Respublikamızdıń ilim hám bilimlendiriw tarawınıń qáliplesiwi hám rawajlanıwında Qaraqalpaqstan hám Ózbekstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri , akademik Sabır Kamalovtıń tutqan ornı hám atqarǵan xızmeti ayrıqsha bolıp tabıladı.
Bıyıl respublikamız boylap óziniń pútkil sanalı ómirin ilimge baǵıshlaǵan bul ádiwli insannıń 100 jıllıq yubileyi keń túrde belgilenbekte.
Usınday ilajlardıń biri Qaraqalpaqstan Respublikası Málimleme-kitapxana orayında bolıp ótti.
«Ómirin ilimge baǵıshlaǵan insan» atamasında ótkerilgen bul eslew keshesine oray xızmetkerleri, ilimpazlar, studentler, alımnıń perzentleri hám shákirtleri qatnastı.
Kesheni maǵlıwmat-úlketanıw sektorınıń kitapxanashısı Ayımgúl Arzımbetova basqarıp bardı.
Ilajda akademiktiń eń jaqın shákirtleriniń biri Ózbekstan Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan bólimi, Qaraqalpaq gumanitar ilimler ilimiy-izertlew institutı tariyx bóliminiń baslıǵı, tariyx ilimleriniń doktorı, professor Asqar Jumashev, Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti sociallıq ilimler kafedrasınıń docenti Qatiyra Kamalova, ilimiy izleniwshi Ótebay Keńesbaev hám basqalar akademik Sabır Kamalovtıń ómiri hám ilimiy dóretiwshiligi, jazǵan kitapları, ustazlıq hám adamgershilik pazıyletleri tuwralı keń túrde aytıp ótti.
-Ustaz benen 1991-jılı dáslepki ret ushırasıp, bir yarım saat dawamında birge sáwbetleskenbiz,-deydi tariyx ilimleriniń doktorı, professor Asqar Jumashev.-Bunday úlken lawazımdaǵı alımnıń ápiwayı student penen óziniń qımbatlı waqtın ayamastan gúrrińlesiwi hám maǵan durıs jol-joba beriwi onıń oǵada álpayım hám hár tárepleme bilimge iye kishipeyil insan ekenligin kórsetedi. Onıń atalarsha ǵamqorlıǵınıń arqasında, respublikamızda kóplegen jaslar ilim menen shuǵıllanıp, elimizde ilim-bilimniń rawajlanıwına ózleriniń úleslerin qostı. Bizler ustazımızdan máńgige minnetdarmız.
Haqıyqatında da, 1924-jılı 10-sentyabr kúni Qaraózek rayonında tuwılǵan bolajaq alım 1942-jılı Xojeli pedagogikalıq uchilishesin tamamlaǵannan soń, ekinshi jer júzilik urısqa atlandı hám qanlı sawashlardıń birinde awır jaraqat alıp, uzaq emlengennen soń awılǵa qaytıp keldi.
1948-jılı Qaraqalpaqstan pedagogika institutınıń tariyx fakultetin tamamlaǵan ol, sońınan Moskvadaǵı Еtnografiya institutınıń aspiranturasında bilim alıp, professorlar S.P.Tolstov hám T.A.Jdanko basshılıǵında 1953-jılı «Qaraqalpaqlar Xiywa xanlıǵı quramında (1800-1873-jıllar)» temasında kandidatlıq dissertaciyasın tabıslı jaqlap shıǵadı. Al, 1969-jılı «XVIII-XIX ásirlerdegi qaraqalpaqlar (Rossiya hám basqa da Orta Aziya elleri menen qatnasıqlar tariyxıy máselesi)» temasında Tashkentte Tariyx institutında doktorlıq dissertaciyasın tabıslı jaqlap, professor ilimiy ataǵına iye boldı. 1979-jılı Ózbekstan Respublikası Ilimler Akademiyasınıń haqıyqıy aǵzası bolıp saylanadı.
Elimizde ilim-bilimniń rawajlanıwına qosqan salmaqlı úlesi hám kóp jıllıq jemisli xızmetleri ushın ol 1973-jılı «Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri», 1974-jılı «Ózbekstan Respublikasınıń ilim ǵayratkeri» húrmetli ataqları menen sıylıqlanadı. .
1959-1999-jılları úzliksiz Ózbekstan Respublikası Oliy Kengashi (Majlisi)niń deputatı, 1994-jıldan ómiriniń aqırına shekem Ózbekstan Respublikası Ilimler Akademiyasınıń Qaraqalpaqstan bólimi Tariyx, arxeologiya hám etnografiya institutı janındaǵı Ózbekstan tariyxı qánigeligi boyınsha ashılǵan kandidatlıq dissertaciyalardı jaqlaw boyınsha qánigelestirilgen Keńesiniń basshısı, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı boldı.
Akademik S.Kamalov 1996-2003-jılları «Qaraqalpaqstannıń jańa tariyxı. Qaraqalpaqstan XIX ásirdiń ekinshi yarımınan XXI ásirge shekem» fundamental kitabın tayarlaw hám baspadan shıǵarıwǵa basshılıq etip, ǵárezsizlik dáwiri tariyx iliminiń jańa basqıshın, zamanagóy mashqalaların belgilep ótedi.
Sonday-aq, Ózbekstan tariyxshıları tayarlaǵan fundamental kitaplarda Qaraqalpaqstannıń XVI-XXI ásirler tariyxı boyınsha bólimlerdi tayarladı.Onıń jeke kitapları ishinde «Ernazar Alakóz – xalıq batırı», «XIX ásirde qaraqalpaqlardıń mámleketshiligin tiklegen qaharman», «Vamberi – qaraqalpaqlar xaqqında», «Qaraqalpaqlardıń xalıq bolıp qáliplesiwi hám onıń mámleketshiligi tariyxınan» shıǵarmaları jańasha qatnas, metodologiyalıq kórsetpeler menen tariyx ilimine úlken úles bolıp qosıldı.
Akademiktiń ilimiy mektebinen tariyx ilimleriniń doktorları hám professorları M.Tilewmuratov, R.J.Urazbaeva, M.Q.Sarıbaev, A.M.Jumashev, M. A. Qarlıbaev, tariyx ilimleriniń kandidatları, docentler V.V.Germanova, I.V.Piskunova, M.Á.Qarlıbaev, R.Sh.Axmetshin, J.T.Berdiev, T.Madreimov, R.J.Bazarbaev, B.B.Utemuratov, T.X.Esbergenova, G.A.Dauletova, A.Kalilaev, Е.L.Aleynikova, G.A.Tóreeva, T.A.Kudiyarova, Z.B.Kallibekova, B.M.Bekimbetov hám basqalar házirgi waqıtta jetik maman qánigeler bolıp jetiliskenligin ayrıqsha aytıp ótsek boladı.
Solay etip, ol respublikamızdıń xalıq xojalıǵı, ekonomikası, ilim hám mádeniyatınıń rawajlanıwına, joqarı bilim beriw sistemasınıń alǵa ilgerilewine, Qaraqalpaqstanda milliy intelligenciya kadrlarınıń jetilisip shıǵıwına salmaqlı úles qostı.
-Ákemiz urıstan alǵan jaraqatınan soń palwan súyegi, shep qolınıń jilinshigi sınıp, bir qolı iske jaramsız bolıp qaladı. Sonda shıpakerler oǵan «Sabır endi sen táǵdirge tán berip, invalidpen deseń invalid bolıp qala bereseń. Biraq, óziń kóbirek qolıńdı fizikalıq jaqtan shınıqtırıp barsań, qolıń islep ketiwi múmkin», deydi. Sonnan baslap aǵam hár qıylı gir taslardı kóterip, sport penen shuǵıllanadı hám onı kúndelikli ádet túsine aylandıradı. Sońınan onıń jaraqat alǵan shep qolı oń qolınan da kúshli boldı,-dep ákesin eske túsiredi alımnıń perzenti Qatiyra Kamalova.-Adam atına ılayıq boladı degen durıs eken. Bizlerdiń ákemiz de anaw-mınaw zatqa ashıwlanbaytuǵın, qapa bolsa da onsha bildirmeytuǵın oǵada sabırlı insan boldı. Qolınan kelgeninshe hámmege jaqsılıq isleytuǵın edi. Usı pazıyletleri bizlerge úlgi bolıp qaldı.
Keshede student jaslar alımnıń ómiri tuwralı bayanatshılarǵa sorawlar berip, olarǵa tiyisli juwap aldı.
Adilbay Orazov,
Qaraqalpaqstan xabar agentligi sholıwshısı