. Bul baǵdarda ózine tán qarjı mexanizmleri de engizilip atır. 1 milliard dollar qaratılıp atırǵan «Máhálle joybarı» baǵdarlaması áne, usınday áhmiyetli qarjı mexanizmlerinen biri.
Baǵdarlamada shańaraqlıq isbilermenlik baǵdarlamalarında jetiskenlikke erisken xalıqqa uzaq múddetke kóbirek kólemde qarjı ajıratıladı. Sonday-aq, hár bir máhállede keminde 10 shańaraq ushın «Joybar paketi» jetkerip beriledi.
Tallawlarǵa bola, bul paketler arqalı shańaraqlar 60-70 million sumnan kem bolmaǵan jıllıq dáramatqa iye boladı. Jáne bir maǵlıwmat, «Máhálle joybarı» baǵdarlamasın Parkent tájiriybesi mısalında aytıw múmkin. Bul tájiriybe Aziya rawajlanıw banki hám Xalq banki menen birgelikte ámelge asırılmaqta. Aldın shańaraqlıq isbilermenlik baǵdarlamalarınan tabıslı ótken xalıq bul baǵdarlamaǵa tartıladı hám olarǵa kóbirek muǵdarda, uzaq múddetke kredit ajıratılıwı jolǵa qoyıladı.

Búgingi kúnde bir qatar bankler sistemasında máhálle bankirleriniń jumısı jolǵa qoyıldı. Atap aytqanda, «Biznesti rawajlandırıw banki»niń Bas ofisinde óz aldına quramındaǵı struktura, wálayatlıq filiallarda tiyisli bólimler hám rayonlıq filiallarda sıńarlardıń jumısı jolǵa qoyıladı. Bankke biriktirilgen 648 máhállede xalıqtı isbilermenlikke tartıw maqsetinde 227 máhálle bankiri hám hár bir máhálle ushın 648 máhálle járdemshi-agentleri tartılmaqta.
Sonıń ishinde, búgingi kúnde «Biznesti rawajlandırıw banki» tárepinen 280 mıń xalıqtı dáramatlı miynet penen támiyinlew, onda 114 mıń 685 adamdı turaqlı jumıs penen bánet etiw hám 165 mıń 315 adamdı isbilermenlikke tartıw boyınsha jedel jumıslar alıp barılmaqta. Bankke biriktirilgen 648 máhállede ekonomikalıq belsendilikti arttırıw, sonıń ishinde, xalıqtı isbilermenlikke tartıw, jańa imkaniyatlardı jaratıw boyınsha jumıslardı shólkemlestiriw maqsetinde 227 máhálle bankiri hám hár bir máhálle ushın 648 máhálle járdemshi-agentleri tartılmaqta. Házirgi waqıtta máhálle bankirleri hám járdemshi agentler máhálleniń biznes imkaniyatların úyrenip, adamlar menen tikkeley sáwbetler ótkerip, olardıń ideyaların joybarlarǵa aylandırmaqta.
Atap aytqanda, máhálleniń biznes imkaniyatların úyrenip, xalıqtıń biznes ideyaları tiykarında olarǵa tayar joybarlar usınılmaqta. Xalıq penen kredit alıw, qaytarıw, biznesti jolǵa qoyıw hám ónimdi satıw sıyaqlı máselelerde sóylesiwler ótkerilip, olardıń qarjı sawatlılıǵın arttırıwǵa járdem bermekte. Sonıń menen birge, bank tayar bolǵan joybarlardı iske túsiriw hám biznesti jolǵa qoyıw processlerinde olardıń eń isenimli hám tıǵız birge islesiwshisine aylanbaqta.
Usı jerde taǵı bir jaǵdayǵa itibar qaratpaqshımız. Bıyıl hár bir máhállede mikrojoybarlar ámelge asırılıwı názerde tutılmaqta. Yaǵnıy, jámi 9 mıń 453 máhállede ulıwmalıq esapta 40 joybardan, 378 mıńnan zıyat mikrojoybarlar ámelge asırıladı. Sonıń nátiyjesinde 757 mıńnan zıyat xalıqtıń bántligi támiyinlenedi. Sonday-aq, kishi hám orta biznes hám kishi orta biznesti qollap-quwatlawǵa bıyıl 120 trillion sum muǵdarında kreditler qaratıladı. Bul, jıl dawamında ajıratılatuǵın kreditlerdiń 40 procenti usı tarawǵa qaratıladı, degeni.
Bir sóz benen aytqanda, 2025-jıl bántlikti támiyinlew hám kámbaǵallıqtı qısqartıwda sheshiwshi jıl boladı. Bul baǵdarda mámleketimiz basshısı tárepinen jańa sistema hám júdá úlken muǵdarda qarjı resursları ajıratıldı. Endi orınlardaǵı juwapkerler jumıs sisteması menen kóz-qarasın jańasha shólkemlestiriwi zárúr.

Shahnoza MAMATUROPOVA,
ÓzAnıń xabarshısı