Aholini sifatli va xavfsiz dori vositalari bilan ta’minlash uchun ular xalqaro darajada e’tirof etilgan standartlar asosida ishlab chiqarilishi, saqlanishi, laboratoriya ekspertizasidan va klinik tekshiruvlardan o‘tishi kerak. Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida farmatsevtika mahsulotlarining ushbu talablarga muvofiqligini ta’minlash maqsadida GxP konsepsiyasi joriy etilgan.

GxP o‘zi nima? 

GxP – bu farmatsevtika sanoatining turli yo‘nalishlaridagi “zarur amaliyotlar”, shu jumladan Zarur ishlab chiqarish amaliyoti (GMP), Zarur distribyutorlik amaliyoti (GDP), Zarur laboratoriya amaliyoti (GLP), Zarur klinika amaliyoti (GCP), Zarur farmnazorat amaliyoti (GVP), Zarur farmatsevtika (dorixona) amaliyoti (GPP)ni o‘z ichiga olgan yaxlit standartlar tizimi.

2019 yildan boshlab mamlakatimiz farmatsevtika tarmog‘ida ushbu standartlarni bosqichma-bosqich joriy etish bo‘yicha amaliy ishlar boshlanib, bu borada qator me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi.

Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 10 apreldagi tegishli farmoniga binoan farmatsevtika tarmog‘i va respublika sog‘liqni saqlash tizimidagi tashkilotlar 2022 yil 1 yanvarga qadar tegishliligi bo‘yicha GxP talablariga muvofiq majburiy sertifikatlashtirilishi lozimligi belgilangan edi. Keyinchalik bu muddat 2024 yil 1 yanvarga qadar uzaytirildi.

Davlatimiz rahbarining joriy yil 23 yanvardagi “Farmatsevtika sohasini tartibga solish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmoni bilan esa mahalliy korxonalarda GxP standartlarini joriy etish uchun yangi muddat belgilandi. Xususan, mazkur hujjatga asosan: 

– farmatsevtika mahsulotlarini ulgurji sotish bilan shug‘ullanuvchi barcha mahalliy korxonalar 2024 yil 1 iyulga qadar Zarur distribyutorlik amaliyoti (GDP) milliy talablariga muvofiq majburiy sertifikatlashtirilishi;

– farmatsevtika mahsulotlarini chakana sotish bilan shug‘ullanuvchi tarmoqli dorixonalar 2025 yil 1 yanvarga qadar hamda boshqa dorixonalar 2026 yil 1 yanvarga qadar Zarur dorixona amaliyoti (GPP) milliy talablariga muvofiq majburiy sertifikatlashtirilishi;

– 2024 yil 1 iyuldan boshlab, yangi tashkil etiladigan dori vositalari va tibbiy buyumlar saqlanadigan bojxona omborlari va erkin omborlar majburiy ravishda “Zarur saqlash amaliyoti – GSP” talablariga muvofiq tashkil etilishi;

– 2026 yil 1 yanvardan boshlab GSP talablariga muvofiqlik bo‘yicha sertifikatga ega bo‘lmagan bojxona omborlari va erkin omborlarda dori vositalarini saqlash taqiqlanishi belgilab qo‘yildi.

2023 yil davomida Farmatsevtika mahsulotlari xavfsizligi markazi tomonidan 139 ta GxP sertifikatlari rasmiylashtirilgan, 16 ta korxonalarga sertifikat berish rad etilgan. Bundan tashqari, GMP talablariga muvofiqlik yuzasidan mahalliy korxonalarda jami 41 ta va xorijiy korxonalarda 35 ta, GDP talablariga muvofiqlik yuzasidan 318 ta, GPP talablariga muvofiqlik yuzasidan 4 ta, GSP talablariga muvofiqlik yuzasidan 2 ta inspeksiya amalga oshirilgan.

Shu bilan birga, 11 ta dori vositasi ishlab chiqaruvchi korxonalarga jami 75 ta (farmatsevtika mahsulotiga sertifikat – CPP) sertifikatlari rasmiylashtirilgan.

GxP standartlarining yurtimizda joriy etilishi nima beradi? 

GxP standartlarini joriy etishning bir qancha afzalliklari bor bo‘lib, farmatsevtika mahsulotlari xavfsizligiga bo‘lgan ishonch kuchayadi. Aholining sifatli, xavfsiz va bezarar dori vositalari bilan ta’minlanishi kafolatlanadi. Shuningdek, korxonalarda xalqaro talablarga javob beradigan sifat tizimi yaratiladi. Mahalliy mahsulotlarning raqobatbardoshligi oshib, milliy farmatsevtika tarmog‘ining xalqaro maydondagi obro‘si yuksaladi.

O‘zA