Toshkent shahrida Oliy Majlisning Inson huquqlari bo‘yicha vakili (Ombudsman) institutining 29 yilligi munosabati bilan “Inson huquqlarini ta’minlash – davlatlar barqaror rivojlanishining muhim omili” mavzusida xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi.
Tadbir O‘zbekiston Ombudsmani, BMT Taraqqiyot dasturining O‘zbekistondagi doimiy vakili, YeXHTning O‘zbekistondagi loyihalari koordinatori, USAIDning O‘zbekistondagi missiyasi, BMTning Inson huquqlari bo‘yicha Oliy komissari boshqarmasi hamda Fridrix Ebert jamg‘armasi hamkorligida tashkil etildi.
O‘zbekiston Ombudsmani Feruza Eshmatova O‘zbekiston inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni va qadr-qimmati oliy qadriyat hisoblanadigan insonparvar demokratik davlat, ochiq va adolatli jamiyatni barpo etish mas’uliyatini olganini qayd etdi. Yangi tahrirda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi muqaddimasiga muhrlangan ushbu satrlar mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar asosini tashkil etadi.
Mamlakatimizda inson huquqlarini ta’minlash borasidagi tashabbuslar 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi doirasida yanada jadallashdi.
“Inson qadri va manfaatlari uchun” degan ezgu g‘oyaga asoslangan tub islohotlar “O‘zbekiston – 2030” strategiyasi orqali davom etmoqda.
Konferensiyada O‘zbekistonda inson huquqlarini himoya qilish bo‘yicha amalga oshirilayotgan islohotlarning ana shu jihatlariga e’tibor qaratildi.
Tadbirda Avstraliya, Ozarbayjon, Vengriya, Italiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Marokash, Mo‘g‘uliston, Norvegiya, Pokiston, Rossiya, Serbiya, Tayland, Turkiya, Tojikiston va Turkmaniston kabi 20 ga yaqin xorijiy mamlakatlarning inson huquq va erkinliklarini himoya qiluvchi vakolatli organlari hamda xalqaro birlashmalar vakillari ishtirok etib, Ombudsman institutining ahamiyati, inson huquqlarini ta’minlash borasida hozirgi kundagi dolzarb masalalar haqida fikr almashdi.
Nufuzli xalqaro tashkilotlar, xususan, BMTning ixtisoslashgan qo‘mitalari a’zolari, Yevropa kengashi, YeXHTning Demokratik institutlar va inson huquqlari bo‘yicha byurosi, Venetsiya komissiyasi ekspertlari, Xalqaro Ombudsmanlar instituti, Osiyo Ombudsmanlari assotsiatsiyasi, Germaniyaning Maks Plank instituti, UPR info vakillari, qator xorijiy davlatlarning O‘zbekistondagi diplomatik korpus vakillari va yurtimizdagi xorijiy davlatlarning elchilari xalqaro va milliy qonun hujjatlarida inson huquqlari himoyasi bilan bog‘liq normalar qanday ishlayotganiga e’tibor qaratdi.
Qayd etish lozimki, Bosh qomusimiz va boshqa qonun hujjatlari asosida mamlakatimizda inson qadrini yuksaltirish yo‘lida amalga oshirilayotgan islohotlar barcha hududlarda birdek ishlashi va ko‘zlangan natijani berishi juda muhim.
Ombudsman instituti bu jarayonda parlament nazoratining sub’ektlaridan biri sifatida inson huquq va erkinliklari to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlariga rioya qilinishi ustidan parlament nazoratini amalga oshirishda ishtirok etmoqda. Bir so‘z bilan aytganda, Ombudsman fuqarolar murojaatlari asosida hal qilinishi lozim bo‘lgan masalalarga hukumat e’tiborini qaratayotir. Bu esa mamlakatda qonun ustuvorligi va adolat barqarorligi ta’minlanishida juda muhim.
Xalqaro konferensiyada keyingi yillarda O‘zbekistonda bevosita fuqarolar murojaatlari bilan ishlovchi Ombudsman faoliyatiga inson huquq va erkinliklarini himoya qilishning yangi zamonaviy va samarali mexanizmlari tatbiq qilingani qayd etildi. Vakilning murojaatlar bilan ishlash jarayoni to‘liq raqamlashtirildi. 2022 yildan Ombudsmanning mintaqaviy vakillari doimiy asosda ish boshlashi murojaatlarning joyida tezkorlik bilan hal etilishiga xizmat qilmoqda.
Ombudsman harakatlanish erkinligi cheklangan yopiq muassasalarda saqlanayotgan shaxslarning huquq va erkinliklarini himoya qilishda o‘zining munosib o‘rniga ega bo‘ldi. Mahkum va mahbuslar murojaatlarini ko‘rib chiqish bilan birga, harakatlanish erkinligi cheklangan yopiq muassasalarga Ombudsman huzuridagi jamoatchilik guruhlari bilan birga monitoring tashriflarini amalga oshirmoqda.
2019 yilda 46 marotaba, 2020 yilda 71, 2021 yilda 177, 2022 yilda 381 marotaba monitoring tashriflari amalga oshirilgan bo‘lsa, 2023 yilda bu ko‘rsatkich 603 tani tashkil etdi. Natijada qiynoqqa solish holatlarining oldini olish bo‘yicha parlament va jamoatchilik nazorati o‘rnatilishiga erishildi.
Xalqaro konferensiya o‘z ishini sessiyalarga bo‘lingan holda olib bordi. Sessiyalarda inson huquqlari bo‘yicha milliy institutlarning parlament va fuqarolik jamiyati bilan inson huquqlarini ta’minlashdagi hamkorligi, raqamlashtirish sharoitida inson huquqlari himoyasining dolzarbligi, Barqaror rivojlanish maqsadlari doirasida gender tenglik hamda nogironligi bo‘lgan shaxslar huquqlarining ta’minlanishi, mehnat munosabatlarining kafolatlari hamda munosib mehnat sharoitlari yaratilishi masalalari muhokama qilindi.
Tadbir davomida Turkiya, Serbiya, Vengriya, Mo‘g‘uliston, Italiya, Ozarbayjon, Rossiya, Tailand, Marokash, Qozog‘iston, Tojikiston, Qirg‘iziston, Turkmaniston davlatlari Ombudsmanlari ham o‘z tajribalari bilan o‘rtoqlashdi. Italiya, Mo‘g‘uliston davlati Ombudsmanlari bilan O‘zbekiston Ombudsmani o‘rtasida ikki tomonlama hamkorlik memorandumlari imzolandi.
Tadbir yakunida Toshkent rezolyutsiyasi qabul qilindi.
Norgul Abduraimova, Rustam Nazarmatov (surat), O‘zA