Húrmetli doslar!

Xanımlar hám mırzalar!

Búgin sizler menen iri generaciya quwatlıqların iske qosıw hám jańalarına start beriw máresiminde ushırasıp turǵanımızdan oǵada quwanıshlıman.
“Turaqlı energetika – Jańa Ózbekstannıń keleshekke qaray isenimli qádemi” dep atalǵan ánjumanımız tek ǵana energetika tarmaǵınıń rawajlanıwı emes, al mámleketimizdiń turaqlı rawajlanıwı jolındaǵı jáne bir úlken ámeliy qádem bolatuǵınına isenemen.
Búgin jedel pátlerde ósip atırǵan ekonomikamız hám xalıqtıń talap hám mútájliginen kelip shıǵıp, energetika sistemasında úlken reformalardı ámelge asırmaqtamız. Biz bul baǵdarda eki áhmiyetli maqsetke erisiwdi tiykarǵı wazıypa etip belgiledik.
Birinshisi, barlıq tarmaq hám aymaqlar ushın isenimli hám úzliksiz energiya támiynatın jolǵa qoyıw.
Ekinshisi bolsa, mine, usı rejemizdi zamanagóy, ekologiyalıq taza hám qayta tiklenetuǵın alternativ derekler esabınan ámelge asırıw bolıp tabıladı.
Sońǵı jılları energetika sistemasına 35 milliard dollar sırt el investiciyası tartılǵanın hám 9 mıń megavatt jańa quwatlıqlar iske qosılǵanın atap ótiw orınlı. Nátiyjede elektr islep shıǵarıw kólemi 2017-jıldaǵı 60 milliard kilovatt-saattan usı jılı 85 milliard kilovatt-saatqa jetti. Itibarlı tárepi, derlik 5 mıń megavattlı quyash hám samal, 400 megavattlı gidroelektr stanciyaları iske qosıldı. Jámi generaciya quwatlıqlarında “jasıl” energiyanıń úlesi usı jılı 30 procentke jetkeriledi.
Bunnan tısqarı, jeke menshik sektor, xalıqtıń úyleri hám sociallıq taraw obektlerinde 2 mıń megavattlı kishi quyash panelleri ornatıldı. Olarda usı jıldıń ózinde qosımsha túrde 2 milliard kilovatt-saatqa shamalas alternativ energiya islep shıǵarıldı. Sonday-aq, aymaqlarda 69 mıń kilometr elektr tarmaqları, 14 mıń transformator hám joqarı kúshleniwli podstanciyalar jańalandı.
Tarawdaǵı bunday ózgerisler jergilikli kárxanalardıń rawajlanıwına da úlken túrtki bermekte. Bul kárxanalar tárepinen jańadan qurılıp atırǵan elektr stanciyaları hám tarmaqlarına jıl basınan berli 700 million dollarlıq qurılıs materialları, metall konstrukciyalar, kabel ótkizgishler, elektr qurılmaları jetkerip berildi, joybarlaw-injiniring hám qurılıs xızmetleri kórsetildi.
Bir ǵana mısal. Narın kaskad gidroelektr stanciyasınıń 38 megavattlı birinshi gidroelektr stanciyası tolıq jergilikli ónimlerden paydalanǵan halda iske qosıldı.
Tarawdıń rawajlanıwına xızmet etetuǵın qurılıs, elektrotexnika hám servis kárxanalarımız keleshekte xalıqaralıq standartlarǵa juwap beretuǵın iri milliy kompaniyalarǵa aylanatuǵınına álbette isenemen.
Usı mánide, búgin iske qosılıp atırǵan hám jılına 15 mıń transformator islep shıǵaratuǵın “Angren energo” jáne 155 gidroagregat tayarlaytuǵın “Uzhydopower” kárxanaları úlken perspektivaǵa iye, desek, durıs boladı.
Qádirli miymanlar!
Energetika tarawında erisip atırǵan úlken jetiskenliklerimiz hám sheklerimizde sizler sıyaqlı potenciallı investorlar hám isenimli sheriklerimizdiń sheksiz úlesi bar.
Pursattan paydalanıp, elimizge úlken investiciya kirgizip atırǵan hám eń aldınǵı texnologiyalardı alıp kelip atırǵan Birlesken Arab Ámirlikleri energetika hám infrastrukturalar ministri Suxayl al-Mazruiy mırzaǵa, Túrkiya Respublikası energetika hám tábiyǵıy resurslar ministri Alparslon Bayroqdor mırzaǵa, Ázerbayjan energetika ministri Parviz Oktay ulı mırzaǵa, Qırǵız Respublikası energetika ministri Taalaybek Ibrayev mırzaǵa shın júrekten minnetdarshılıq bildiremen.
Sonday-aq, Saudiya Arabstanınıń “ACWA Power”, Túrkiyanıń “AKSA”, “Cengiz Enerji”, Birlesken Arab Ámirlikleriniń “Masdar”, Qıtaydıń “China Energy”, “Datang”, “Sinoma”, “Poly”, “CNTIC”, “Eagle Ray”, Franciyanıń “EDF”, “Voltalia”, “Total Energies”, Germaniyanıń “Siemens Energy” hám Qatardıń “Nebras” kompaniyalarına, sonday-aq, Jáhán banki, Evropa tikleniw hám rawajlanıw banki, Aziya rawajlanıw banki, Aziya infrastrukturalıq investiciyalar banki, Islam rawajlanıw banki hám basqa da qarjı institutlarınıń wákillerine tereń minnetdarshılıq bildiremen.
Áziz doslar!
Búgin sizler menen birge tarawdıń rawajlanıwına oǵada úlken úles qosatuǵın, derlik 11 milliard dollarlıq 42 jańa quwatlılıq hám infrastruktura obektlerin iske qosamız. Jáne 21 jańa joybardıń qurılısına start beremiz. Atap aytqanda, aymaqlarımızda jámi 3 mıń 500 megavattlı 16 quyash, samal, ıssılıq hám gidro stanciyaları paydalanıwǵa tapsırıladı.
Olar tolıq quwatlılıqta islep baslaǵannan soń, jılına 15 milliard kilovatt-saat elektr generaciya etiledi. Nátiyjede kelesi jılı “jasıl” energiya islep shıǵarıw kólemin 23 milliard kilovatt-saatqa jetkeremiz. Itibar beriń, bul – Ózbekstan xalqınıń jıllıq elektr energiyasınan paydalanıwı tolıq qaplanadı degeni.
Eń áhmiyetlisi, taza energiya esabınan tábiyǵıy gazdiń jumsalıwı derlik 7 milliard kub metrge azayadı. Atmosferaǵa 11 million tonna zıyanlı zatlar shıǵıwınıń aldı alınadı.
Búgin 1 mıń 245 megavattlı 10 energiya saqlaw sistemasın da iske qospaqtamız. Bul energiya eń kóp tutınılatuǵın tıǵız waqıtlarda qosımsha 1,5 milliard kilovatt-saat elektr energiyasın tarmaqqa uzatıw imkaniyatın beredi.
Házir paydalanıwǵa tapsırılıp atırǵan 11 iri podstanciya hám 420 kilometr joqarı kúshleniwli tarmaqlar sistemanıń turaqlı islewine xızmet etedi.
Húrmetli ilaj qatnasıwshıları!
Álbette, biz erisken nátiyjelerimiz benen toqtap qalmaymız. Kelesi 5 jılda 150 milliard dollardan aslam sırt el investiciyaları esabınan mıńlaǵan sanaat hám infrastruktura obektlerin iske qosıp, joqarı dáramatlı jumıs orınların jaratamız.
Xalıqqa qolaylı sharayat jaratıw ushın “Jańa Ózbekstan” massivleri hám basqa da aymaqlarda 800 mıńnan aslam kvartiralı, energiyanı únemleytuǵın kóp qabatlı turaq jaylar qurıladı.
MT, jasalma intellekt hám “buyımlar interneti” sıyaqlı jańa baǵdarlardaǵı kompaniyalar ushın tartımlı ortalıq jaratıw ushın zamanagóy super kompyuter klasteri hám data-oraylar sanın kóbeytemiz.
Házirgi waqıtta Saudiya Arabstanınıń “DataVolt” kompaniyası 3 milliard dollarlıq investiciya esabınan 500 megavattlı data-oray qurıw boyınsha jumıslardı baslaǵanın aytıp ótpekshimen.
Bunday keń kólemli jumıslarımız elektr energiyasına bolǵan talap hám zárúrlikti keminde 1,5 esege arttıradı. Sonlıqtan, jaqın keleshektegi rejelerimizge qısqasha toqtap ótpekshimen.
Birinshiden, elektr energiyasına artıp baratırǵan talaptı qaplaw ushın 2030-jılǵa shekem qosımsha 17 mıń megavattan aslam qayta tikleniwshi energiya quwatlıqları iske qosıladı.
Nátiyjede “jasıl” energiyanıń jámi generaciyadaǵı úlesin 54 procentke jetkeremiz. Búgin Qaraqalpaqstan Respublikası, Buxara, Qashqadárya, Tashkent wálayatlarında bahası 3 milliard 300 million dollar bolǵan 3,5 mıń megavattlı “jasıl” quwatlıqlarǵa start berilip atırǵanı bul joldaǵı úlken qádem boladı.
Jańa quwatlıqlardı birden-bir energiya sistemasına baylanıstırıw ushın 6 mıń kilometr joqarı kúshleniwli tarmaqlar tartıladı. Atap aytqanda, kelesi jıldıń ózinde 1 mıń kilometr tarmaqlar ótkerilip, podstanciyalarda 6 mıń megavatt qosımsha quwatlıqlar jaratıladı.
Ekinshiden, biz elektr energiyasın generaciyalaw baǵdarındaǵı reformalarımız nátiyjesinde tarawǵa sırt el investiciyaların mámleketlik-jeke menshik sheriklik tiykarında tikkeley tartıwda úlken tájiriybe arttırdıq.
Usı jıldan baslap tek ǵana elektr energiyasın islep shıǵarıw emes, al onı tutınıwshılarǵa jetkerip beriwde de jeke menshik sheriklik principlerin qollanıwdı basladıq. Atap aytqanda, Samarqand aymaqlıq elektr tarmaqların jeke menshik basqarıwǵa beriw boyınsha Túrkiyanıń “Aksa Electric” kompaniyası menen kelisimge eristik. Bul kompaniya joybar sheńberinde tarmaqtı operaciyalıq basqarıwǵa alıp, investiciya kirgizedi, tarmaqlardı modernizaciyalaydı, shıǵınlardı basqıshpa-basqısh 2 esege azaytadı. Nátiyjede hár jılı ortasha 20 million dollar únemlenedi.
Usınday tájiriybe tiykarında kelesi jılı Jizzaq hám Sırdárya, 2027-jılı Namangan hám Tashkent wálayatlarınıń elektr tarmaqları basqarıwın da investorlarǵa usınıs etemiz.
Úshinshiden, xalıqtıń alternativ energiya dereklerinen paydalanıwın qollap-quwatlaw boyınsha jumıslarımızdı jedel dawam ettiremiz.
Jańa jılda Qıtay tájiriybesi tiykarında 300 máhálle aymaǵında xalıq penen kooperaciya arqalı 107 megavattlı quyash stanciyaları ornatıladı. Bul sociallıq joybar keńnen engizilip, 30 mıń kámbaǵal shańaraqqa “jasıl” energiya kirip baradı. Olar ózleriniń zárúrliginen artıqsha elektr energiyasın tarmaqqa uzatıp, dáramat tabadı.
Isbilermenlerimiz de suw resurslarınan únemli paydalanıp, bıyıl 40 megavattlı kishi hám mikro GESler qurdı. Nátiyjede 120 million kilovatt-saat elektr energiyası islep shıǵarıldı hám olar qosımsha dáramat deregine iye boldı.
Kelesi jılı 65 megavattlı kishi hám mikro GESler qurıladı. Bul joybarlar esabınan 80 mıń shańaraqta elektr támiynatı túp-tiykarınan jaqsılanadı.
Tórtinshiden, jaqında Braziliyada ótken COP-30 klimat konferenciyasında biz óz baslamamız benen Parij kelisimi sheńberinde áhmiyetli minnetlemeni moynımızǵa aldıq. Yaǵnıy 2035-jılǵa shekem zıyanlı gazler emissiyasın 50 procentke qısqartıwdı aldımızǵa maqset etip qoydıq.
Jańa jılda Qıtay tájiriybesi tiykarında 300 máhálle aymaǵında xalıq penen kooperaciya arqalı 107 megavattlı quyash stanciyaları ornatıladı. Bul sociallıq joybar keńnen engizilip, 30 mıń kámbaǵal shańaraqqa “jasıl” energiya kirip baradı. Olar ózleriniń zárúrliginen artıqsha elektr energiyasın tarmaqqa uzatıp, dáramat tabadı.
Isbilermenlerimiz de suw resurslarınan únemli paydalanıp, bıyıl 40 megavattlı kishi hám mikro GESler qurdı. Nátiyjede 120 million kilovatt-saat elektr energiyası islep shıǵarıldı hám olar qosımsha dáramat deregine iye boldı.
Kelesi jılı 65 megavattlı kishi hám mikro GESler qurıladı. Bul joybarlar esabınan 80 mıń shańaraqta elektr támiynatı túpkilikli jaqsılanadı.
Tórtinshiden, jaqında Braziliyada ótken COP-30 klimat konferenciyasında biz óz baslamamız benen Parij kelisimi sheńberinde áhmiyetli minnetlemeni moynımızǵa aldıq. Yaǵnıy 2035-jılǵa shekem zıyanlı gazler emissiyasın 50 procentke qısqartıwdı aldımızǵa maqset etip qoydıq.
Bul baǵdarda Jáhán banki menen dúnyada birinshi innovaciyalıq “ICRAFT” joybarın basladıq. Onıń sheńberinde Ózbekstan tárepinen azaytılǵan 23 million tonna ıssıxana gazi esapqa alındı. Onda uglerod krediti sistemasın jolǵa qoyıp, xalıqaralıq dárejede uglerod birlikleri sawdasın ámelge asırıwǵa kiristik.
Usı jıldıń ózinde 17 iri sanaat kárxanamız “jasıl” energiya boyınsha xalıqaralıq sertifikatlar sistemasına ótti. Olar óndiristiń 30 procentin “taza” energiyaǵa ótkergeni esabınan xalıqaralıq bazarlarda ónimleriniń tartımlılıǵı keskin artpaqta. Kelesi eki jılda bunday kárxanalardıń sanın 100 ge jetkeremiz.
Besinshiden, sońǵı jılları generaciya quwatlıqların sezilerli dárejede kóbeytkenimiz esabınan qońsı mámleketler menen birden-bir energetika bazarın jaratıw boyınsha sheriklikti bekkemledik.
Regionımızdıń gidroenergetika potencialınan nátiyjeli paydalanıp, birgelikte basqarıw maqsetinde kelesi jılı Qırǵızstan hám Qazaqstan menen “Qambarata GES-1” joybarın qarjılandırıwǵa kirisemiz.
Usı jerde Evropaǵa elektr energiyasın eksport etiw boyınsha “jasıl koridor” joybarı sheńberinde tıǵız birge islesip atırǵan Ázerbayjan hám Qazaqstan basshılarınıń isenimli háreketlerin ayrıqsha atap ótpekshimen.
Qádirli ilaj qatnasıwshıları!
Biz búgin iske qosıp atırǵan barlıq joybarlar ekonomikalıq ósiwdi támiyinlep, keleshek áwladlarımız ushın jańa imkaniyatlar esigin ashadı. Bunday jedel háreketlerimiz hám baslamalarımız benen biz jańasha modeldegi zamanagóy energetika sistemasın álbette tolıq quramız.
Sózimniń juwmaǵında bul joybarlarda belsene qatnasıp atırǵan energetika tarawınıń wákillerine, barlıq jumısshılar, injenerler hám sırt elli sheriklerimizge jáne bir márte shın júrekten minnetdarshılıq bildiremen.
Bársheńizge saw-salamatlıq, úlken kúsh-ǵayrat hám áwmetler tilep qalaman.