Prezident Shavkat Mirziyoev YuNESKO Bas konferenciyası 43-sessiyasınıń ashılıw máresiminde qatnasıw ushın 30-oktyabr kúni Samarqandqa keldi.

Jaqsı dástúrge muwapıq, dáslep Imam Buxariy mavzoleyi zıyarat etildi. Quran oqılıp, pátiya etildi.
Prezidentimiz komplekstegi sońǵı pardozlaw jumısları, aymaqta ámelge asırılıp atırǵan abadanlastırıw processleri menen tanıstı.
Mámleketimiz basshısınıń baslaması menen bul kompleks ullı muhaddis babamızdıń islam dúnyasında tutqan joqarı abırayı, úlken potencialına múnásip tárizde qaytadan qurıldı. Zıyaratshılarǵa hár tárepleme qolaylı sharayat jaratıldı.
Komplekstiń aymaǵı keńeytilip, házirgi waqıtta onıń ulıwma maydanı 44 gektarǵa jetti. Ádiwli maqbara, 10 mıń adamlıq meshit hám hákimshilik imaratı, muzey, kiriw hám shıǵıw áywanları qurıp pitkerilgen. Zıyarat etiw ornınıń tórt múyeshindegi 75 metrlik minaralar oǵan sawlat baǵıshlaǵan.
Mámleketimiz basshısı jańa meshittegi qurılıstı kózden ótkerdi.
Prezidentimiz hár saparı Samarqandqa kelgeninde komplekstiń qurılıs procesi menen tanısıp, bul jer tek zıyarat etiw emes, ilim-aǵartıwshılıq, tárbiya hám ibrat orayı bolıwı, Imam Buxariydiń ullı izlenisleri, bilimi hám jetikligi zıyaratshılar, ásirese, jaslar ushın jaqsı úlgi bolıwı kerek ekenligin atap ótken edi.
Usı maqsette jańa komplekste innovaciyalıq muzey de shólkemlestirildi. Ol islam dúnyasında muhaddisler sultanı dep tán alınǵan Imam Buxariydiń ómiri hám ilimiy miyrası, islam aǵartıwshılıǵınıń rawajlanıwına qosqan úlesin kórsetedi. Sonday-aq, muzeyde Quranı kárimde atları tilge alınǵan 25 payǵambardıń tariyxı, Muhammed áleyhissalamnıń shejiresi, Mekke hám Madinadaǵı turmısı, hádislerdiń jıynawı hám jazılıwı haqqındaǵı maǵlıwmatlar jaylastırılǵan.
Zıyarat etiw ornı átirapındaǵı miymanxana hám basqa da xızmet kórsetiw imaratlarında da qurılıs jumısları juwmaqlawshı basqıshqa kirgen. Bir tórt juldızlı, eki úsh juldızlı hám 22 shańaraqlıq úy miymanxanaları shólkemlestirildi.
Prezidentimiz kompleks jumısın sapalı shólkemlestiriw, adamlarǵa qolaylıqlardı keńeytiw, jasıl maydanlardı kóbeytiw boyınsha kórsetpeler berdi.
Jaqsı niyetler menen kompleks aymaǵına terek nálleri otırǵızıldı.
Bunnan soń mámleketimiz basshısı Házireti Hizr kompleksinde bolıp, mámleketimizdiń Birinshi Prezidenti Islam Kárimovtıń maqbarasına gúl qoydı. Quran ayatları oqılıp, pátiya etildi.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev Samarqand qalasında BMShtıń Bilimlendiriw, ilim hám mádeniyat máseleleri boyınsha shólkemi (YuNESKO) Bas konferenciyası 43-sessiyasınıń ashılıw máresiminde qatnastı.
Mámleketimiz basshısı ánjuman qatnasıwshıların mádeniyatlar hám civilizaciyalar kesilispesinde jaylasqan miymandos Ózbekstan jerinde qızǵın qutlıqladı. Serbiya Prezidenti Aleksandr Vuchich, Slovakiya Prezidenti Peter Pellegrini, YuNESKO Bas direktorı Odri Azule, sırt mámleketlerdiń húkimet basshıları, xalıqaralıq hám regionallıq shólkemlerdiń wákillerine, barlıq delegaciyalarǵa konferenciyada qatnasıp atırǵanı ushın tereń minnetdarshılıq bildirdi.
Prezidentimiz sóziniń aldında bul retki sessiya sońǵı 40 jılda birinshi márte YuNESKOnıń Parij qalasındaǵı bas rezidenciyasınan tısqarıda ótkerilip atırǵanın atap ótti.
– Bunday abıraylı forumnıń mámleketimizde ótkerilip atırǵanın Shólkemge aǵza mámleketlerdiń Jańa Ózbekstanda ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli, jedel reformalarǵa bolǵan joqarı iseniminiń ayqın kórinisi dep qabıl etemiz, – dedi mámleketimiz basshısı.
Ózbekstan jetekshisi shólkem óziniń 80 jıllıq jumısı dawamında bilimlendiriw, ilim, mádeniyat hám málimleme tarawlarında global birge islesiwdi, isenim hám awızbirshilikti bekkemlewge járdemlesetuǵın abıraylı xalıqaralıq institutqa aylanǵanın atap ótti.
Usı mánide, xalıqlardıń milliy ózine tánligin, olardıń mádeniy miyrasın saqlap qalıw, túrli dinler arasında tıǵız qarım-qatnastı bekkemlewde YuNESKOnıń roli artıp baratırǵanı atap ótildi.
– Ánjumanımızdıń adamzattıń tariyxıy jılnamasına gumanistlik ideyalar, biybaha bilimler, civilizaciyalararalıq qarım-qatnas orayı sıpatında kirgen Samarqand qalasında ótkerilip atırǵanında tereń simvollıq máni bar, – dedi mámleketimiz jetekshisi.
Mámleketimiz basshısı ilim, ádebiyat hám mádeniyat besigi bolǵan Samarqandtıń ullı miyrasın eske aldı. Atap aytqanda, Kopernik hám Kepler oylap tabıwlarına tiykar bolǵan belgili juldızlar kestesi jaratılǵan Mırza Ulıǵbek observatoriyasın eske aldı. Prezidentimiz miymanlardı Ullı jipek jolınıń dúrdanası, tınıshlıq hám xalıqlar doslıǵı diyarı bolǵan Samarqandtıń ruwxınan paydalanıwǵa shaqırdı.
Geosiyasiy keskinlik hám áskeriy kelispewshilikler siyrek ushırasatuǵın estelikler hám mádeniy miyrasqa zıyan jetkerip atırǵanı, bilim hám sanlı texnologiyalardan paydalanıwdaǵı ayırmashılıq global teńsizlikti kúsheytip atırǵanı atap ótildi.
Ózbekstan basshısı bunday qıyın sharayatta YuNESKOnıń tiykarǵı wazıypaların orınlaw ushın tilekleslikti bekkemlew ayrıqsha áhmiyetke iye ekenin atap ótti. Ózbekstan shólkemniń iygilikli maqsetlerine sadıqlıǵın, konstruktivlik birge islesiw ushın ashıq maydan sıpatında Shıǵıs hám Batıs, Arqa hám Qubla arasında kópir bolıp xızmet etiwge tayar ekenin jáne bir márte tastıyıqladı.
Búgingi kúnde mámleketimiz YuNESKO menen 2027-jılǵa shekem mólsherlengen bes jıllıq birge islesiw baǵdarlamasın ámelge asırmaqta. Onıń sheńberinde ullı oyshıl hám ǵayratkerler – Ábiw Rayxan Beruniy, Ahmad Ferǵaniy, Ámir Temur, Áliy Qusshı, Kamaladdin Behzad yubileylerine baǵıshlanǵan ilajlar ótkerildi, sonday-aq, Xorezm Mamun akademiyası sıyaqlı ilimiy mákemeler hám ádebiy estelikler, sonıń ishinde, “Alpamıs” dástanınıń tariyxıy sáneleri keńnen belgilendi.
Pútkil jer júzilik miyras qalaları – Xiywa, Buxara, Shahrisabz hám Samarqandqa Zarafshan-Qaraqum jolı boyındaǵı estelikler qosıldı. Batıs Tyan-shan hám Turan shólleriniń tábiyiy aymaqları regionnıń ózine tán biokóptúrliligin sáwlelendiredi.
Prezidentimiz Ózbekstannıń jigirmaǵa shamalas materiallıq emes miyrası – “Shashmaqam,” “Katta ashula,” “Lázgi” ayaq oyını, askiya kórkem óneri, Nawrız bayramı, atlas hám adras toqıw dástúrleri YuNESKO tán alǵanın eskertti. Shólkemniń qáwenderliginde “Sharq taronalari,” “Maqom kórkem óneri,” Baqsıshılıq, Ónermentshilik hám Etnosport festivalları ótkerip kelinbekte.
Ózbekstannıń baslaması menen alǵa qoyılǵan “Xiywa procesi: Oraylıq Aziyada xalıqaralıq birge islesiwdi rawajlandırıw” rezolyuciyası, “Kishi jastaǵı balalarǵa ǵamxorlıq etiw hám bilim beriw boyınsha Tashkent deklaraciyası” jáne “Xalıqaralıq málimlemeden erkin paydalanıw kúni múnásibeti menen Tashkent deklaraciyası” sıyaqlı hújjetlerge ayrıqsha itibar qaratıldı.
Elimizde YuNESKOnıń kafedraları hám birge islesiwshi mektepleri jumıs islemekte, Tashkent hám Ferǵana qalaları Bilimlendiriw qalaları global tarmaǵına kirgizilgen. Sonday-aq, júzlegen mádeniy miyras obektleri zamanagóy texnologiyalar hám xalıqaralıq standartlar tiykarında restavraciyalandı.
Prezidentimiz Samarqand konferenciyası sheńberinde qosımsha ilajlar – Buxarada zamanagóy kórkem óner biennalesi, Tashkentte Mektepke shekemgi bilimlendiriwdi rawajlandırıw regionallıq orayınıń ashılıwı, Ábiw Rayxan Beruniy atındaǵı YuNESKO – Ózbekstan xalıqaralıq sıylıǵın tapsırıw máresimi, muzeyler tarawında jasalma intellektti qollanıw máseleleri boyınsha konferenciya ótkerilip atırǵanın málim etti. Sonday-aq, Ózbekstan joqarı bilimlendiriw tarawındaǵı kvalifikaciyalardı tán alıwǵa baylanıslı Global konvenciyaǵa qosıladı.
Mámleketimiz basshısı YuNESKO jumısınıń tiykarǵı baǵdarların rawajlandırıwǵa qaratılǵan baslamalardı alǵa qoydı.
Inklyuziv bilimlendiriwdi rawajlandırıw hám jasalma intellekt texnologiyalarınan paydalanıw tiykarǵı baǵdar ekeni atap ótildi. Prezidentimiz YuNESKOnıń ayrıqsha mútáj balalar ushın Inklyuziv bilimlendiriwdi rawajlandırıw platformasın jaratıw hám Jáhán professional bilimlendiriw sammitin ótkeriwdi usınıs etti. Ózbekstan YuNESKO basshılıǵında «Jasalma intellekt – mektep» pilot joybarın ámelge asırıw hám Jasalma intellekt etikası boyınsha xalıqaralıq ekspertler forumın shólkemlestiriwge tayar.
Ózbekstan jetekshisi materiallıq emes mádeniy miyrastı qásterlep saqlaw zárúr ekenligin atap ótti. Xalıq awızeki dóretiwshiligi, qoljazbalar, arxivler hám bahalı tariyxıy hújjetler, mádeniy maǵlıwmatlar sıyaqlı siyrek ushırasatuǵın miyras obektlerin qorǵaw hám olardan paydalanıw imkaniyatın támiyinlew maqsetinde shólkemlestirilgen YuNESKOnıń “Jáhán esteligi” baǵdarlamasın rawajlandırıwdan mápdarlıq bildirildi.
19-noyabr sánesin Xalıqaralıq hújjetli miyras kúni dep járiyalaw, sonday-aq, YuNESKO strukturasında Sanlı miyras xalıqaralıq institutın shólkemlestiriw baslaması alǵa qoyıldı.
Mámleketimiz basshısı 2027-jılı Buxarada YuNESKOnıń Dóretiwshi qalalar tarmaǵı sheńberinde Ónermentshilik hám xalıq ámeliy kórkem óneri boyınsha xalıqaralıq kongress ótkeriwdi usınıs etti.
Prezidentimiz gender teńlikti alǵa qoyıw hám hayal-qızlardıń jetekshilik qábiletin rawajlandırıw maqsetinde YuNESKOnıń Hayal-qızlar jetekshiligi akademiyasın shólkemlestiriw jáne Samarqandta dúnyanıń barlıq kontinentlerinen belgili izertlewshiler, kórkem óner ǵayratkerleri, pedagoglar hám novatorlardıń qatnasıwında Bilimlendiriw, mádeniyat hám ilim tarawlarındaǵı hayal-qızlardıń global forumın ótkeriw baslamasın alǵa qoydı.
Klimat krizisine qarsı birgelikte nátiyjeli gúresiw de áhmiyetli másele sıpatında atap ótildi.
Mámleketimiz basshısı klimat ózgeriwi mádeniy miyrasqa unamsız tásir kórsetip atırǵanın atap ótip, “YuNESKOnıń Ekologiyalıq paytaxtı” global baslamasın shólkemlestiriw, sonday-aq, YuNESKO Atqarıw keńesiniń “Globallasıw hám klimat ózgeriwi sharayatında mádeniy miyrastı saqlaw haqqında”ǵı rezolyuciyasın islep shıǵıwdı usınıs etti. Ózbekstan Xiywa qalasında usı temada xalıqaralıq simpozium ótkeriwge tayar ekenin bildirdi.
Virtual mákanda qalıs emes málimlemeler tarqalıwına qarsı gúresiw, jámiyetlik pikirdi qorǵaw hám kemsitiwlerge qarsı gúresiw de tiykarǵı baǵdarlar qatarına kiredi. Prezidentimiz Balalardıń mádeniy kontentiniń xalıqaralıq festivalın ótkeriw hám YuNESKOnıń Media sawatlılıǵın rawajlandırıw boyınsha kompleksli strategiyasın islep shıǵıwdı usınıs etti.
Mámleketimiz basshısı dinleraralıq tatıwlıqtı bekkemlew, radikalizm hám islomofobiyaǵa qarsı gúresiw, islam mádeniyatı hám aǵartıwshılıǵın pútkil dúnya júzinde úgit-násiyatlaw kerek ekenligin atap ótti: “Keńpeyillik, óz-ara túsinisiw hám tatıwlıq sıyaqlı ulıwma adamzatlıq ideyalardı keńnen úgit-násiyatlaw hár qashanǵıdan da áhmiyetli.”
Ózbekstandaǵı siyrek ushırasatuǵın joybarlar – Islam civilizaciyası orayı, Imam Buxariy, Imam Moturidiy, Imam Termiziy hám Bahauddin Naqshband ilimiy-izertlew oraylarınıń potencialınan belsene paydalanıw usınıs etildi.
Ózbekstan Prezidenti forum birge islesiwdiń jańa baǵdarların belgilew, óz-ara isenim hám globallıq sheriklikti bekkemlew, turaqlı rawajlanıwdı alǵa qoyıwda áhmiyetli qádem bolatuǵınına isenim bildirdi.
– YuNESKOnıń máńgi dástúr hám qádiriyatlarınan kúsh alıp atırǵan “Samarqand ruwxı” bizdi ulıwma rawajlanıw jolında jáne de birlesiwge iytermeleydi, – dedi Shavkat Mirziyoev.
Sóziniń juwmaǵında mámleketimiz basshısı ánjuman qatnasıwshılarına tabıs hám nátiyjeli jumıs tilep, ilajdıń tınıshlıq, doslıq hám óz-ara túsinisiw tımsalı bolǵan Samarqand qalasında ótip atırǵanı simvollıq mánige iye ekenin atap ótti.
Bul Ózbekstannıń joqarı xalıqaralıq abırayı hám civilizaciyalar qarım-qatnasın rawajlandırıw, óz-ara túsinisiwdi bekkemlew jáne insaniyattıń mádeniy miyrasın qásterlep saqlawǵa qosıp atırǵan úlesin tastıyıqlaydı.
Ashılıw máresimi juwmaǵında Ózbekstan hám sırt el kórkem óner sheberleri tárepinen tayarlanǵan koncert baǵdarlaması qoyıp berildi. Onda simfoniyalıq orkestr, xor jámááti hám milliy ansambl atqarıwında ózbek klassikalıq nama-qosıqları hám jáhán muzıkasınıń saylandı shıǵarmaları zamanagóy túrde jańladı.
Forum sheńberinde Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev BMShtıń Bilimlendiriw, ilim hám mádeniyat máseleleri boyınsha shólkemi (YuNESKO) Bas direktorı Odri Azuleni qabılladı.
Ushırasıwda Ózbekstan menen BMShtıń bul abıraylı institutı arasındaǵı kóp qırlı sheriklikti bunnan bılay da rawajlandırıw máseleleri kórip shıǵıldı.
Sóylesiw aldınan Odri Azule mámleketimiz basshısın tariyxıy waqıya – shólkem Bas konferenciyasınıń 43-sessiyası sońǵı 40 jılda birinshi márte YuNESKOnıń Parij qalasındaǵı bas rezidenciyasınan tısqarıda ótkerilip atırǵanı menen qızǵın qutlıqladı.
Ózbekstannıń konferenciyanı joqarı dárejede shólkemlestiriw, sonday-aq, onı ámeliy áhmiyetke iye ilajlar menen bayıtıw baǵdarındaǵı keń kólemli jumıslarına unamlı baha berildi.
Atap aytqanda, YuNESKOnıń Mektepke shekemgi bilimlendiriw boyınsha regionallıq orayı iske qosıladı, Beruniy sıylıǵı jeńimpazların sıylıqlaw máresimi, Samarqand qalasınıń 3000 jıllıǵı múnásibeti menen arnawlı ilaj, sonday-aq, muzeyler, jasalma intellekt, gender temaları boyınsha forumlar hám basqa da kóplegen ilajlar ótkeriledi.
Keyingi jılları Ózbekstan hám YuNESKO arasındaǵı birge islesiwde joqarı dárejege erisilgeni qanaatlanıwshılıq penen atap ótildi. Birgelikte balalar bilimlendiriwi boyınsha pútkil jer júzilik konferenciya ótkerildi, Parijde Beruniydiń 1050 jıllıǵı belgilendi, ullı oyshıl húrmetine xalıqaralıq sıylıq shólkemlestirildi.
Ózbekstannıń baslaması menen YuNESKOnıń úsh áhmiyetli rezolyuciyası qabıl etildi. Shólkemniń arnawlı dizimlerine Ózbekstannıń bir qatar jańa obektleri hám mádeniy qádiriyatları kirgizildi.
YuNESKO menen sheriklikti bunnan bılay da keńeytiw hám tereńlestiriw, tiykarǵı baǵdarlarda jańa birgeliktegi joybarlardı ámelge asırıwǵa tayarlıq bildirildi.
Ushırasıw juwmaǵında Ózbekstan Prezidenti ilim, bilimlendiriw hám mádeniyat tarawlarındaǵı baylanıslardı rawajlandırıwdaǵı úlken xızmetleri jáne xalqımızdıń bay mádeniy miyrasın keńnen en jaydırıwǵa qosqan jeke úlesi ushın Odri Azule xanımǵa mámleketimizdiń joqarı sıylıǵı – “Dwstlik” ordenin tapsırdı.

Ziyodulla JONIBEKOV,
Ǵolib HASANOV,
Ikrom AVVALBOEV,
ÓzAnıń arnawlı xabarshıları