Oraylıq Aziya regionı búgin dúnya jámiyetshiliginiń dıqqat orayında tur. Bul itibar tek ǵana geosiyasiy processler emes, al regionda qáliplesken pútkilley jańa siyasiy ortalıq – óz-ara isenim hám tıǵız birge islesiw principleri menen baylanıslı. Rossiya Federaciyasına ámeliy saparı sheńberinde Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev, Qırǵız Respublikası Prezidenti Sadir Japarov hám Tájikstan Respublikası Prezidenti Emomali Rahmonǵa Lev Tolstoy atındaǵı Xalıqaralıq tınıshlıq sıylıǵınıń tapsırılıwı regiondaǵı bul unamlı ózgerislerdiń joqarı tán alınıwı boldı.

Bul abıraylı sıylıqtıń beriliwi biykarǵa emes. Sebebi, 2025-jıldıń 31-mart kúni Xojend qalasında qol qoyılǵan Mámleketlik shegaralardıń tutasqan noqatı haqqındaǵı shártnama hám Máńgi doslıq deklaraciyası region tariyxında jańa bet ashtı. On jıllar dawamında sheshimin kútip atırǵan, geyde kelispewshiliklerge sebep bolǵan shegara máseleleriniń qarım-qatnas hám óz-ara máplerdi esapqa alǵan halda sheshiliwi dúnya diplomatiyası ushın siyrek ushırasatuǵın hádiyse bolıp esaplanadı. Bul processte Ózbekstan Prezidenti Shavkat Mirziyoevtiń regionallıq siyasatı “muzlardı eritiw” hám qońsı mámleketler menen baylanıslardı strategiyalıq sheriklik dárejesine kóteriwde tiykarǵı drayver wazıypasın atqaradı.
Xalıqaralıq ekspertlerdiń pikirinshe, Xojend kelisimleri tek ǵana úsh mámleket emes, al pútkil Evraziya kontinenti ushın turaqlılıq kepili bolıp esaplanadı. Siyasiy analitikler atap ótkenindey, Ózbekstannıń baslaması sebepli Oraylıq Aziya “máseleler aymaǵı”nan “imkaniyatlar mákanı”na aylandı. Ekonomikalıq kórsetkishler de bunı ayqın tastıyıqlamaqta: keyingi jılları region ishindegi tovar aylanısı bir neshe esege arttı, birgeliktegi sanaat zonaları hám iri transport koridorları iske qosıldı. Búgin Ózbekstan, Qırǵızstan hám Tájikstan ekonomikası bir-birin tolıqtıratuǵın birden-bir shınjır sıpatında qáliplespekte, bul bolsa millionlaǵan insanlardıń abadanlıǵın arttırıwǵa xızmet etpekte.
Lev Tolstoy atındaǵı sıylıqtıń adamgershilik ideyalarına tiykarlanǵanı da tereń mánige iye. Bul sıylıq úsh mámleket jetekshileriniń tek ǵana siyasiy wákilliklerin emes, al olardıń óz xalıqlarınıń tınıshlıǵı hám keleshek áwladlardıń amanlıǵı jolındaǵı joqarı juwapkershiligin bildiredi. Xalıqaralıq jámiyetshilik tán alǵanınday, Xojend deklaraciyası xalıqaralıq huqıq ústinliginiń úlgisi bolıp, ulıwma hám teńdey qáwipsizlikti támiyinlewdiń eń maqul jolı qarım-qatnas hám jaqsı qońsıshılıq ekenin dálilledi. Dos xalıqlar arasındaǵı tariyxıy baylanıslardıń qayta tikleniwi, mádeniy-gumanitarlıq baylanıslardıń keńeyiwi bolsa regionnıń ruwxıy birligin jáne de bekkemlemekte.
Búgin Oraylıq Aziya óz táǵdirin óz qolı menen belgilemekte. Ózbekstannıń tınıshlıqtı súyiwshi sırtqı siyasatı hám regionallıq integraciya baǵdarındaǵı isenimli qádemleri “Máńgi doslıq” principin tek ǵana súren emes, al kúndelikli turmıstıń real haqıyqatlıǵına aylandırdı. Xojend kelisimleri hám oǵan berilgen xalıqaralıq tán alıw regionallıq birge islesiwdiń artqa qaytpaytuǵın túrge engeninen hám aldında ele úlken dóretiwshilik jumısları kútip turǵanınan derek beredi.

A.Ǵafforov,
ÓzA