Batıs ilimpazları pútkil dúnyanı jaqınlasıp kiyatırǵan global qáwipten eskertpekte. 2024-jıl normadaǵı ortasha temperaturanıń 1.5 dáreje kóteriliwi pútkil dúnya ushın ayrıqsha sergeklik shaqırıwı bolıp tabıladı.

– Jámiyette «Sızıq kesip ótildi hám hesh nárse júz bermedi», sıyaqlı ádettegidey keypiyat bolıwı múmkin,-deydi Ullı Britaniyadaǵı Еkseter universiteti sociologı, klimat qáwpin úyreniwshi ilimpaz Geyl Uaytmen. Onıń qosımsha etiwinshe, insaniyat qáwipsizlik aymaǵı bolıp esaplanǵan shegaraǵa jaqınlaspaqta. Еkspert bul másele Birlesken Milletler Shólkeminiń bolajaq klimat sammitinde kóteriliwine úmit bildirdi.
Bir waqıtları Yaponiyanıń Nagoya universiteti ilimpazları Arktikanıń qar hám muzdan awlaq aymaqlarındaǵı shań Arqa polyus klimatın ózgertetuǵın áhmiyetli faktor ekenligin anıqlaǵan edi.
Jańa izertlew Arktika ısıwı menen qar menen muz erip atırǵan aymaq keńeyip, shań shıǵındısı kóbeygenin kórsetti. Aldınıraq ilimpazlar Arktikada toǵay payda bolıwı region muzı eriwin tezlestiriwi múmkin ekenligin anıqlaǵan edi.
Global temperaturanı erkin baqlap barıwshı bir neshe xalıqaralıq shólkem menen birgelikte járiyalaǵan maǵlıwmat ótken jılı Jerdegi temperatura 1850-1900-jıllardaǵı ortasha kórsetkishten 1.55 gradus joqarılıǵın boljamaqta.
Kútilmegende 2024-jıldaǵı kórsetkish ıssılıq rekordı ornatılǵan 2023-jılǵa qaraǵanda da sezilerli ósiwdi kórsetti. Klimattanıwshılar eki jıl dawamında temperatura keskin kóteriliwi yamasa Jerdiń klimat sistemasındaǵı ózgeris itimalın teksermekte.
200 ge shamalas mámleket 2015-jılı Parij klimat kelisimine qol qoyǵan hám global ısıwdı sanaatqa shekemgi bolǵan dárejeden 1.5 gradusqa shekem túsiriwge razı bolǵan. Tilekke qarsı, foto albom janılǵı hám basqa da dáreklerden shıǵatuǵın uglerod shıǵındısı samal hám quyash energiyası sıyaqlı taza energiya dárekleriniń tez rawajlanıwına qaramastan, ótken jılı rekord dárejede kóteriliwde dawam etti.
– Ayrıqsha jıllar 1.5 dáreje shegarasınan artıp ketiwi uzaq múddetli maqsetke erisiwdi qıyınlastıradı,-delingen BMSh Bas xatkeri Antoniu Guterrish tayarlaǵan bayanatta. – Demek, jaǵday biz bul jolda jáne de qatań gúresiwimiz kerek ekenligin bildiredi. Basshılar házirden háreketti kúsheytiwi kerek.

Muharamma Pirmatova, ÓzA