Bilimlendiriw – rawajlanıp atırǵan hár bir jámiyettiń tiykarı. Búgin joqarı shıńlardı iyelep atırǵan aldınǵı mámleketlerde eń kóp talap etiletuǵın tarawlardan biri bul – pedagogika. Bul biykarǵa emes, álbette. Sebebi, insannıń tálim-tárbiyası tikkeley ustazdıń bilim dárejesi, kásiplik sheberligi hám ruwxıy pazıyletlerine baylanıslı.

Ullı aǵartıwshı babamız Abdulla Avloniy: “Eń jaman adamlar ilimge ámel etpeytuǵın adamlar bolıp esaplanadı. Eger tárbiyalawshı muǵallim ilimpaz bolıp ámelsiz bolsa, bul shákirtlerdiń ádep-ikramlılıǵına jaman tásir kórsetedi”, degeninde tek ustazlıq juwapkershiligin emes, al ilimniń ámel menen únles bolıwı zárúr ekenligin de tereń ańlatqan edi. Haqıyqatında da, muǵallim tek sabaq ótiwshi emes – ol shákirtler shaxsına tikkeley tásir etiwshi eń áhmiyetli faktor.
Biraq tilekke qarsı, búgingi kúnde bul kásiptiń abırayı biraz tómenlegendey. Ayırım bilimlendiriw dárgaylarında studentler sabaqlardan kewli tolıwdıń ornına, basqa ekilemshi máseleler menen áwere bolmaqta. Nátiyjede bilimlendiriwdiń sapası tómenlemekte, bul bolsa óz-ózinen oqıtıwshılardıń da, oqıwshılardıń da nátiyjelerinde óz kórinisin tappaqta.
Kópshilik joqarı bilimlendiriw mákemelerinde ilimiy maqala jazıw boyınsha ústeme hám basımlar artıp barmaqta. Bunı statistikalıq maǵlıwmatlar da tastıyıqlaydı. Sonıń ishinde, SCOPUS bazasındaǵı tallawlarǵa bola, 1996-2000-jıllar aralıǵında Ózbekstanlı ilimpazlardıń 90 procenti maqalaların abıraylı ilimiy jurnallarda basıp shıǵarǵan. Biraq házirgi kúnde bul kórsetkish sezilerli túsken. Bul bolsa ilimiy potencial tómenlegenin emes, al ilimiy maqala jazıwdaǵı sapasız sistema qáliplesip atırǵanın kórsetpekte.
Negizinde bolsa bir ilimiy maqala jazıw ańsat jumıs emes. Bul waqıt, izleniw, tájiriybe hám tereń tallawdı talap etedi. Biraq ayırım bilimlendiriw mákemelerinde pedagoglardan belgilengen múddette ilimiy maqalalar tayarlaw talabı qoyılmaqta. Bul bolsa sapasız, temaǵa tereń kirilmegen, al geyde “qaraqshı” jurnallarda basıp shıǵarılıp atırǵan plagiat maqalalardıń sanınıń kóbeyiwine sebep bolmaqta.
Ilimiy maqala jazıwdan maqset ilim tarawına jańalıq alıp kiriw, úyrenilgen hádiyseni tereń tallaw, teoriyalıq hám ámeliy usınıslar beriwden ibarat. Biraq “rejege islew” yamasa “múddet ishinde tapsırıw” talapları bul maqsetlerdi joqqa shıǵarıp atırǵanı haqıyqat. Nátiyjede bul ilimge ámel etpew, yaǵnıy bilimnen ámelde paydalanbaw illetin keltirip shıǵarmaqta. Bul bolsa tek jeke emes, al ulıwma milliy apatshılıq bolıwı múmkin. Sebebi, erteńgi áwladtıń táǵdiri búgin qanday ustazlardıń qolında ekeni menen belgilenedi.

Dildora DWSMATOVA, ÓzA